Waar tijdreisfilms de fout in gaan

Iedereen heeft vast wel eens een tijdreisfilm gezien, waarin karakters terug gaan in de tijd om wat aanpassingen te maken. In de toekomst kan een grote ramp gebeurd zijn en deze is zo te voorkomen. Maar is dit eigenlijk wel mogelijk? Zelfs als we accepteren dat tijdreizen mogelijk zou kunnen zijn, wat niet zo raar is, omdat het bestaan van deeltjes die door de tijd reizen al bewezen is, stuit je nog op onoplosbare problemen zodra mensen aanpassingen gaan maken in het verleden waardoor de toekomst verandert.

Butterfly Effect

In de film 'Butterfly Effect' wordt door de tijd gereisd. De film gaat over een jongen die kan terugreizen in de tijd. Hij kan zich als het ware in zijn jongere zelf verplaatsen en vervolgens andere keuzes maken dan hij origineel had gedaan. Zo verandert hij de toekomst. Helaas zijn de gevolgen hiervan desastreus, door het 'butterfly effect', waarmee wordt bedoeld dat kleine veranderingen in de toekomst enorme gevolgen kunnen hebben. Maar is de film wel realistisch in de zin van, is het wel mogelijk de toekomst te veranderen? De film is niet logisch consistent, wat zo meteen uitgelegd zal worden.

Grootvader-paradox

Als je toelaat dat de toekomst veranderd kan worden, kom je al snel bij een paradox terecht. Wat gebeurt er als jij kan tijdreizen, en terugreist naar de tijd dat jouw opa nog een kind was, om hem vervolgens te vermoorden? Dat zou betekenen dat jouw opa nooit kinderen zou krijgen en dat jouw ouders nooit geboren zouden worden, jij dus ook niet. Je bestaat dan niet meer. Maar als jij niet bestaat kan je ook niet je opa vermoord hebben, en kan die dus toch kinderen krijgen en kan jij ook weer bestaan. Zo kan je eeuwig doorredeneren. Er lijkt geen oplossing aan dit probleem te zitten. Is tijdreizen dan onmogelijk, als het tot zulke bizarre gevolgen leidt?

Bewijs voor tijdreizen

Tijdreizen is niet onmogelijk, het is namelijk al bewezen dat het mogelijk is. Ten eerste reizen we allemaal in de tijd, met een constante snelheid vooruit, allemaal even snel. Ten tweede zijn er de afgelopen jaren allerlei raadselachtige deeltjes ontdekt die vreemde dingen kunnen doen, waaronder met een andere snelheid dan wij door de tijd reizen. Dit betekent niet dat wij dat dus ook zomaar kunnen, maar wel dat het in principe mogelijk is met een andere snelheid door de tijd te bewegen, of misschien zelfs de andere kant op.

Logische consistentie

Hoe zit het dan met de paradox? Hoe wordt die opgelost? Dat is niet eens zo ingewikkeld. In de tijd terug gaan en onze opa vermoorden als kind is simpelweg niet mogelijk. Het feit dat jij bestaat, is namelijk bewijs voor het feit dat jouw opa kinderen heeft gekregen. Je kan best in het verleden zijn, maar dat betekent niet dat je dingen kan doen waarvan de toekomst heeft uitgewezen dat ze niet plaats hebben gevonden. In dat geval was de toekomst namelijk wel anders geweest. Dit wordt logische consistentie genoemd. Je hebt invloed op het verleden in de zin van dat het anders was gelopen als jij niet aanwezig was geweest, maar dat is nooit gebeurd, aangezien je er wel was. Er is maar één geschiedenis en toekomst en die blijft, wat je ook doet, hetzelfde. Wat je in het verleden doet is al gebeurd en wat er in de toekomst gebeurt komt daaruit voort. Het is dus een raar idee om te denken dat hier iets aan te veranderen valt.

12 monkeys

Neem nu de sciencefictionfilm '12 monkeys'. In deze film wordt een virus verspreid dat ervoor zorgt dat bijna de gehele mensheid uitsterft. Iemand reist terug in de tijd om informatie te winnen. Aan het eind van de film ziet hij zijn jongere zelf, en herinnert hij zich wat hij zag toen hij zo jong was. Hij zag de dood van een man, waarvan hij nu weet dat hij het zelf is. Hij weet dus dat hij zal sterven en dat daar niets aan te doen is. Het is nu eenmaal gebeurd in de geschiedenis, er is niets aan te veranderen. Deze tijdreisfilm is dus wel logisch consistent. Waarom reist deze figuur in de tijd als hij niets aan de geschiedenis kan veranderen? Dit doet hij om informatie te vinden. Het verleden is niet te veranderen, maar er is wel meer over te weten te komen. Dat is waar het tijdreizen nuttig voor is.