Voor het eerst naar de opera: met welke opera begin je?

Wie denkt dat opera oubollig is, is niet helemaal mee met zijn tijd. De periode dat het operapubliek bestond uit oudere dames in avondjurk en grijzende heren in smoking is voorbij. Opera trekt een steeds breder publiek aan uit alle leeftijdscategorieën. Ook jongeren hebben interesse voor deze kunstvorm. Voor sommigen is de drempel vrij hoog maar wie de stap zet en de juiste opera kiest voor een eerste kennismaking, krijgt vaak echt de smaak te pakken.

• Wat is opera?
• Welke opera's zijn geschikt voor beginners?
• Enkele zeer toegankelijke opera's
• De toverfluit van W.A.Mozart
• La Bohème van G.Puccini
• Carmen van G. Bizet
• La traviata van G. Verdi
• De barbier van Sevilla van G. Rossini

Wat is opera?

Het woord opera is de meervoudsvorm van het Latijnse woord opus dat werk betekent. Opera is een fascinerend totaalspektakel, een combinatie van (klassieke) muziek, toneel, zang, dans, prachtige decors en kostuums. Zang staat centraal in een opera, de tekst wordt namelijk gezongen. De zangers en het koor worden begeleid door een orkest. Het orkest zit, in tegenstelling tot bij een concertuitvoering, niet op de scène maar in de zogenaamde orkestbak. Die bevindt zich op een verlaagde plaats, tussen de scène en het publiek.

De thema's van opera's zijn vaak zeer dramatisch en tragisch. Er zijn echter ook tal van komische, luchtige opera's gecomponeerd. Vaak gaan de verhalen over mythologische figuren, ridders en jonkvrouwen, koningen, keizers en goden maar doorheen de tijd evolueert opera naar verhalen over gewone mensen van vlees en bloed.

In vele opera's worden aria's afgewisseld met recitatieven. De recitatieven zijn gezongen of gesproken teksten waarin het verloop van het verhaal verteld wordt. In de aria, een gezongen expressieve melodie, kan de zanger of zangeres volop emoties tot uiting brengen en een staaltje van virtuositeit ten toon spreiden. Aria's zijn vaak prachtige, meeslepende muzikale hoogtepunten. Andere opera's zijn dan weer doorgecomponeerd, dat wil zeggen dat de muziek de hele tijd doorloopt, zonder duidelijk onderscheid tussen aria's en recitatieven.

Het geheel van dialogen en regieaanwijzingen noemt men het libretto. Deze term is het Italiaanse woord voor boekje. De librettist is dus de tekstschrijver. Deze wordt veel minder vaak vernoemd dan de componist, diegene die de muziek schrijft. Sinds het ontstaan van de opera in Florence eind 16de eeuw, zijn er in de 400 jaar daarna tal van opera's geschreven in verschillende stijlen en vormen.

Welke opera's zijn geschikt voor beginners?

Opera heeft het voordeel dat het een verhaal brengt en dat dat verhaal ook in scène wordt gezet. Voor personen die niet zo vertrouwd zijn met klassieke muziek is dat een pluspunt. Het aspect 'theater' maakt opera boeiend, het gaat niet enkel om de muziek. Er is ook veel te zien, er is een plot, de kostuums zijn vaak prachtig, de belichting geeft een bepaalde sfeer op de scène, solisten en koor wisselen elkaar af enz. Dit alles maakt opera tot een totaalspektakel dat de onervaren luisteraar wellicht meer weet te boeien dan een gewoon klassiek concert.

Voor wie kennis wil maken met opera, is het wel belangrijk een toegankelijke opera te kiezen. Kies je voor de allereerste keer de 5 uur durende Parsifal van Richard Wagner, dan is de kans zeer groot dat je voor altijd genoeg hebt van opera. Natuurlijk is het een prachtig werk maar de handelingen zijn zeer traag en uitgesponnen en voor een beginnende operabezoeker gaat dit al snel vervelen.
Voor een eerste kennismaking kies je beter een meer luchtige en minder lange opera, of een opera met een meeslepend (liefdes)verhaal.

