De Koningin Elisabethwedstrijd voor viool

De maand mei is hét hoogtepunt voor de Belgische klassieke-muziekliefhebber. Dan wordt traditioneel de Koningin Elisabethwedstrijd georganiseerd, een over de hele wereld bekende en hoogst gewaardeerde muziekwedstrijd. In 2009 was de wedstrijd aan de viool gewijd.

De geschiedenis

In 1937 werd er in België een internationale muziekwedstrijd georganiseerd die oorspronkelijk vernoemd werd naar de populaire vioolvirtuoos Eugène Isaye die in 1931 was overleden. De eerste editie was aan viool gewijd, de tweede een jaar later aan piano en de derde in 1939 aan dirigenten, maar deze kon niet doorgaan vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.

In 1951 werd de wedstrijd vernoemd naar Koningin Elisabeth, de patrones van de schone kunsten. Achtereenvolgens werd een sessie gewijd aan viool, piano en compositie, waarna er een jaar tussengelaten werd. Omdat de wedstrijd voor compositie geen groot succes bleek, werd ze in 1988 onder impuls van Gerard Mortier door zang vervangen.

Waar komt de naam vandaan?

Koningin Elisabeth werd als hertogin in Beieren geboren en huwde met Albert I in 1900. Negen jaar later werd ze koningin van België. Ze beeldhouwde, schilderde en speelde viool en liet zich omringen door kunstenaars, schrijvers en wetenschappers (Einstein) maar ook door politici (Camille Huysmans) die haar politieke voorkeur weerspiegelden. Door haar interesse voor de schone kunsten en haar liefde voor de viool in het bijzonder was het niet meer dan logisch dat deze wedstrijd naar haar vernoemd werd. Ze bleef de wedstrijd met haar aanwezigheid verblijden tot aan haar dood.

Wat wordt er van de kandidaten verwacht?

De kandidaten worden eerst door een vakjury gescreend. Zij bepaalt wie er aan de eigenlijke wedstrijd mag deelnemen. In de eerste ronde, die voor het publiek toegankelijk is, geven de kandidaten een recital van een twintigtal minuten met pianobegeleiding. Op basis van de prestaties worden dan 24 violisten tot de halve finale toegelaten. Nu moeten zij een concert van 40 minuten brengen waarbij zij de keuze hebben tussen een aantal stukken die de jury heeft geselecteerd.
De twaalf kandidaten die de finale spelen dienen een nieuw gecomponeerd stuk, dat uit een compositiewedstrijd van het jaar voordien komt, een sonate voor viool en piano en een keuzeconcerto te spelen.

Wat zijn de verdiensten?

Dat er ook leuke prijskaartjes aan de beste prestaties hangen ligt voor de hand. De eerste zes uit de vorige sessie bijvoorbeeld bekwamen volgende vergoedingen:

• 1ste prijs: 20.000 €
• 2de prijs: 17.500 €
• 3de prijs: 15.000 €
• 4de prijs: 10.000 €
• 5de prijs: 8000 €
• 6de prijs: 7000 €

De overige zes finalisten, die sinds kort allen als ‘laureaat’ worden betiteld kregen 4000 €.

Naast de geldprijzen mogen de winnaars zich nog verheugen op talrijke concertaanbiedingen en CD-opnames. De grote winnaar krijgt gedurende vier jaar de beschikking over een originele Stradivarius-viool uit de 18de eeuw.

Belgische deelnemers

Dat Belgische deelnemers niet vaak de finale halen is te begrijpen als je de moordende concurrentie uit het voormalige oostblok en Azië bekijkt. Toch slaagde in 2005 de toen 18-jarige Yossif Ivanov, echte Antwerpenaar met Bulgaarse roots, erin een tweede plaats te behalen, de beste prestatie ooit van een Belg.

In 2009 namen er twee Belgen deel: de Vlaamse Jolente De Mayer (°1984) en de Brusselaar Lorenzo Gatto (°1986). Zij zetten een goede prestatie neer in de eerste ronde en maakten deel uit van de 24 halve finalisten. De Mayer werd in de halve finale uitgeschakeld, maar Gatto slaagde er in tot de finale door te dringen, een prachtige prestatie!

Nederlandse deelnemers werden niet geselecteerd.

De jury

Onder leiding van Arie Van Lysebeth was de jury samengesteld uit interenationaal gerenommeerde muzikanten. De namen op een rijtje: Martin BEAVER, Augustin DUMAY, Daniel HOPE, Yuzuko HORIGOME, Lewis KAPLAN, KIM Min, Philippe KOCH, Boris KUSCHNIR, Jaime LAREDO, Mihaela MARTIN, Igor OISTRAKH, Gérard POULET, Vadim REPIN, Vera TSU.

Opvallend was de aanwezigheid van voormalig winnaar Vadim Repin (1989) en de internationaal op handen gedragen Igor Oistrakh, zoon van de legendarische David Oistrakh. Op Philippe Koch na maakten zij allen deel uit van de jury op de finaleavond.

2009

In 2009 gingen de preselecties door in de week van 4 mei, de halve finales volgden de week van 11 mei, beide rondes gingen door in het Koninklijk Conservatorium van Brussel. In de week van 18 mei trokken de laatste twaalf zich terug in de Muziekkapel Koningin Elisabeth te Argenteuil, nabij Waterloo, om het opgelegde werk in te studeren. Twee finalisten per avond passeerden ten slotte de revue vanaf 25 mei, onder wie onze landgenoot Gatto. Deze concerten gingen door in Bozar, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Het Nationaal Orkest van België werd gedirigeerd door Gilbert Varga.

Naar goede traditie werden de wedstrijd zowel door de radio (Klara) als door de televisie (Canvas en Canvas +) rechtstreeks uitgezonden. Ook de Waalse radio en televisie verzorgen rechtstreekse uitzendingen.

Uiteindelijk behaalde onze landgenoot een schitterende tweede plaats waarmee hij het resultaat van Ivanov evenaarde.