Narcissus in moderne muziek

Wat is de invloed van de mythe ‘Narcissus’ op muziek in de twintigste eeuw, en wat zijn de overeenkomsten en verschillen? Narcissus komt uit 'de Metamorphosen' van Ovidius, en is een thema dat vaak terugkomt in de moderne samenleving. Het verhaal gaat over Narcissus, een man met zo'n grote liefde voor zichzelf, dat hij eraan ten onder ging. Hier is natuurlijk het begrip narcisme van afgeleid. Maar ook zijn er wat minder voor de hand liggende invloeden van deze mythe op de media uit onze tijd, namelijk op hedendaagse muziek. Twee muzieknummers, die beïnvloed zijn door de mythe Narcissus, van verschillende artiesten uit de twintigste eeuw, zullen hieronder geanalyseerd worden en vergeleken worden, met elkaar en de mythe, om duidelijkt e maken wat de invloed van de mythe erop is.

Tool - Reflection

Tool is een band uit 1990, Los Angeles, die vooral progressieve metal/rock speelt. Onderwerpen die besproken worden in de teksten zijn vaak filosofisch en spiritueel. Eén van de nummers van tool is duidelijk beïnvloed door de mythe Narcissus. Het nummer heet ‘Reflection’. Reflection gaat over iemand die in depressie raakt, terwijl hij alles heeft wat hij zich maar kan wensen, en er daarna weer uitkomt, doordat hij begrijpt dat de zin van het leven niet ligt in het ‘groeien’ als individu, maar in het zichzelf verbinden met de rest van het universum / het grote geheel. Dit klinkt erg vaag, vergezocht en zweverig, hieronder volgt een uitgebreidere analyse van het nummer.

Instrumentale intro

Als je het nummer beluistert, kom je erachter dat de tekst pas na ongeveer drie en een halve minuut begint. Daarvoor hoor je drums, gitaarspel en andere geluiden die een vast ritme hebben en zich opbouwen tot ongeveer het midden van het eerste couplet. Daarna wordt de muziek om en om weer rustiger en sterker.

Introductie van de hoofdpersoon

Het eerste couplet gaat over de persoon die in depressie raakt, dichter bij het eind (de dood of de figuurlijke dood) komt. ‘I have come curiously close to the end.’ Hij had veel bereikt, het is een persoon die alles heeft wat hij zich maar kan wensen, maar dit alles was alleen maar om zijn ego te voeden. Hij weet niet wat hij mist, valt in een gat van depressie, ‘my self-indulgent pitiful hole’, en besluit het op te geven.‘I concede and move closer.’ Hij komt dichterbij het eind en heeft er vrede mee, ookal vindt hij het triest. ‘I may find comfort here. I may find peace within the emptiness. How pitiful. It’s calling me.’ En 'It's calling me,' blijft herhaald worden. Het eind roept hem als het ware.

Realisatie van de hoofdpersoon

In het volgende deel komt de persoon tot een ontdekking. ‘The moon tells me a secret.’ De maan vertelt in het nummer de ontdekking, omdat zij er een goede vergelijking mee is. Ze zegt: ‘As full and bright as I am, this light is not my own.’ De maan ziet er wel indrukwekkend uit, maar ze is niets meer dan een reflectie van het licht van de zon. Zonder de zon stelt ze niets voor. Dit is wat geldt voor elk persoon als individu. We zijn egoïstisch en denken dat dat wij belangrijk zijn, maar eigenlijk is alles wat wij hebben en weten maar een reflectie van het grote geheel. Dit is niet moeilijk te begrijpen als je je bedenkt dat wij alles dat we weten, van iemand anders geleerd hebben. Er is niets dat uit onszelf komt, al onze ideeën zijn reflecties van invloeden van buitenaf. Vervolgens gaat het stuk verder met: ‘Its source is bright and endless.’ en ‘Without her, we are lifeless satellites drifting.’ We weerspiegelen maar een deel van al het licht dat er is, net zoals de maan maar een deel van het licht van de zon weerspiegelt. Zonder het licht zijn we niets, net als de maan niets is zonder de zon. Er is een veel grotere waarheid dan die die wij kennen, we moeten niet doen alsof we alles al weten.

