Biografie van de internationale dirigent Jaap van Zweden

De van oorsprong Amsterdamse dirigent Jaap van Zweden behoort inmiddels tot de wereldtop. Na een lange carrière als concertmeester van het Concertgebouworkest verruilde hij in 1996 zijn strijkstok voor een dirigeerstok met een grote internationale carrière als gevolg en met als hoogteopunt zijn aanstelling als dirigent van de New York Philharmonic in 2018.

Jeugd en studietijd

Jaap van Zeden werd op 12 december 1960 geboren in Amsterdam. Zij vader was een pianist die hem al op zijn 5e jaar met vioolspelen liet beginnen, en hem, zo verklaarde Van Zweden in een interview, "drilde maar net aan de juiste kant van het fanatisme bleef". Hij studeerde o.a. bij Davina van Wely en Louise Wijngaarden, won op zijn 16e het Nationaal Vioolconcours Oscar Back en vertrok kort daarna naar New York waar hij studeerde aan de prestigieuze Julliard School of Music.

Daar vervolgde hij zijn studie bij Dorothy DeLay (1917-2002), die vioolgrootheden als Sarah Chang, Nigel Kennedy, Shlomo Mintz en Gil Shaham onder haar hoede heeft gehad en tot de grootste vioolpedagogen van haar tijd word gerekend. In 1979 kwam hij terug naar Nederland om op zijn 18e de jongste ooit concertmeester van het Concertgebouworkest te worden, een positie die hij tot 1995 hield.

Dirigeren

Toen hij rond die tijd met het Concertgebouworkest in Berlijn speelde, was het gastdirigent Leonard Bernstein die hem tijdens de repetitie de opdracht gaf het orkest te dirigeren, zodat hij zelf even in de zaal kon luisteren. Alhoewel Van Zweden zelf de indruk had dat hij daarin niet erg succesvol was, kreeg Bernstein een goede indruk van zijn dirigeerkwaliteiten en moedigde hem aan door te gaan als dirigent. Naar zijn eigen mening had Van Zweden door zijn langdurige verbintenis met het Concertgebouworkest veel geleerd van de vele dirigenten die voor het orkest hadden gestaan. In 1996 trad hij aan als chef-dirigent van het Orkest van het Oosten, een functie die hij 2000 opgaf.

Van 2000 tot 2005 was hij chef van het Residentie Orkest in Den Haag en vanaf 2005 werd hij chef-dirigent van de twee Hilversumse radio-orkesten, een functie die in 2012 zal verwisselen voor “honorair gastdirigent”.

Vanaf die tijd werkte hij bovendien regelmatig als gastdirigent bij vooraanstaande buitenlandse orkesten als the Academy of St. Martin-in-the-Fields, het London Philharmonic Orchestra en het Los Angeles Philharmonic Orchestra en dirigeerde hij in Nederland o.a. het Rotterdams Philharmonisch Orkest en zijn “oude” orkest, het inmiddels Koninklijk Concertgebouworkest.

Andere verbintenissen

In 1996 debuteerde Van Zweden in de Verenigde Staten met een concert met het Saint Louis Symphony Orchestra en zijn tweede optreden met het Dallas Symphony Orchestra in februari van 2006 leidde tot zijn aanstelling als Music Director, een functie die hij tot 2018 zal bekleden. Daarnaast was hij sinds 2008 chef-dirigent van de Filharmonie in Antwerpen, een post die hij tot 2012 bekleedde, waarna hij als “eredirigent” aan het orkest verbonden bleef. Tevens is hij dirigent van het Hong Kong Philharmonic Orchestra.

Ook als operadirigent heeft Van Zweden zijn sporen verdiend; bij de Nationale Reisopera dirigeerde Beethovens Fidelio, Verdi’s La traviata en aan de Nederlandse Opera Puccini’s Madama Butterfly. In concertante vorm dirigeerde hij o.a. de Cavalleria Rusticana van Mascagni, I Pagliacci van Leoncavallo, Lohengrin van Wagner en Don Quixote van Massenet.

In 2018 nam hij het stokje over van Allan Gilbert als muzikaal directeur en dirigent van het New York Philharmonic, een orkest dat wordt gerekend tot de beste orkesten ter wereld en dat ik het verleden dirigenten heeft gehad van grote naam, zoals Lorin Maazel (2002-2009), Kurt Masur (1991–2002), Zubin Mehta (1978–1991), Pierre Boulez (1971–1977) en Leonard Bernstein (1958–1969). Hiermee behoort hij nu tot de absolute top van de muzikale wereld.

Jaap van Zweden privé

Sinds 1983 is Jaap van Zweden getrouwd met Aaltje van Buuren en was lange tijd woonachtig in Blaricum. Zij hebben 4 kinderen; een dochter Anna-Sophie en drie zoons: Daniël, Benjamin en Alexander. Het autisme van hun zoon Benjamin heeft het echtpaar Van Zweden er toe gebracht de Stichting Papageno op te richten, welke zich tot doel stelt ouders in contact te brengen met verschillende vormen van therapie, ter bevordering van de communicatie met autistische kinderen. Dit heeft o.a. geleid tot de oprichting van het Papageno Huis in Laren (NH), voor jongeren en kinderen met autisme en aanverwante beperkingen.

Op 28 november 2010 ontving Jaap van Zweden de Radio 4 Prijs. De musicus en dirigent ontving een sculptuur en een cheque van 5000 euro, die hij schonk aan de Stichting Papageno. Radio 4 eerde Van Zweden voor zijn bijzondere rol in het Nederlandse muziekleven en organiseerde voor hem een speciaal concert, dat live op Radio 4 werd uitgezonden.

Gedreven vakman

Terwijl Van Zweden met zijn uitzonderlijke gave als dirigent inmiddels tot de wereldtop behoort, wordt hij gezien als een eenvoudig man die zich graag zonder veel omslachtigheid uit. Interviews leiden zelden tot grote vergezichten of intrigerende filosofieën en zijn ogenschijnlijk simpele gedachtegangen lijken in grote tegenspraak met zijn grote muzikale verbeeldingskracht en zijn alom geprezen vakmanschap.