Het Wilhelmus, volkslied van Nederland

Het Wilhelmus, volkslied van Nederland Elk land heeft zijn eigen nationale hymne, een volkslied dat op speciale gelegenheden ten gehore wordt gebracht, soms zelfs live gespeeld. Voor Nederland is dat het Wilhelmus, dat je kunt horen bij nationale feesten, vieringen van Koningsdag en Prinsjesdag en op de momenten dat een Nederlandse sporter de eerste prijs heeft behaald. Het Wilhelmus heeft al een lange geschiedenis.

Het Nederlandse volkslied

Wie denkt dat een volkslied eeuwenlang hetzelfde is zit er naast. Zo is het Wilhelmus als Nederlands volkslied pas sinds 1932 in gebruik. Voor die tijd, vanaf 1817, had Nederland een heel ander volkslied: “Wien Neêrlands bloed’. De historie van het Wilhelmus gaat echter veel verder terug dan 1932, waarbij tekst en melodie zo hun eigen geschiedenis hebben.

De melodie van het Wilhelmus

De tegenwoordige melodie van het Wilhelmus is ontleend aan het lied Autre chanson de la ville de Chartres assiégée par le prince de Condé. De melodie was populair onder het volk, maar ook bij diverse componisten die hun eigen bewerkingen hebben gemaakt. Bijvoorbeeld Emanuel Adriaenssen (1554-1604) die een bewerking publiceerde in de Pratum Musicum uit 1584. Ook Mozart maakte op jonge leeftijd al pianovariaties (K25) met een wat aangepaste melodie en ritme, de Prinsenmars.

Marnix van St. Aldegonde / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)Marnix van St. Aldegonde / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

De tekst

Tijdens de tachtigjarige oorlog golfde de strijd tussen de legers van de katholieke Spaanse koning en de opstandige, protestantse legers van prins Willem van Oranje-Nassau heen en weer. Er werden overwinningen behaald, maar ook verliezen geleden. Een van de vertrouwelingen van de prins was Marnix van St. Aldegonde. Met de bestaande melodie maakte hij, waarschijnlijk tussen 1568 en 1572, een nieuw lied met een bijzondere tekst, speciaal op prins Willem geschreven. Vooral het eerste couplet laat dat goed zien. Het verwoordt de interne strijd die prins Willem voerde, zijn belofte van trouw aan het Spaanse gezag en geeft bovendien de afstamming van de prins aan. Maar daarnaast is er met het Wilhelmus nog iets bijzonders aan de hand, waar ook een ode aan prins Willem in is verwerkt. Het lied bestaat in totaal uit vijftien coupletten. Als je van alle coupletten de eerste letter neemt, en al deze eerste letters achter elkaar zet, dan krijg je: WILLEM VAN NASSOV. Hierbij zou je de laatste V als een U kunnen lezen. Het twaalfde en dertiende couplet beginnen met een S in het Nederlands van die dagen. Tegenwoordig zouden we daar een Z voor schrijven. De eerste letters vormen samen dus de naam van de prins. In moderne schrijfwijze: Willem van Nassau. Een dergelijk naamdicht of lettervers noemt men ook wel een acrostichon. In de tekst wordt gesproken over ‘van Duitse’ bloed’. In ons modern taalgebruik lijkt dit te betekenen dat prins Willem een Duitser was. In die tijd was er echter nog geen sprake van een Duitsland, en was het ‘Duitse bloed’ een verwijzing naar het oud-Nederlandse woord ‘diets’, dat ‘volk betekende.

Vijftien coupletten

Een volkslied van vijftien coupletten, dat is wel erg lang. Bij zeer officiële gelegenheden wordt het aantal beperkt tot hooguit twee, het eerste en het zesde couplet worden dan gezongen of gespeeld. In de meeste gevallen wordt het aantal coupletten nog wat verder beperkt en blijft het bij het eerste couplet. Als het volkslied gespeeld wordt bij het begin van een voetbalinterland zie je hoe veel spelers het lied meezingen, samen met het publiek op de tribune.