Opbouw van de muziek

Tijdens het vorige stuk wordt de muziek al heftiger en in het volgende gebeurt dit nog steeds. De persoon komt nu uit zijn depressie. Hij heeft een belangrijke les in het leven geleerd. ‘And as I pull my head out I am without one doubt. Don’t wanna be down here soothing my narcissism.’ Hij wil van zijn narcisme af. Hier verwijst hij naar Narcissus, die het ultieme voorbeeld is van narcisme en die ook dacht dat hij beter was dan anderen, altijd zijn ego aan het voeden was en daar uiteindelijk aan ten onder is gegaan. Nu weet de persoon wat hij moet doen: ‘I must crucify the ego – before I pine away.’ Dat ‘pine away’ verwijst naar Narcissus, die letterlijk is weggekwijnd.

Boodschap van het nummer

Nu wordt komt het instrumentale deel van de muziek tot een hoogtepunt en laat het de ritmes los. Dit staat weer in verband met de boodschap van het nummer: het loslaten. ‘We are all one mind, capable of all that's imagined and all conceivable.’ We zijn allemaal één en alles is mogelijk, maar hiervoor moet het ‘ego’ dus losgelaten worden. Dit doet sterk denken aan het boeddhisme, dat ook draait om het ‘één worden met het universum’ en het loslaten van bepaalde emoties en verlangens. Zo eindigt uiteindelijk het nummer met ‘hope and reason’ wat een positief einde is. Een positief eind van een nummer is uitzonderlijk voor een nummer van Tool.

Invloed van de mythe op het nummer

De invloed van de mythe Narcissus is in dit nummer dus te zien doordat het narcisme genoemd wordt en er wordt verwezen naar delen van de mythe, zoals het wegkwijnen door het narcisme, wat Narcissus in de mythe ook gedaan heeft. De boodschap van het nummer heeft ook veel weg van de boodschap van de mythe Narcissus. Ze zeggen beide min of meer dat Narcisme niet goed voor je is, al lijkt dat eerst helemaal niet zo te zijn. Als je dit narcisme niet loslaat zal je uiteindelijk wegkwijnen.

Bob Dylan - License to Kill

Het andere nummer beïnvloed door de mythe is van Bob Dylan. Hij is een Amerikaanse zanger en schrijver van muziek, geboren in 1941. Hij kan veel verschillende instrumenten bespelen en speelt vele muziekstijlen, onder andere folk en rock. Zijn muziek en teksten zijn interessant, omdat ze (vooral voor zijn tijd) vernieuwend en origineel zijn en niet over standaard onderwerpen gaan. Het nummer dat duidelijk verwijst naar Narcissus heet ‘License to Kill’. Het staat op een van zijn latere albums en komt uit een periode waarin hij wat minder populair was. License to Kill gaat over hoe de mens zichzelf aan het vernietigen is. Dit komt door alle ‘vooruitgang’, die uiteindelijk te ver gaat en waar we niet mee om kunnen gaan. Dit thema lijkt op het thema van het nummer van Tool, dat ook gaat over hoe iemand denkt dat hij alles heeft, maar eigenlijk zichzelf aan het vernietigen is. Dit is ook precies wat er met Narcissus gebeurd is. Hij vond zichzelf zo geweldig dat hij er uiteindelijk aan ten onder ging.

Vooruitgang van de mens

Het eerste couplet verwijst naar de ‘vooruitgang’ van de mens, die Dylan eigenlijk achteruitgang vindt. ‘Man thinks 'cause he rules the earth he can do with it as he please and if things don't change soon, he will. De mensen denken dat ze kunnen doen (met de aarde) wat ze willen, maar dit zal niet zonder gevolgen zijn. Het voorbeeld dat hij noemt is het ruimtereizen: ‘Oh, man has invented his doom, first step was touching the moon.

