recensie

Filmrecensie: Terry Pratchett's 'Going Postal'

De fantasyfilm 'Going Postal', die is gebaseerd op het gelijknamige boek van de Engelse succesauteur Terry Pratchett, is in Nederland uitgebracht op dvd en blu ray. Het betreft een verhaal uit diens fameuze Schijfwereld romanreeks. De film vertelt het verhaal van de sluwe oplichter Moist von Lipwig en zijn pogingen om het teloor gegane postkantoor van de stad Ankh Morpork weer draaiende te krijgen. Het is een humoristische en spannende familiefilm geworden. Artikelindeling (interne links)

• Terry Pratchett's Schijfwereldreeks
• Andere verfilmingen van delen uit de Schijfwereldreeks
• 'Going Postal': het verhaal
• De film 'Going Postal'
• Gegevens

Terry Pratchett's Schijfwereldreeks

Voor wie dat niet weet: de Schijfwereld (Discworld) is een alternatieve fantasywereld die is bedacht door de Engelse schrijver Terry Pratchett. Inmiddels heeft hij al meer dan dertig boeken voor volwassenen en enkele jeugdboeken geschreven die zich in deze wereld afspelen.
De afzonderlijke delen kennen zowel regelmatige terugkerende als nieuwe karakters. Dat zijn veelal menselijke personages, maar kunnen evengoed fantasiewezens zijn als tovenaars, heksen, dwergen, trollen, golems, weerwolven, vampiers en natuurlijk de Dood, ook wel bekend als Mr. Bill Door.
De serie laat zich enerzijds kenmerken door hilarische (Britse) humor, absurde ontwikkelingen en scherpe parodie op onze eigen wereld en anderzijds door spannende fantasy verhalen. Wie nog nooit een roman van Terry Pratchett heeft gelezen zou dat zeker eens moeten proberen. Dat kan in het Engels, maar ook in de veelal uitstekende Nederlandse vertaling.

Andere verfilmingen van delen uit de Schijfwereldreeks

Al eerder werden er Schijfwereldromans verfilmd, soms als tekenfilm. Meest bekend zijn de 'gewone' films 'The Colour of Magic' (in twee delen) en 'Hogfather', welke is uitgebracht als kerstfilm.
Over deze films valt eigenlijk hetzelfde te zeggen: het zijn aardige films waar veel leuks inzit, maar ze overtuigen toch niet helemaal.
Dat heeft veel te maken met een matige casting van de acteurs. De karakters van Terry Pratchett zijn nogal specifiek, waardoor een verfilming snel wat tegenvalt als acteurs de personages niet scherp genoeg weten neer te zetten of te zeer afwijken van het origineel. Afgezien hiervan missen beide films vaart omdat er te veel nadruk ligt op de humor en te weinig op de verhaallijn.

'Going Postal': het verhaal

'Going Postal' (2004, in het Nederlands vertaald als 'Posterijen') is een van de meer recente delen uit de Schijfwereldreeks. Het is het eerste verhaal met meester oplichter Moist von Lipwig (Feucht von Lippvacht) in de hoofdrol. De basis van het verhaal in de film is gelijk aan dat van het boek.

Moist krijgt een opmerkelijk aanbod van Lord Vetinari (heer Ottopedi), de patriciër van de stad Ankh Morkpork (Ankh Meurbork). Hij mag kiezen tussen de uitvoering van de hem opgelegde doodstraf of het onderkomen postkantoor van de stad weer nieuw leven inblazen. Hij kiest logischerwijs voor de laatste optie, ook omdat hij erop vertrouwt snel te kunnen ontsnappen aan de invloed van Lord Vetinari. Dat blijkt een ernstige misrekening. Bovendien ontmoet hij de cynische maar mooie dame Adora Belle Dearheart (Adora Belle Zoetelief) op wie hij graag een goede indruk maakt. Dan bedenkt Moist toch een plan om het postkantoor succesvol te heropenen.
Dat is echter tegen het zere been van zijn concurrent, de gemene Reacher Gilt (Rijklof Gout), de eigenaar van het 'clack'-netwerk (semafoornetwerk). Dat is een modern communicatiesysteem waarbij berichten over de hele wereld worden verstuurd door middel van 'clacks' (ratels). Deze ratels zitten in hoge torens, waarbij de berichten van de ene naar de andere toren worden doorgeseind. Wat volgt is een steeds verhittere concurrentiestrijd tussen de sluwe Moist en de genadeloze Gilt.
Ondertussen blijkt bovendien dat zijn duistere verleden Moist niet zomaar loslaat.

De film 'Going Postal'

Net als 'The colour of Magic' is 'Going Postal' een televisiefilm uitgebracht in twee delen van ieder anderhalf uur. Dat is blijkbaar gedaan met het oog op de tv-uitzendingen, want verder is er niet echt een goede reden voor te vinden. Deel 1 eindigt midden in het verhaal dat in deel 2 gewoon verder gaat waar het was gebleven. Het is dus eigenlijk een lange film van zo'n drie uur.
Dat is in principe een goede lengte om dit verhaal te vertellen zonder ofwel fragmentarisch ofwel langdradig te worden. Het loopt drie uur lang vloeiend door. Men kan die drie uur er dan ook maar beter voor uittrekken, want na afloop van het eerste deel wil je als kijker het liefst meteen door met het tweede deel.

Hoe verhoudt de film zich tot het boek?