Enkele zeer toegankelijke opera's

De toverfluit van W.A.Mozart

'De toverfluit' of 'Die zauberflöte' van Wolfgang Amadeus Mozart wordt algemeen beschouwd als de ideale opstap naar opera. Dit werk dateert uit 1791, het sterfjaar van Mozart. Het is een speelse, sprookjesachtige opera met veel afwisseling, grappige personages, prachtige melodieën, een kinderkoor, twee liefdesverhalen, symbolen die verwijzen naar de vrijmetselarij, een fluit met toverkracht en de Koningin van de nacht met haar beroemde virtuoze aria. Genoeg elementen dus om meteen van opera te gaan houden. En niet te vergeten natuurlijk de genialiteit van Mozart: de muziek is gewoonweg subliem.

'Die Zauberflöte' behoort terecht tot de meest bekende en meest uitgevoerde opera's. Heerlijk om even bij weg te dromen en na de voorstelling goed gehumeurd weer buiten te komen.

La Bohème van G.Puccini

De première van 'La Bohème in 1896 betekende voor de Italiaanse componist Giacomo Puccini een internationale doorbraak. Deze opera gaat over het leven van vier jonge kunstenaars en hun liefjes. Zij leven als bohemiens in Parijs, in armoedige levensomstandigheden maar toch vol levenslust en gelukkig omwille van hun vrij bestaan. De passionele liefde tussen de hoofdpersonages Mimi en Rodolfo eindigt heel tragisch wanneer Mimi ziek wordt en sterft.

Deze opera druipt van passie en romantiek en kan je onmogelijk onberoerd laten. Hier geen verhalen over mythologische figuren, goden of keizers en koningen, maar scènes uit het echte leven, met mensen van vlees en bloed, dat wat men in opera verisme noemt. De term verisme komt van het Italiaanse woord vero wat waar, echt betekent. 'La Bohème' is een van de meest populaire opera's en de prachtige aria's zijn wereldberoemd. Puccini's muziek is schitterend en meeslepend, het tragische verhaal doet je vast een traan wegpinken. Een aanrader!

Carmen van G. Bizet

Zoals in vele opera's gaat het ook hier weer om een liefdesverhaal. Het libretto is gebaseerd op een novelle van Prosper Mérimée over een vrijheidslievende zigeunerin uit Sevilla. Carmen ging in première in 1875 en de Franse componist Georges Bizet gaf hiermee de aanzet tot het verisme.

Het hoofdpersonage, de zigeunerin Carmen is namelijk een vrouw van vlees en bloed en bovendien is ze sensueel en begeerlijk. Zo is ook de muziek: de orkestratie is prachtig, met Spaanse en exotische ingrediënten creëert Bizet een sensuele en passionele sfeer. Eén van 's werelds meest beroemde operamelodieën is de aria 'L'amour est un oiseau rebelle', een habanera waarmee Carmen ten tonele verschijnt. Deze aria is enorm populair geworden en zal je ongetwijfeld herkennen.

La traviata van G. Verdi

La traviata is een vrij korte opera. Het libretto is gebaseerd op de roman La dame aux Camélias van Alexandre Dumas. De Italiaanse componist Giuseppe Verdi schreef deze opera die in première ging in Venetië in 1853. La traviata (de ontspoorde, de dolende) vertelt het verhaal van de onmogelijke liefde tussen de begeerde courtisane Violletta en de jonge dichter Alfredo.

In deze opera zitten tal van wereldberoemde scènes en zelfs wie niet vertrouwd is met opera, zal verschillende aria's herkennen. Verdi heeft zeer veel opera's geschreven en hij is de componist die opera populair heeft gemaakt. Hij is een meester in het uitdrukken van menselijke emoties via de stem, zijn muziek heeft een grote dramatische expressie. Als je het genre opera wil leren kennen, is Verdi een absolute must.

De barbier van Sevilla van G. Rossini

De barbier van Sevilla of in het Italiaans Il barbiere di Siviglia is een grappige, luchtige opera, in 1816 gecomponeerd door de Italiaanse componist Gioacchino Rossini. Het is een opera buffa: een speelse, komische opera met een verhaal over gewone, alledaagse personages en gebeurtenissen. Dit in tegenstelling tot de opera seria waar heroïsche en mythologische figuren centraal staan. Het verhaal van deze opera speelt zich af in Sevilla in de 18de eeuw en gaat over graaf Almaviva die het meisje Rosina weet te veroveren dankzij de hulp van de charmante barbier Figaro. Weer een liefdesverhaal dus.

De muziek is sprankelend en sluit perfect aan bij het verloop van het verhaal. De barbier van Sevilla is een bruisend meesterwerk in het operagenre. De beroemde aria met het 'Figaro, Figaro, Figaro' is zo populair geworden dat ze door iedereen wordt herkend.