Oorlog en dood

Het volgende couplet is iets minder voor de hand liggend. ‘They take him and they teach him and they groom him for life and they set him on a path where he's bound to get ill.’ Het gaat hier nog steeds over ‘man’. De mens wordt dingen aangeleerd die niet goed voor hem zijn, waarna zijn daaraan gestorven lichaam geëerd wordt. ‘Then they bury him with stars, sell his body like they do used cars.’ Het gaat hier over oorlog. De mens wordt weggestuurd naar iets waar hij dood aan zal gaan, maar hem wordt verteld dat dit iets goeds is en hij wordt achteraf geëerd. Bob Dylan is het hier dus niet mee eens.

De man in de vooruitgang en oorlog

Het volgende couplet gaat ook over deze man. ‘He’s hell-bent for destruction, he’s afraid and confused.’ en ‘His brain has been mismanaged with great skill.’ Dit laatste verwijst weer terug naar het vorige couplet, waar hem dingen zijn aangeleerd die eigenlijk niet kloppen. Hij is als het ware gehersenspoeld, maar hij kan dit niet inzien, omdat iedereen om hem heen hetzelfde probleem heeft. Iedereen vertelt hem dat het goed is te sterven in de oorlog, alles wat hij om zich heen ziet wijst hier ook op. ‘All he believes are his eyes and his eyes, they just tell him lies.’

Narcissus

Tussen de laatse twee coupletten is er nog een bridge, die veel overeenkomsten vertoont met de boodschap van het nummer van Tool. ‘Ya may be a noisemaker, spirit maker, heartbreaker, backbreaker, may be an actor in a plot.’ Je kunt nog zoveel zijn en hebben en zoveel van jezelf houden, maar dat is dan alles wat je hebt. Je mist wat wezenlijk belangrijk is. ‘That might be all you got. Till you error you clearly learn.’ Het laaste couplet verwijst dan eindelijk naar Narcissus. ‘Now he worships at an altar of a stagnant pool and when he sees his reflection, he's fulfilled.’ Narcissus zit bij het meer en ziet zijn eigen reflectie, waar hij verliefd op wordt. Deze Narcissus is egoïstisch en sluit geen compromissen. Alles zal zijn zoals hij het wil hebben. ‘Man is opposed to fair play. He wants it all and he wants it his way.’

Refrein

Het refrein dat steeds terugkomt is moeilijk te plaatsen. ‘But there's a woman on my block, sitting there in a cold chill. She say who gonna take away his license to kill?’ Er is een vrouw die zich afvraagt wie ervoor kan zorgen dat de mens niet meer kan doden. Het is niet duidelijk wat deze vrouw ermee te maken heeft, maar er staat in ieder geval dat iemand de mens moet stoppen. Hij zou niet zoveel moeten mogen als hij denkt dat hij mag.

Invloed van de mythe op het nummer

De invloed van de mythe Narcissus op dit nummer van Bob Dylan is dus te zien in het laatste couplet, maar ook de boodschap van het lied gaat samen met die van de mythe Narcissus. De mens vernietigt zichzelf door zijn egoïsme, net zoals Narcissus heeft gedaan. Iemand moet hem stoppen voordat het te laat is.

Tool en Bob Dylan

Er zijn veel overeenkomsten tussen het nummer van Tool en dat van Bob Dylan. Ze gaan beide over de angst voor de grootheidswaanzin van de mens. Ze proberen de mens te waarschuwen, omdat ze bang zijn dat de mens zichzelf uiteindelijk zal vernietigen, net als Narcissus dat heeft gedaan. Het verschil tussen de twee nummers is vooral dat het nummer van Tool gaat over de mens als een individu en hoe die zichzelf moet ontwikkelen, terwijl het nummer van Bob Dylan meer gaat over ‘de mens’ als volk. De mythe van Narcissus heeft dus invloed op de muziek uit de twintigste eeuw, doordat het gebruikt wordt als metafoor van een probleem van (ook) deze tijd: het egoïsme van de mens.