De tekst

Hieronder zie je de complete tekst van het Wilhelmus staan. Je ziet de originele, oud-Nederlandse tekst en daarnaast een moderne variant, die voor ons wat beter leesbaar en zingbaar is.
CoupletOriginele, middel-Nederlandse tekstDe tegenwoordige tekst
1Wilhemus van Nassouwe
Ben ick van Duyschen bloet.
Den Vaderlant getrouwe
Blyf ick tot inden doet:
Een Prince van Oraengien
Ben ick vrij, onverveert.
Den Coninck van Hispaengien
Heb ick altijt gheeert
Wilhelmus van Nassouwe
ben ik, van Duitsen bloed,
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een prinse van Oranje
ben ik, vrij, onverveerd,
den Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd.
2In Godes vrees te leven
heb ick altyt betracht,
Daerom ben ick verdreven
om Landt om Luyd ghebracht:
Maer Goe sal mij regeren
Als een goet instrument,
Dat ick zal wederkeren
In mijnen Regiment
In Godes vrees te leven
heb ik altijd betracht,
daarom ben ik verdreven
om land, om luid gebracht.
Maar God zal mij regeren
als een goed instrument,
dat ik zal wederkeren
in mijnen regiment.
3Lydt u myn Ondersaten
Die oprecht zyn van aert.
Godt sal u niet verlaten
Al zijt ghy nu beswaert:
Die vroom begheert te leven
Bidt Godt nacht ende dach.
Dat hy my cracht wil gheven
Dat ick u helpen mach
Lijdt u, mijn onderzaten,
die oprecht zijt van aard.
God zal u niet verlaten,
al zijt gij nu bezwaard.
Die vroom begeert te leven,
bidt God nacht ende dag
dat Hij mij kracht zal geven,
dat ik u helpen mag.
4Lyf en goet al te samen
Heb ick u niet verschoont
Mijn broeders hooch van Namen
Hebbent u oock vertoont:
Graaf Adoff is ghebleven
In Vriesland in den slaech.
Syn Siel int ewich Leven
Verwacht den Jongsten dach.
Lijf en goed al te samen
heb ik nu niet verschoond
mijn broeders hoog van namen
hebben 't u ook vertoond:
Graaf Adolf is gebleven
in Friesland in den slag,
zijn ziel in 't eeuwig leven
verwacht den jongsten dag.
5Edel en Hooch gheboren
van Keyserlicken Stam:
Een Vorst des Rijcks vercoren
Als een vroom christen man,
Voor Godes Woort ghepreesen
Heb ick vrij onversaecht
Als een Helt sonder vreesen
Mijn edel bloet ghewaecht.
Eden en hooggeboren
van keizerlijken stam,
een vorst des rijks verkoren,
als een vroom christenman,
voor Godes woord geprezen
heb ik, vrij onversaagd,
als een held zonder vrezen
mijn edel bloed gewaagd.
6Mijn Schilt ende betrouwen
Sijt ghy, o Godt, mijn Heer.
Op u soo wil ick bouwen
Verlaet mij nimmermeer:
Dat ick doch vroom mach blijven
D dienaer taller stondt
Die Tyranny verdrijven
Die my mijn hert doorwondt.
Mijn schild ende betrouwen
Zijn Gij, o God mijn Heer
Op U zo wil ik bouwen
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven
Uw dienaar t'aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hard doorwondt.
7Van al die my beswaren
End mijn Vervolghers zijn.
Mijn GOdt wilt doch bewaren
Den trouwen dienaer dijn:
Dat sy my niet verrasschen
in haren boosen moet,
Haer handen niet en wasschen
In mijn onschuldich bloet
Van al die mij bezwaren
en mijn vervolgers zijn,
Mijn God, wil doch bewaren
den trouwen dienaar dijn,
dat zij mij niet verrassen
in hunnen bozen moed,
hun handen niet en wassen
in mijn onschuldig bloed
8Als David moestevluchten
Voor Saul den Tyran:
Soo heb ik moeten suchten
met menich Edelman:
Maer Godt heeft hem verheven
Verlost uit alder nood,
Een Coninckrijk ghegheven
In Israel seer groot
Als David moeste vluchten
Voor Sauel, den tiran,
zo heb ik moeten zuchten
als menig edelman.
Maar God heeft hem verheven,
verlost uit alder nood,
een koninkrijk gegeven
in Israël zeer groot.
9Na tsuer sal ick ontfanghen
Van Godt mijn Heer dat soet.
Daer na so doet verlanghen
Mijn Vorstelick ghemoet:
Dat is dat ick mach sterven
Met eeren in dat Velt.
Een eewich Rijck verwerven
Als een ghetrouwe Helt.
Na 't zuur zal ik ontvangen
Van God mijn Heer dat zoet,
daarna zo doet verlangen
mijn vorstelijk gemoed:
dat is, dat ik mag sterven
met eren in dat veld,
een eeuwig rijk verwerven
als een getrouwen held.
10Niet doet my seer erbarmen
In mijnen wederspoet.
Dan dat men siet verarmen