De film volgt de verhaallijn van het boek zeker niet precies. Er zijn verschillende wijzigen aangebracht en er zijn ook een aantal karakters weggelaten. Sommige wijzigingen zijn tamelijk groot, maar zoals gezegd, de basis van het verhaal over de zakelijke concurrentiestrijd, blijft overeind. Al zullen sommige fans het niet eens zijn met de gemaakte keuzes.
De geschrapte karakters zijn wel begrijpelijk. Het betreft hier bijfiguren die vermoedelijk toch geen recht was gedaan in het veel krappere tijdsbestek van een film.

Al met al is de film ook gemoedelijker en beduidend minder scherp dan het boek. Dat is met name ook terug te zien aan de karakters, die, op Reacher Gilt na, allemaal een stuk aardiger zijn dan in het boek Het is dan ook een televisiefilm die op een groot publiek is gericht. Ook dat zal een aantal fans van Terry Pratchett tegen het zere been zijn.
Sommigen vinden mogelijk zelfs dat de parodie op de zakenwereld die het boek is, verloren gaat door de grotere mate van vriendelijkheid. Dat is wat overdreven. De film houdt ons net zo goed een spiegel voor als het boek.

Wie zich los kan maken van de verschillen, kan zien dat deze op film goed uitpakken. Het levert een sterk verhaal op dat goed is te volgen en karakters die aangenaam en interessant zijn om naar te kijken.

De acteurs

De acteurs van 'Going Postal' zijn, in tegenstelling tot die van andere Terry Pratchett films, beduidend beter gecast. Dat geldt zowel voor de bijrollen als de hoofrollen.

Andrew Sachs (bekend als Manuel uit 'Fawlty Towers') past precies in de rol van de stokoude junior postbode Mr. Groat (meneer Groot). De minder bekende Ian Bonar is helemaal zijn bleke en bedeesde jonge collega Stanley (Lammert). Charles Dance heeft ondertussen geen moeite met de priemende blik van de immer uitgestreken Lord Vetinari
De meest opvallende verschijning is echter Adrian Schiller als monsterlijke banshee, die op de een of andere manier een stem van krakend hout weet te combineren met geslis.

Ondanks het feit dat hun karakters wat zijn afgezwakt, zetten de hoofdrolspelers ze toch overtuigend neer.
Richard Coyle ('Prince of Persia', 'Sands of Time') weet als Moist von Lipwig goed hoe een oplichter te spelen en toch charmant te blijven. Het lijkt of hij er even in moest komen, maar door de film heen krijgen de lef, brille en levenslust van zijn karakter steeds meer vorm.
De al veel gelauwerde acteur David Suchet ('Hercule Poirot') zet ondertussen met vilein genoegen de onbarmhartige schurk Reacher Gilt neer. Daarbij gebruikt hij alles, van zijn gelaatsuitdrukking tot zijn kostuum en make-up tot zelfs zijn eigen kleine gestalte om zijn karakter zowel bedreigend, geobsedeerd als belachelijk over te laten komen.
Actrice Claire Foy ('Season of the Witch') tenslotte, steelt als Miss Dearheart eigenlijk een beetje de show. In zwart fluwelen jurk doet ze schertsend en wel recht aan het temperament van haar karakter. Tegelijkertijd maakt ze goed gebruik van het feit dat haar Miss Dearheart minder droog en sarcastisch is dan het equivalent in het boek. Alle momenten dat Adora Belle ontdooit, breekt de zon ook echt door de wolken, waardoor het duidelijk wordt dat er meer kanten aan deze dame zitten dan gedacht.

Het scenario

De makers van de film hebben het script helemaal gebouwd rond de concurrentiestrijd tussen Moist von Lipwig en Reacher Gilt en laten alles wat daar in het boek tever vanaf staat buiten beschouwing. Dat zorgt voor een mooi afgerond verhaal. Alleen bepaalde verwikkelingen van meer technische aard rondom het semafoornetwerk worden slecht uitgelegd. Het is dan ook aan te raden om niet te proberen dit te begrijpen.

Special effects

Bij een fantastische film als deze is het natuurlijk ook van belang dat de special effects een beetje goed zijn. Dat is ondanks een waarschijnlijk niet zo groot budget aardig gelukt. Misschien was er met meer geld ook meer te maken geweest van de golems die in de film voorkomen, maar het uiteindelijke resultaat is toch zeker adequaat.
Terecht is de meeste aandacht uitgegaan naar het geloofwaardig vormgeven van het semafoornetwerk. Dat is dan ook fraai geworden. Waarbij dit voor de Schijfwereld moderne systeem op ons toch enigszins nostalgisch overkomt, zodat er associaties worden opgeroepen met apparaten uit steampunk producties.

Moet je het boek of de serie kennen?

Nee. In principe is de film goed te volgen voor mensen die niet of nauwelijks bekend zijn met de Schijfwereld. Allicht is het gemakkelijker als je de boeken wel kent, maar het is niet nodig. De makers van de film hebben dit ook bewust nagestreefd door op zo weinig mogelijk typische Schijfwereldzaken in te gaan. Bovendien staat het verhaal tamelijk los van andere Schijfwereldverhalen, waardoor het goed op zichzelf kan staan.

Gegevens

'Going Postal' is in een Nederlandse versie verschenen op dvd en blu ray. Daaronder is ook een 'special edition' met interviews en ander bonusmateriaal van de bekende soort.
Opvallend is dat de Nederlandse ondertitelaar geen gebruik heeft gemaakt van de namen en termen zoals die voorkomen in de vertalingen van de Schijfwereldboeken. Dat de oorspronkelijke namen worden gehandhaafd is verdedigbaar, maar dat zelfs Engelse termen als 'clacks' en 'clack network' niet worden vertaald, is wel wat vreemd en niet zo duidelijk voor de Nederlandse kijker.