recensie

Charlie Wilson's War en de inmenging in Afghanistan

Vlak voor 11 september 2001 trok Afghanistan reeds internationaal de aandacht vanwege het strakke regime van de Taliban. Na de aanslag op het World Trade Center in New York werd Afghanistan, samen met Irak, het middelpunt van de War on Terror. Daarna is het niet echt meer rustig geworden in de regio. Nederland heeft met de zogenaamde missie in Uruzgan ook het nodige te verduren gehad. Charlie Wilson's War geeft de voorgeschiedenis van het conflict in Afghanistan op interessante wijze weer. Charlie Wilson's War (een film uit 2007) verhaalt over de waargebeurde totstandkoming van de Amerikaanse steun aan de mujahideen na de inval van de Sovjet-Unie in 1979. Charles Nesbitt Wilson (geboren op 1 juni 1933 in het Texaanse Trinity) was destijds een Democratisch congreslid uit het tweede district van Texas. Uiteindelijk heeft hij maar liefst 12 termijnen uitgezeten, van 3 januari 1973 tot 8 oktober 1996. De film is gebaseerd op een boek van George Crile: "Charlie Wilson's War: The Story of the Largest Covert Operation in History."

Buurman Charles Hazard

In de film wordt ook de eerste stap van Charlie in de politiek aangehaald. Zijn eerste politieke campagne was gericht tegen zijn buurman, Charles Hazard (what's in a name?). Hazard had Charlie's hond gedood door fijngemalen glas in zijn voer te mengen, als vergelding voor het rondsnuffelen in zijn tuin. De kwaadgeworden Charlie kwam er achter dat zijn buurman het zittende raadslid was en dat er binnenkort verkiezingen waren. Op verkiezingsdag reed de toen 13-jarige Charlie voornamelijk zwarte kiezers uit arme wijken op en neer naar de stembus. Als boerenzoon mocht Charlie op die leeftijd al over een rijbewijs beschikken. Voordat ze stemden gaf hij de kiezers mee dat Charles Hazard zijn hond had gedood, maar hij zei er bij dat dat hun stem niet mocht beïnvloeden. Uiteindelijk verloor de buurman met 16 stemmen verschil. Na het verlies stapte Wilson naar het huis van zijn buurman en zei hem dat hij geen honden meer mocht vergiftigen.

Na een kortstondige carrière in de Amerikaanse marine werd hij op zijn 27ste gekozen in het Texaanse Congres, het begin van zijn langdurige politieke leven. Familie en vrienden voerden campagne voor hem, want als marine-officier mocht hij geen publieke taken verrichten. Zo gauw hij gekozen was, nam hij ontslag.

Feestbeest Charles Wilson

Het boek van de in 2006 overleden George Crile III verscheen in 2003. Tijdens de Afghaanse Oorlog in de jaren tachtig van de vorige eeuw deed hij verslag van de steun die de mujahideen via Pakistan van de Amerikanen ontvingen. In het boek legt hij ook uit waarom het uiteindelijk toch mis is gegaan in Afghanistan en veel Afghanen zich tegen het Westen hebben gekeerd. Ook wordt de rol van Charlie Wilson belicht. Die stond namelijk vooral bekend als een feestbeest ("Good Time Charlie"), met altijd veel drank en mooie vrouwen om hem heen. Dit had hem ook bijna de das omgedaan. Want op 27 juni 1980 kreeg hij landelijke bekendheid doordat hij in Las Vegas in het Ceasar's Palace casino werd betrapt, zittend in een Jacuzzi met een voormalig Playboy-covermodel, twee showgirls en een glas whisky in de hand. Wilson liet zich daar fêteren door een TV-producent. Er bestonden namelijk plannen om een Dallas-achtige TV-serie te maken over het leven van een politicus.

Uiteindelijk kreeg de latere burgemeester van New York en destijds openbaar aanklager, Rudy Guiliani, lucht van de zaak. Er liep namelijk een onderzoek naar drugsgebruik in het Congres. Charlie Wilson figureerde daar prominent in. Hij gaf later aan dat er cocaïne bij de vrouwen in het spel was, maar "the Fed spent a million bucks trying to figure out whether, when those fingernails passed under my nose, did I inhale or exhale - and I ain't telling." In de film loopt deze zaak als een rode draad door het verhaal. Maar de beschuldigingen kunnen niet hard worden gemaakt. Dit was voor Wilson natuurlijk reden voor een feestje in Washington, D.C.

