Muziekkiosken en hun wel en wee

Muziekkiosken zijn vooral gebouwd in de negentiende eeuw. Maar na de tweede wereldoorlog zijn muziekkiosken in snel tempo gesloopt. De afgelopen jaren zijn er echter veel particuliere initiatieven ontstaan om kiosken terug op te bouwen. Soms met een knipoog naar nostalgie en soms met een moderne uitstraling maar nagenoeg altijd naar een opvallend ontwerp. Muziekkiosken dienen uiteraard vooral om de muzikanten tijdens een concert een beschermde en droge plek te bieden.

Geschiedenis van de muziekkiosken

In de achttiende eeuw verschenen in de tuinen en parken van Europa mondjesmaat houten muziekkiosken. Sommigen waren geïnspireerd op de paviljoens die in Chinese en Ottomaanse tuinen stonden. In de negentiende eeuw breidde het aantal muziekkiosken zich sterk uit en had het hout plaats gemaakt voor smeedijzer. De bouwwerken kenmerkten zich door weelderige decoraties. Gebruikelijk was in die tijd dat militaire blaaskapellen hun muziek lieten horen ten overstaan van het grote publiek en daar de kiosken voor gebruikten. Schrijver Gustave Flaubert schreef eens: “Een kiosque is een plaats van heerlijkheden in een tuin”.

Aantal kiosken

Hoeveel kiosken in Nederland hebben gestaan is niet bekend omdat muziekkiosken nauwelijks aandacht kregen van historici. De auteurs, Laansma en Brouwer, maken in een boekje dat in 1985 verscheen melding van 153 muziektenten, waarvan er in de jaren tachtig nog maar 59 overeind stonden. En die verkeerden vaak in deerniswekkende toestand omdat ze na de tweede wereldoorlog in onbruik raakten.
Het opnieuw bouwen en vooral gebruiken gaat soms gepaard met protesten. Buurtbewoners klagen over geluidsoverlast bij concerten. De meeste kiosken mogen maar 70-75 decibellen produceren en dat is weinig in vergelijking met de decibellen die straatlawaai opleveren.

Heemkundekring pleit voor nieuwe kiosk

Soms spelen ongewilde omstandigheden een rol bij het verdwijnen van een kiosk en de plannen daarna een nieuwe te bouwen. In het Brabantse Berghem moest tijdens de jaarwisseling naar 2010 de muziekkiosk het ontgelden. Een brand richtte nauwelijks herstelbare schade aan. Toevallig stond de kiosk al op de nominatie om gesloopt te worden voor de vernieuwing van het centrum. Heemkundekring Berchs Heem is sowieso niet zo heel rouwig dat de kiosk moet verdwijnen omdat hij voor velen al een doorn in het oog was met weinig of geen uitstraling. De heemkundekring ziet nu een unieke kans om zich in te spannen voor een nieuwe kiosk en hoopt daarbij op de terugkeer van een cultuurhistorisch bouwwerkje zoals dat er ook in 1941 stond. Toen is een prachtige kiosk van Grave overgenomen voor 210 gulden die helaas op 18 juli 1972 is gesloopt. Op het Gielenplein is daarna een nieuwe kiosk van 90.000 gulden neergezet.

Kiosken bij onze zuiderburen

Ook bij onze zuiderburen gaat het herstellen van muziekkiosken niet zonder slag of stoot. Zo schreef de stad Gent enkele jaren geleden:
“De volledige herstelling van de Muziekkiosk zou ongeveer 165.000 euro kosten”.
Pogingen om het monument te beschermen bleken tot dan vruchteloos maar:
“Op het moment dat we erin zouden slagen de Muziekkiosk te laten beschermen als monument, betekent dit dat we van die 165.000 euro kosten een deel kunnen recupereren. Daarop zitten we een beetje te wachten”.

Nostalgie en smeedijzeren decoraties

Bij veel kiosken die nu gebouwd worden is de hang naar nostalgie groot. Een inspiratie kan daarbij zijn de bijna lyrische omschrijving van een kiosk die in 1895 door stadsarchitect Theobald Van Hille (1856 – 1937) in het Belgische Oostende werd gebouwd:

“Onderaan wordt de kiosk gedragen door steen, rustiek uitgewerkt met bossages op de acht zijden. Daarboven staan ranke, dubbel gerijde gietijzeren zuilen en balustrades in smeedijzer. De houten koepel met zinkbedekking is getooid met een lantaarn. Het dak is afgezoomd met frontons. De vier lieren dragen de naam van een componist : Grétry (Belg), Wagner (Duitser), Rossini (Italiaan) en Gounod (Fransman)”.

Kunstenaar met nieuwste technologie

Niet overal is er behoefte aan een nostalgisch ogende nieuwe kiosk. Zoals veel kiosken in parken in toeristenplaatsen in het buitenland kreeg Bladel een eigentijds bouwwerk ontworpen door beeldend kunstenaar Jeroen Doorenweerd. Die kunstenaar maakt bij de uitvoering van zijn projecten gebruik van ambachtelijk handwerk en van de nieuwste technologie. Zijn kiosk van Bladel voldoet aan deze beschrijving:

“Een rank bouwwerk, bedoeld als plek waar bewoners, bezoekers en mensen uit het dorp elkaar kunnen ontmoeten en waar optredens kunnen plaatsvinden. De Muziekkiosk is uitgevoerd in hout met een weerbestendige aluminium binnenkant. Het ontwerp van de Muziekkiosk is erop gericht een optimaal akoestisch effect te verkrijgen en zorgt tevens voor een intieme relatie met het publiek. Het podium en het plein waarop het bouwwerk staat zijn concentrisch. Zowel toeschouwers als spelers beleven de cirkelvormige ruimte hierdoor als iets wat hen omhult”.