Renaissancecomponist Hubert Waelrant

De Nederlanden brachten in de Renaissance diverse grote componisten voort, waarvan vele zich in de loop van hun leven over Europa verspreiden en een toonaangevende rol speelden. Sommigen bleven in de Nederlanden, zoals Hubert Waelrant, hoewel een Italiaanse periode bij hem niet onwaarschijnlijk is. Hubert Waelrant wordt onder de grotere Nederlandse polyfonisten gerekend.

Beginjaren van Hubert Waelrant

Zoals vaak het geval is, is van Hubert Waelrant, soms ook geschreven als Waelrand, niet precies zijn geboortedatum of afkomst bekend. De gewone man bracht het niet tot archieven, die van belangrijke personen werden bijgehouden. Pas als je het bracht tot bijzondere prestaties, kon je het tot notities in de archieven brengen. Een glansrijke carrière in de muziek, met de nodige composities op je naam, dat helpt. Hubert Waelrant is vermoedelijk rond 1517 geboren, waarschijnlijk in een Antwerpse familie. Antwerpen is ook het grootste deel van zijn leven zijn woonplaats geweest.

Italië?

Het is heel goed mogelijk, dat Hubert Waelrant in Italië een opleiding heeft gevolgd. Er waren meer muzikanten en zangers die hun wereld in zuidelijke richting wilden vergroten. Zekerheid is hierover niet. Een goede muzikale opvoeding hoefde ook niet zo ver weg gevolgd te worden, er waren ook muzikanten die hiervoor in de Nederlanden bleven en pas daarna de wijde wereld in trokken. Wel is bekend, dat Hubert in Italië contacten had. Ook zijn verschillende composities van Waelrant duidelijk onder invloed van in Italië werkzame componisten tot stand gekomen. Overigens waren veel van die componisten zelf ook uit de Nederlanden afkomstig.

Toch in de archieven

Zodra je als componist of zanger belangrijke posten ging vervullen, werd dat in de archieven genoteerd. De eerste documenten waarin Waelrant wordt genoemd, nu in het archief van de kathedraal van Antwerpen, geven te kennen, dat hij in 1544 en 1545 als zanger actief was.

Leraar, componist en uitgever

Een jaar of tien later is hij ook als leraar actief. Volgens zijn leerling, F. Sweerts, was Waelrant innovatief bezig, door de door hem ontwikkelde solmisatiemethode. Hij heeft in ieder geval als muziekdocent gewerkt van 1553 tot 1556. Ook in de eerste jaren van dat decennium heeft Hubert zich toegelegd op het drukken en uitgeven van muziek, in een samenwerking met Jan de Laet. Als rode draad door zijn werkzaamheden als leraar en uitgever liep ook zijn werk als componist. Enkele werken die hij publiceert:

• In 1556: Sacrarum cantionum
• in 1558:Il primo libro di madrigali
• ook in 1558: canzoni francesi.

Godsdienst

Tijdens het leven van Waelrant was de godsdienstkwestie een wezenlijke spijtzwam in de samenleving. De staat schreef het Rooms-Katholieke geloof voor, maar de misstanden in de kerk hadden kerkvernieuwers als Luther en Calvijn geïnspireerd om een andere weg in te slaan. Protestanten werden door het Spaanse gezag, waaronder de Nederlanden vielen, vervolgd. In het werk van Waelrant zijn elementen te vinden, die wijzen op protestantse sympathieën. Uit de meer officiële stukken blijkt veel meer dat hij katholiek was. Waarschijnlijk heeft Waelrant met succes weten te laveren tussen het protestantisme en het katholicisme. En dat was nodig ook, Antwerpen heeft onder invloed gestaan van het katholieke Spanje, maar in verschillende perioden ook onder de protestante geuzen.

Muziek

Zoals zoveel componisten uit dit tijdvak, schreef Waelrant wereldlijke en geestelijke muziek. Je kunt zijn muziek verdelen in:

• Motetten
• Psalmzettingen
• Italiaanse madrigalen
• Franse chansons
• Italiaanse (Napolitaanse) wereldlijke liederen
• Instrumentale stukken, bijvoorbeeld voor de luit.

In veel van zijn werk is polyfonie te vinden, waarbij schijnbaar onafhankelijke melodielijnen samen worden gebracht tot één muzikaal geheel.

Taal

Veel muziek die Waelrant schreef, is voorzien van Italiaanse teksten. Het Italiaans was voor bijvoorbeeld madrigalen populair. Toch zijn er ook teksten in het Nederlands, zoals bijvoorbeeld ‘als ick u vinde’

Als ick u vinde

Hieronder zie je de tekst van als ick u vinde, een mooi voorbeeld van een liefdeslied. In de vierstemmige zetting van dit lied zingen de sopraan en alt niet overal gelijk met de tenor en bas, er zitten dus ook verschillen in de tekst. In de hier weergegeven tekst zie je de sopraan/alt-stem. Er is ook een Engelse tekst van dit lied: 'Hard by a fountain'.

Als ick u vinde, als ick u vinde
met u spil en spinrock
Met u schoon handen ende rode wangen.
Dan vind ic dat ic ben
Dan vind ic dat ic ben
Dan vind ic dat ic ben
Van u gevangen
Dan vind ic dat ic ben
Dan vind ic dat ic ben
Dan vind ic dat ic ben
Van u gevangen

Besluit

Vanaf 1558 is er weinig meer van Waelrant bekend. Waarschijnlijk bleef hij als musicus en leraar actief in Antwerpen, waar hij in 1595 overleed.