Des Conincks Landen goet.
Dat v de Spaengiaerts crencken
O Edel Neerlandt soet.
Als ick daer aen ghedencke
Mijn Edel hert dat bloet.
NIet doet mij meer erbaren
in mijnen wederspoed
dan dat men ziet verarmen
des Koningslanden goed.
Dat u de Spanjaards krenken,
o edel Neerland zoet
als ik daaraan gedenke,
mijn edel hart dat bloed.
11Als een Prins op gheseten
Met mijner Heyres cracht,
Van den Tyran vermeten
Heb ick den slach verwacht,
die by Maestricht begraven
Bevreedse mijn ghewelt.
Mijn ruyters sach men draven
Seer moedich door dat Velt
Als een prins opgezeten
met mijner heires-kracht,
van den tiran vermeten
heb ik den slag verwacht,
die, bij Maastricht begraven,
bevreesde mijn geweld;
mijn ruiters zag men draven
zeer moedig door dat veld.
12Soo het wille des Heeren
Op die tyt had gheweest,
Had ick gheern willen keeren
van u dit swaer tempeest
Maer de Heer van hier boven
die alle dinck regeert.
Diemen altijd moet loven
En heeftet niet begheert
Zo het den wil des Heren
op dien tijd had geweest,
had ik geern willen keren
van u dit zwaar tempeest.
Maar de Heer van hierboven,
die alle ding regeert,
die men altijd moet loven,
en heeft het niet begeerd.
13Seer Prinslick was ghedreven
Mijn princelick ghemoet
Stantvasich is ghebleven
Mijn hert in teghenspoet.
Den Heer heb ick ghebeden
Van nmijnes herten gront
Dat hy mijn seack wil reden,
Mijn onschut doen bekant.
Zeer christlijk was gedreven
mijn prinselijk gemoed,
standvastig is gebleven
mijn hart in tegenspoed.
Den Heer heb ik gebeden
uit mijnes harten grond,
dat Hij mijn zaak wil redden,
mijn onschuld maken kond.
14Oorlof mijn arme Schapen
Die zijt in grooten noot,
V Herder sal niet slapen
Al zijt ghy nu verstroyt:
Tot Godt wilt v begheven,
Syn heylsaem Woort neemt aen,
Als vrome Christen leven,
Tsal hier haest zijn ghedaen.
Oorlof, mijn arme schapen
die zijt in groten nood,
uw herder zal niet slapen,
al zijt gij nu verstrooid.
Tot God wilt u begeven,
zijn heilzaam woord neemt aan,
als vrome christen leven, -
's zal hier haast zijn gedaan.
15Voor Godt wil ick belijden
End zijner grooter Macht,
Dat ick tot gheenen tijden
Den Coninck heb veracht:
Dan dat ick Godt den Heere
der hoochster Maiesteyt
Heb moeten obedieren
Inder gherechticheyt.
Voor God wil ik belijden
en zijner groten macht,
dat ik tot genen tijden
den Koning heb veracht,
dan dat ik God den Heere,
der hoogsten Majesteit.
heb moeten obediëren
in der gerechtigheid.
© 2015 - 2024 Hansvg, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hoe is het Wilhelmus ontstaan?Hoe is het Wilhelmus ontstaan?Het Wilhelmus is het alleroudste volkslied. Het lied werd rond 1570 geschreven als ode aan Willem van Oranje. Het werd g…
Het Wilhelmus, ons volksliedHet Wilhelmus, ons volksliedHet Wilhelmus is geschreven tussen 1568 en 1572 en is daarmee het oudste volkslied ter wereld. Wilhelmus, het volkslied,…
Het Nederlandse Volkslied: het WilhelmusHet Nederlandse Volkslied: het WilhelmusHet Nederlandse volkslied ‘Het Wilhelmus’ is vijftien coupletten lang en sinds 1932 officieel het Nederlandse volkslied.…
Het volkslied van NederlandAls Nederlanders zijn wij allemaal wel bekend met het Nederlands volkslied. De meeste mensen kennen het eerste couplet w…

Hotel California - The EaglesHotel California is het titelnummer van de gelijknamige LP van de Amerikaanse rockband The Eagles. De muziek is geschrev…
Billy Joel: ‘Leningrad’ en de Koude OorlogBilly Joel: ‘Leningrad’ en de Koude OorlogIn 1989 verschijnt 'Storm front', de elfde cd van de Amerikaanse zanger Billy Joel, met daarop het lied 'Leningrad'. De…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Publiek Domein, Wikimedia Commons (PD)
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Wilhelmus
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Adriaenssen
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Acrostichon
  • Afbeelding bron 1: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)
Hansvg (513 artikelen)
Laatste update: 19-10-2020
Rubriek: Muziek en Film
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.