Oud-Hollands lied: Merk toch hoe sterk

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd elke aansprekende overwinning op het Spaanse gezag gevierd. Een kwestie van moraal. Er werden zo allerlei liederen gemaakt, die door de mensen konden worden gezongen. Een prima manier om de boodschap overal bekend te maken. Adriaen Valerius schreef en verzamelde allerlei geuzenliederen in de Nederlandtsche Gedenck-klancken. Zo ook het lied, waarmee de overwinning bij Berg op Zoom werd herdacht: 'Merk toch hoe sterk'.

Tachtigjarige Oorlog

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vochten de Nederlanden voor zelfbeschikking en vrijheid van godsdienst. De afzonderlijke gewesten sloten zich bij elkaar aan, onder leiding van de stadhouder, de prins van Oranje. Na de moord op Willem van Oranje in 1584, werd deze opgevolgd door zijn zoon, Maurits van Nassau. De titel prins van Oranje erfde Maurits later van zijn oudere broer Filips-Willem, die aan het Spaanse hof verbleef.

Strijd

De strijd tegen de Spaanse overheersing was er aanvankelijk een van alle Nederlandse gewesten. Omdat de zuidelijke Nederlanden overwegend katholiek waren, en in die zin minder van de Spaanse koning te duchten hadden, waren deze over te halen zich aan de Spaanse kant aan te sluiten. De Noordelijke Nederlanden, overwegend protestant, bleven de strijd tegen de Spaanse troepen aangaan.

Spaanse belegeringen

In het zuiden van het huidige Nederlanden waren nog een aantal steden, die katholiek en Spaansgezind waren. Andere steden waren Oranjegezind, en verzetten zich tegen de Spanjaarden. Beide kampen probeerden door middel van het belegeren van een stad, deze te overwinnen. In 1622 probeerde de Spaanse veldheer Spinola om Bergen op Zoom in te nemen. Hij sloeg in juli van dat jaar het beleg om de stad.

Maurits komt te hulp

Als er geen hulp zou komen, zou Bergen op Zoom het zwaar krijgen. Op een gegeven moment zouden de voorraden in de stad uitgeput raken, of zouden Spaansgezinden in de stad de poorten openen. Een stad opnieuw in Spaanse handen laten vallen, zou het verlies van een belangrijk steunpunt betekenen. Prins Maurits trok met zijn troepen op naar Bergen op Zoom, om de stad te ontzetten. In oktober van dat jaar slaagt hij daarin, en blaast Spinola met zijn troepen de aftocht.

Lied 'Merk toch hoe sterk'

Ter ere van de overwinning van Maurits op Spinola én ter ere van het feit dat de stad Bergen op Zoom voor de Noordelijke Nederlanden behouden bleef, werd een lied gemaakt: Merk toch hoe sterk, ofwel in de oude schrijfwijze: Merck toch hoe sterck.

De tekst van 'Merk toch hoe sterk'

Hieronder zie je de tekst van Merk toch hoe sterk, in de oude schrijfwijze Merck toch hoe steck. In de afbeelding zie je het notenbeeld, zoals dat werd afgedrukt in de 1925-uitgave van Kun je nog zingen, zing dan mee. In de tekst van het lied zie je een aantal minder bekende woorden staan:

• Cordua kruijd: hiermee wordt verwezen naar een kruid, vlas en het spinnen ervan. Dit is een woordspeling op de naam van Spaanse bevelhebbers: Cordua, Velasco en Spinola
• Maraens: van de Spanjaard
• Stut: stuiten, tegenhouden

Merck toch hoe steck

Merck toch hoe sterck nu in ’t werck sich al steld,
Die t’allen tijd soo ons vrijheijt heeft bestreden
Sie hoe hij slaeft en draeft met geweld
Om onses goet en ons bloet en onse steden
Hoor de Spaensche trommels slaen
Hoer Maraens trompetten
Siet hoe komt hij trecken aan Bergen te besetten
Berg op Zoom, hout u vroom
Stut de Spaensche scharen
Laet ’s Lands boom end’ sijn stroom
Trouwlijck toch bewaren!

’t Moedige bloedige woedige swaerd
Blonck en het klonck dat de voncken daaruijt vlogen
Beving en leving, opgeving der aerd
Wonder gedonder nu onder was dan boven
Door al ’t mijnen en ’t geschut
Dat men daeglijcks hoorde
Menig Spanjaert in sijn hut in sijn bloet versmoorde
Berg op Zoom, hout sich vroom
’t Stut de Spaensche scharen
’t Heeft ’s Lands boom end’ sijn stroom
Trouwlijck doen bewaren!

Merck toch hoe sterck

Die van Oranjen kwam Spanjen aan boord
Om uijt het velt als een helt ’t gewelt te weeren
Maer also dra Spinola ’t heeft gehoord
Treckt hij flux heen op de been met al zijn heeren
Cordua Kruid spoedig voort
Sach daer niet te winnen
Don Velasco liep gestoort, ’t Vlas was niet te spinnen!
Berg op Zoom, hout sich vroom
’t Stut de Spaensche scharen
’t Heeft ’s Lands boom end’ sijn stroom
Trouwlijck doen bewaren!