Kannibalenfilms, een controversieel genre

Kannibalenfilms zijn horrorfilms die vooral eind jaren zeventig en begin jaren tachtig werden gemaakt, veelal door Italiaanse regisseurs en met Italiaanse acteurs (vaak nagesynchroniseerd in het Engels). De films spelen zich voor het grootste gedeelte diep in de regenwouden van Zuid-Amerika en Azië af en zijn berucht vanwege hun schokkende inhoud en wisselende kwaliteit.

Noodlottige expeditie in het oerwoud

Het verhaal van de gemiddelde kannibalenfilm komt er doorgaans op neer dat een expeditie van blanke avonturiers, antropologen en andere wetenschappers in het oerwoud op zoek gaat naar een onbekende indianenstam, of dat er een reddingsmissie wordt georganiseerd naar een eerder verdwenen expeditie. Uiteraard komen de hoofdrolspelers daarbij in de problemen. In het eerste gedeelte van de film vaak onderling, door botsende karakters, en natuurlijk wanneer zij later op de onontdekte kannibalenstam stuiten. Aan het eind weet een klein deel van de expeditieleden meestal te ontsnappen, of worden zij bevrijdt door een reddingsmissie. Voordat het zover is, zijn de expeditieleden onderworpen aan diverse martelingen (soms met de dood tot gevolg) en zijn zij getuige van obscure rituelen en van dieren- en mensenoffers. Er zijn ook films waarin één van de leden juist de status van 'god' of 'godin' krijgt toebedeeld door de kannibalenstam.

Werkelijkheid of in scène gezet

Junglefilms zoals Tarzan werden al in de jaren dertig en daarvoor gemaakt, maar één van de eerste films waarin kannibalisme werd geïmpliceerd was The Naked Prey (1966). Hierin maakt een indianenstam jacht op een blanke man. Het zou echter nog zeker tien jaar duren voordat het kannibalenthema een hype werd in de filmwereld, en dan met name onder Italiaanse regisseurs. De tussentijdse opkomst van de Mondo-films ('mondo' is Italiaans voor 'wereld') van onder meer de gebroeders Castiglioni en van regisseursduo Antonio Climati en Mario Morra is van invloed geweest op een hausse aan kannibalenfilms tussen 1977 en 1981. Deze Mondo-films laten beelden zien waarop onder andere de praktijken van primitieve stammen in Afrika waren vastgelegd. Het is daarbij niet altijd duidelijk wat werkelijkheid is en wat in scène is gezet.

Racisme en dierenleed

Ook kannibalenfilms zijn controversieel. Zo werden zij door critici als vooroordeel bevestigend gezien met betrekking tot rascisme en het thema beschaafde blanke versus wilde inboorling. Daarnaast zijn veel van de moordpartijen op dieren (slangen, krokodillen, apen, zwijnen) niet in scène gezet, maar tonen het daadwerkelijke einde van het dier. Dit gebeurt vaak op grove wijze, bijvoorbeeld door ze levend te villen of door ze de schedel in te slaan. Om het dierenleed binnen de perken te houden, werden veel scènes opnieuw gebruikt in latere kannibalenfilms. Overigens gebeurde dit om de kosten van een film te drukken ook wel met andere scènes.

Hoogtepunten uit het genre

De belangrijkste film in het genre is Cannibal Holocaust (1980). Regisseur Ruggero Deodato werd zelfs veroordeeld, omdat men dacht dat de film echt was en hij zich daardoor strafbaar had gemaakt aan het maken van een snuff-film (een film waarin echte moorden op mensen worden gefilmd). Cannibal Holocaust was vanwege het realistische karakter dan ook lange tijd verboden in veel landen. Ook Cannibal Ferox (1981, van Umberto Lenzi) is een vermeldenswaardige bijdrage aan het filmgenre.