Renaissancecomponist John Dowland

De renaissance was een periode die ongeveer tussen 1400 en 1600 voor een herleving en opleving van kunst en cultuur zorgde. Verschillende renaissancecomponisten zijn afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk. Een van hen was John Dowland, zanger en luitist. John Dowland was een van de bekendste musici van zijn tijd, de late renaissance.

De jeugd vam John Dowland

John Dowland werd in december 1562 geboren, waarschijnlijk in Dalkey bij Dublin. Hoewel zijn geboorteplaats in Ierland lag, werd Dowland toch beschouwd als Engelse componist en musicus. Van de jeugd en opleiding van Dowland is helaas weinig tot niets bekend.

Muzikale loopbaan

Rond 1580 kwam Dowland in dienst bij de Britse ambassadeur in Parijs, aanvankelijk bij Sir Henry Cobham, en later ook bij diens opvolger Sir Edward Stafford. Dat Dowland deze betrekking in Parijs kreeg, moet betekenen dat hij voor 1580, ondanks zijn jonge leeftijd, al een zekere mate van faam had opgebouwd in het Verenigd Koninkrijk, waarschijnlijk als zanger en luitist. Dowland studeerde verder in de muziekwetenschappen en met succes. Enkele jaren later, in 1587 behaalde hij een diploma aan de Universiteit van Oxford in de muziekwetenschappen. Een jaar later herhaalde hij dit aan de Universiteit van Cambridge.

Naar Duitsland

John Dowland solliciteerde in 1594 naar de post van luitist aan het hof van koningin Elisabeth I. Hij werd echter afgewezen. Het is mogelijk dat geloofszaken hier de oorzaak van waren, John was in Parijs Rooms-Katholiek geworden en dat lag in het Engeland van eind zestiende eeuw nogal gevoelig. John begreep dat hij elders zijn heil moest zoeken en vertrok naar Duitsland, waar hij achtereenvolgens bij de hertog van Brunswijk en de landgraaf van Hessen in dienst kwam.

John Dowland gaat verder Europa in

Lang hebben de aanstellingen in Duitsland niet geduurd, want Dowland maakte een reis door Italië, keerde terug naar Engeland en was in 1598 in Denemarken te vinden. De Deense koning Christiaan IV nam Dowland aan als hofmuzikant. In 1603 was Dowland opnieuw in Engeland, waar hij muziekinstrumenten mocht aanschaffen voor de Deense koning. Het was natuurlijk prettig, dat hij meteen van een verlof in zijn vaderland mocht genieten, maar Dowland maakte zijn verlof meteen een paar maanden langer dan afgesproken. Wellicht is hieruit af te leiden, dat er wat wrijvingen waren. In ieder geval is bekend, dat Dowland in deze periode financieel in de problemen dreigde te raken. De Deense koning nam Dowland overigens niets kwalijk en bleef hem beschermen.

Engeland

In 1606 werd Dowland door het Deense hof ontslagen. Iemand aan het hof zag blijkbaar zijn kans schoon, want dit gebeurde op een tijdstip dat de Deense koning afwezig was. John keerde terug naar het Verenigd Koninkrijk, waar hij tussen 1612 en 1618 een aantal keren een aanstelling had aan het Engelse hof. Dowland zou de rest van zijn leven in het Verenigd Koninkrijk blijven. Hij overleed in Londen, op 20 februari 1626.

Muziek

Dowland leefde en werkte in de late renaissance. Zijn invloed liep dan ook door in de volgende stijlperiode: de barok. Dowland maakte diverse melancholische werken, in die tijd in het Verenigd Koninkrijk een populair genre. Eén van de allerbekendste werken van zijn hand is 'Flow my tears'. Van dit nummer bestaat niet alleen een vocale versie, maar er zijn ook verschillende instrumentale versies van bekend:

• Lachrimae of Seaven Teares Figured in Seaven Passionate Pavans, voor gamba's en luit
• Lachymae Antiaque, voor luit solo.

De muziek van Dowland werd ook in de jaren na hem veel gespeeld en had logischerwijs dan ook een grote invloed op de vocale muziek.

Uitgaven

Van Dowland zijn verschillende uitgaven bekend. Deels vocale muziek, deels instrumentale. Omdat Dowland een belangrijk luitist was, is het goed te begrijpen dat hij in zijn composities aan de luit veel aandacht besteedde. Daarnaast heeft Dowland bijgedragen aan het werk van anderen.
Bekende uitgaven:

• Boeken met liederen, voorzien van luit- en gambabegeleiding. Het gaat om drie delen: The first, the second en the third book of songs or ayrs.
• Een instrumentale uitgaven met pavanes en andere dansen. Titel van dit werk: Lachrymae. Het is geschreven voor luit, het belangrijkste instrument van Dowland, en vijf gamba's of violen.
• Een liederenboek voor zang, een of twee viola da gamba's en uiteraard weer de luit. Titel van dit werk: A Pilgrimes Solace.

Diana Poulton heeft het voor luit geschreven werk van John Dowland onderzocht en in kaart gebracht onder de titel The Collected Lute Music of John Dowland. De ongeveer honderd luit-werken van Dowland zijn daarom vaak voorzien van een P-nummer. De P staat uiteraard voor Poulton, dus er kan ook gesproken worden van een Poulton-nummer.

Overlevering

De invloed van Dowland reikt ver: zijn muziek wordt nog steeds gespeeld. Het is de moeite waard hier kennis van te nemen. Wie beschikt over Spotify of een andere muziekdienst, tik de naam van Dowland in en er verschijnt een hele lijst.

Lees verder

• Renaissancecomponist William Byrd
• Renaissancecomponist John Bull
• Renaissancecomponist Michael Praetorius
• Renaissancecomponist Tielman Susato
• Renaissancecomponisten Andrea en Giovanni Gabrieli