Charlie Wilson en de subsidiekraan voor de CIA en Afghanistan

Behalve feesten was het verder onbekend waar Wilson in de Amerikaanse hoofdstad allemaal mee bezig was. Hij zorgde goed voor zijn kiezers in het tweede district van Texas. Daardoor wist de Democraat er in te slagen dat de conservatieve kiezers hem steeds herkozen. Belangrijk was dat Charlie lid was geworden van het House Appropriations Committee, die ging over geheime projecten. Ook was hij lid van het House Appropriations Subcommittee on Defense (de commissie die uiteindelijk besliste over de toewijzing van geld aan clandestiene operaties van de CIA). Hij kwam in contact met een steenrijke Texaanse, Joanne Herring, die in haar vrije tijd aanpapte met politici en probeerde zaken op haar manier voor elkaar te krijgen. In 1980 zag Charlie het verhaal van Afghaanse vluchtelingen als gevolg van de inval van de Sovjet-Unie. Hij zag kans het aangevraagde subsidiebedrag van USD 5 miljoen te verdubbelen.

De betrokken CIA-agent Gust Avrakotos komt ook in beeld. De drie proberen gezamenlijk de Afghaanse Oorlog te beïnvloeden. Joanne Herring is bevriend met de Pakistaanse dictator Zia ul-Haq. De Afghanen hadden wapens nodig om de aanvallen van Sovjet-helikopters en -vliegtuigen af te slaan. Wilson nam een kijkje in Afghanistan en Pakistan en raakte overtuigd van de zaak. Met politieke handigheid ging het geld voor de Afghaanse zaak geleidelijk aan omhoog. Stingers en luchtafweergeschut werden geleverd. Geleidelijk aan werden de verliezen bij de Sovjets groter. Met wapens van een kleine USD 100.000 per stuk werd materieel van USD 25 miljoen uit de lucht gehaald. De oorspronkelijke USD 5 miljoen groeide uit tot een bedrag van maar liefst USD 1 miljard voor deze CIA-operaties. In 1988 gaf de Sovjet-Unie zich gewonnen. Het Sovjet-leger trok zich terug en in 1992 was de Afghaanse Oorlog officieel afgelopen. Toen viel namelijk het Sovjet-marionettenregime van Mohammad Najibullah. Voor zijn rol kreeg kreeg Charlie Wilson als eerste niet-CIA'er de CIA Clandestine Service's "honoured colleague award."


De film lijkt aanvankelijk wat geromantiseerd met de werkelijkheid om te gaan. Maar daardoor wordt het verhaal ook aansprekend. Natuurlijk ligt het niet alleen aan ded inspanningen van Charlie Wilson cs. dat de Sovjets uiteindelijk op de knieën gingen voor de Afghaanse Vrijheidsstrijders ("mujahideen"). Het aantreden van de gematigde Michaïl Gorbatsjov in 1985 speelde ook een rol. Net zoals de inspanningen van Ronald Reagan. Henry Kissinger vertelde later dat zelfs President Carter al opdracht gaf tot een clandestiene operatie. Desalniettemin is de invloed van Congresleden en de diverse(sub)commissies niet te onderschatten.

Met het einde van de Afghaanse Oorlog zakte de interesse voor Afghanistan in. Charlie Wilson bleef proberen om hulp aan de burgers te geven. Wilson wilde graag dat het jaarlijkse budget van USD 1 miljard voor Afghanistan behouden bleef in de vorm van wederopbouw (denk aan Marshall-hulp voor Europa na de Tweede wereldoorlog). Maar voor wapens ging dat makkelijker, dan bijvoorbeeld het bouwen van scholen. En daar is het fout gegaan. Want de verschillende mujahideen wisten zich na de oorlog niet te verenigen. Daar had de Verenigde Staten een grotere rol kunnen spelen. Ondertussen ontstond er een beweging, beter bekend als Taliban ("studenten van de Islam"), geholpen door Pakistan en al-Qaeda. De Afghanen voelden zich aanvankelijk geholpen. Geleidelijk werd de invloedssfeer van de Taliban vergroot. In 2001 krijgen zij de controle over Afghanistan. En er is een duurdere oorlog voor nodig geweest om ze weg te krijgen, als het al lukt. De film eindigt met de woorden:

“These things happened. They were glorious and they changed the world. Then we fucked up the endgame.”

Charlie Wilson wist handig om te gaan met het schamele Congreslid-salaris van USD 70.000. Anderen betaalden de rekening voor zijn dure levensstijl, sommigen suggereren het betalen van steekpenning door de defensie-industrie. Na zijn carrière als Congreslid is Wilson lobbyist geworden voor Pakistan tegen een leuk salaris. "Good Time Charlie" overleed op 10 februari 2010 aan een hartaanval.