Muziek top tien voor/met dementerende oudere opstellen

Dementie ten gevolge van bijvoorbeeld Alzheimer tast de hersenen aan: het geheugen gaat achteruit, het begrip wordt beperkter, mensen met dementie herkennen minder... Maar hun geheugen voor muziek blijft goed. Ouderen met dementie herkennen muziek van vroeger vaak heel goed. Daarom kan muziek worden ingezet om te reminisceren (herinneringen op halen) met een oudere met bijvoorbeeld een dementeringsziekte. Allerlei delen van de hersenen gaan achteruit, maar het deel van de hersenen dat reageert op muziek blijft verhoudingsgewijs lang functioneren. Het aanbieden van muziek aan ouderen met Alzheimer, vooral vertrouwde muziek, is daarom waardevol. Stel daarom een muzikale top tien op. Muziek, d.w.z. muziekstukken en liedjes die de mensen zelf vroeger zongen en van de radio kennen. Stel daarom een top tien samen, doe het tijdig, dat op stellen van een top tien van favoriete, muzikale herinneringen en doe het samen met de persoon voor wie het is. Voor opname in een instelling.

Muziek en reminiscentie voor cliënten met dementie

Dementie beschadigt meerdere en uiteindelijk alle functies van onze hersenen: begrip, taal, geheugen. Maar het hersendeel dat geprikkeld wordt door muziek, blijft nog heel lang bereikbaar. Als iemand muziek hoort, zo blijkt uit neurologisch onderzoek, worden de kleine hersenen, de hersenstam en de amygdala, waar onze emoties zijn 'opgeslagen', gestimuleerd. Muziek die verbonden is met positieve ervaringen uit iemands leven, kan daarom positieve herinneringen wakker maken. Muziek blijft lang 'hangen' in het geheugen. Muziek maakt ook taal weer 'wakker'. De melodie van een bekend lied kan daarom de woorden van dat lied zomaar weer oproepen. Ook bij mensen die nauwelijks meer praten. Dat maakt muziek (en meer nog bekende muziek) extra geschikt als reminiscentiemiddel voor mensen met Alzheimer of een ander type dementie. Reminisceren is een vakterm voor het doelbewust oproepen van positieve herinneringen en de daarmee verbonden emoties.

Muzikale top tien samen stellen

Het kan daarom heel zinvol zijn om een muziek top tien op te stellen voor een oudere met dementie. Het liefst doet u dat samen met de persoon in kwestie. Dan heeft u gelijk al een boeiende bezigheid, thuis of in het zorgcentrum of verpleeghuis. Dan worden er bij het opstellen alleen al muzikale herinneringen, ervaringen en emoties opgeroepen. Vraag de dementerende naar zijn favoriete muziek. Hij of zij zal niet gelijk een tiental geliefde nummers op kunnen sommen. Gerichte vragen werken beter: 'Wat zong u als er iemand jarig was?', is bijvoorbeeld zo'n gerichte vraag. Als u mantelzorger bent, weet u of herinnert u zich wellicht al bij voorbaat een aantal vertrouwde liederen of composities. U kunt zo'n top tien meegeven bij opname in een zorginstelling.

Muziek gekoppeld aan belangrijke levensmomenten

De vragen die u stelt kunt u aan laten sluiten bij het praten over belangrijke momenten uit iemands leven. Hieronder vindt u een aantal voorbeelden, vragen. U hoeft die muziek top tien niet al te letterlijk te nemen. Negen is ook goed en elf of vijftien muzieknummers mag natuurlijk ook.

Probeer, al vragend en pratend, een zo specifiek mogelijk antwoord te krijgen. Aarzel niet om zelf een lied te zingen of een jazz-song te neuriën. Bij de oudere met Alzheimer of Vasculaire Dementie of een andere ziekte die dementie veroorzaakt, zou zo maar een mooie herinnering op kunnen komen en spontaan mee kunnen gaan zingen.

1. Heeft u een muziekinstrument bespeeld en zo ja, welk instrument? (hobo, trommel, fluit...)
2. Wat speelde u op uw trompet, gitaar, orgel... graag?
3. Wat was het eerste liedje wat u leerde spelen op uw piano, saxofoon of...? (Boer daar ligt een kip in het water...)
4. Heeft u een dierbare psalm of dierbaar gezang ? (De Heer is mijn Herder..., Grote God wij loven u...)
5. Welke muzieksoort heeft u voorkeur? (Jazz, Klassiek, Pop, smartlappen...)
6. Heeft u op dansles gezeten? Welke dans vond u leuk? (Wals, tango, foxtrot...)
7. Zongen uw ouders een liedje voor u bij het slapen gaan? (Ik ga slapen ik ben moe... Slaap kindje slaap)
8. Was u lid van een zangkoor? Welke muziek zong u daar? (Kerkkoor of operakoor of...)
9. Welke muziek werd er op uw bruiloftsfeest gedraaid of gespeeld?
10. Zong u onder de afwas? Zo ja wat?
11. Wat zong u onder de douche, als u daar zong?
12. Deed u op Koninginnedag mee aan de aubade? Wat zong u dan? (Vast het Wilhelmus...)
13. Hadden u en uw partner een herkenningsmelodietje?
14. Welk kerstlied vond u erg mooi? (De herdertjes lagen bij nachte... Stille nacht...)
15. Herinnert u zich een liedje uit de bevrijdingstijd?
16. Wat zong u bij een voetbalwedstrijd?

Lukt het al pratend niet, duik dan eens de verzameling lp's of cd's in of pak een liedjesbundel of psalmen- of gezangenboek uit de kast. Levert dat ook niets op, zing of neurie, zoals gezegd, zelf eens wat melodietjes of liedjes en kijk of iemand mee gaat zingen. Of begint te glimlachen. Of mee beweegt op de muziek.

De samengestelde top tien: om mee te nemen als mensen met bijv. Alzheimer worden opgenomen

Als u erin geslaagd bent om een top tien van de meest geliefde muziek samen te stellen, met of voor de oudere met dementie, maak er dan een geplastificeerde lijst van. Dan kan deze lijst mee naar het verpleeghuis of zorgcentrum als u die stap moet gaan zetten. Of, maak een boekje met teksten van de liederen, psalmen of gezangen, die iemand graag zong of hoorde. De meeste teksten kunt u zo van het internet af plukken. Liefst met foto's of illustraties. Of nog mooier: stel voor uw geliefde een cd samen. Kunt u zelf geen cd branden, vraag dan iemand om hulp. Een cd kan ingezet worden, ook als u er als mantelzorger niet bent!

Lees verder

• Werk met dementerenden in gezondheidszorg: maatwerk! Waarom?
• Dementerende ouderen: familiefoto's bekijken stimuleert
• Winterliedjes zingen met demente bejaarden
• Muziekquiz voor dementerende ouderen
• Lenteliedjes zingen met dementerenden