Amália Rodrigues; de koningin van de fado

Smachtende woorden als, lijden, hartzeer en heimwee begeleid met weemoedige klanken zijn kenmerken van het prachtige Portugese levenslied, de fado. Deze klanken rijzen nog steeds op uit de gezellige en sfeervolle fadohuizen in de nauwe steegjes van wijken als de Alfama en de Bairro Alto in Lissabon. Het traditionele levenslied is nog springlevend. Eén van de personen die de fado afgelopen eeuw nieuw leven in heeft geblazen is de fadokoningin: Amália Rodrigues.

De fado

De fado is ontstaan rond 1829 in kroegen in de arme wijken van Lissabon als Alfama, Bairro Alto en Mouraria. Mensen bezongen daar hun armoede en tegenslagen. Maar in tegenstelling tot wat veel mensen denken, kan de fado ook juist heel vrolijk zijn met een opzwepend ritme. Want ook de schaarse gelukkige en vreugdevolle momenten, werden graag met de toehoorders gedeeld. De fado werd opgevoerd in kroegen door fadozangers -en zangeressen, begeleid door één of meerdere fadogitaristen op Portugese gitaar of op Spaanse klassieke gitaar.

Amália Rodrigues

Amália Rodrigues is geboren in Lissabon in 1920. Ze werd opgevoed door haar grootouders en leefde in armoede. Als kind trad ze regelmatig op met zang en dans. Op haar 19e maakte ze haar professionele debuut als fadozangeres samen met haar zus Celeste. Al gauw werd ze een ster in Lissabon en trad op in alle clubs. Amália heeft de nationale zangkunst van de fado over de landsgrenzen gebracht en het een grote internationale bekendheid gegeven. Vanaf de jaren veertig reisde ze naar Spanje, Brazilië en Frankrijk en raakte het publiek met haar prachtige stem. Later volgden vele reizen over de wereld en kreeg de fado grote internationale bekendheid. Ze blies de fado nieuw leven in. Onder andere door op een creatieve manier de stedelijke fadostijlen te verweven met invloeden van de fado van het platteland. Ze zocht ook naar nieuwe verhalen en teksten die verder gingen dan het traditionele onderwerp van de verloren liefd«7060. Vanwege haar grote invloed op de ontwikkeling van de fado kreeg ze de bijnaam; de koningin van de fado.

De Anjerrevolutie en de kracht van de fado

In 1932 kwam in Portugal de dictator Salazar aan de macht. Hij voerde een fascistisch regime in. Op 25 april 1974 werd Portugal door middel van een geweldloze omwenteling, de Anjerrevolutie genaamd, bevrijd van dit regime. De revolutionele ijver had echter ook tot gevolg dat er geprobeerd werd een eind te maken aan het Portugese levenslied. De fado werd geassocieerd met de dictatuur en Amália beschuldigd van samenwerking met het fascistische regime. Onterecht, want na haar dood bleek dat Amália tijdens de dictatuur de verboden communistische Partij financieel had gesteund. De fado kreeg een moeilijke tijd te doorstaan, waarbij het aan populariteit moest inboeten. Maar in de jaren tachtig kreeg Amália een nationale onderscheiding en met de komst van nieuwe aanstormende fadotalenten in de jaren negentig begon de fado weer te herleven. Gelukkig was de betoverende kracht van de fado sterk genoeg en heeft deze prachtige traditionele zangkunst deze rumoerige tijden doorstaan.

Ode aan Amália Rodrigues

Amália Rodrigues is op 6 oktober 1999 overleden, na een rijk en roerig leven. In Lissabon zijn vele monumenten aan haar opgedragen als eerbetoon aan de grote invloed die zij gehad heeft op de ontwikkeling van de fado. Amália ligt begraven in de kerk Santa Engrácia, die sinds 1966 ingewijd is tot Nationaal Pantheon. Behalve Amália liggen hier meerdere bekende Portugezen begraven, als schrijvers en politici. Haar woonhuis aan de Rua de São Bento in Lissabon is twee jaar na haar dood geopend als museum. In Lissabon kan men vele elementen tegenkomen die aan deze fadolegende doen herinneren. Zo is er onder andere in het Parque Eduardo VII, in het centrum van Lissabon, een tuin aangelegd ter herinnering aan Amália.

Fado vandaag

Vandaag de dag is de fado springlevend. Vele nieuwe, jonge fadozangers -en zangeressen brengen het vernieuwde Portugese levenslied over de landsgrenzen. De invloeden van Amália Rodrigues zijn nog steeds duidelijk waar te nemen. Ze is een inspiratie voor vele moderne fadozangeressen, die veel succes genieten over de hele wereld, zoals Mariza, Ana Moura en Christina Branco. Bij het horen van deze prachtige klanken kan niemand onaangeroerd blijven. Leve de fado!