Mexicaanse muziek: mariachis in traditionele klederdracht

Iedereen heeft ze ooit wel eens gezien op foto, in het echt of in een film. Een groepje zangers in traditionele Mexicaanse klederdracht. Donker pak en typische, met borduursel versierde sombrero. Met een gitaar, een viool, een trompet en soms zelfs een harp, vrolijke of droevige liedjes zingend. Dat zijn ze, de mariachis. Over de oorsprong van het woord 'mariachi', over hun gewoonten, hun prachtig versierde kledij en hun opzwepende of droevige muziek.

Oorsprong

Van het Franse 'mariage'

Over de oorsprong van het woord "mariachi" bestaan verschillende theorieën. Een eerste is dat het woord mariachi zou afkomstig zijn van het Franse mariage. Deze kleine rondtrekkende orkestjes zouden ontstaan zijn in Guadalajara (in de staat Jalisco) rond 1861, toen de Fransen een interventie deden in Mexico, onder bevel van Napoleon III. De francofiele bourgeoisie van Guadalajara huurde deze zingende en rondtrekkende Mexicanen in om hun huwelijksfeesten op te luisteren.

Houten planken

Deze versie wordt vaak afgedaan als de versie voor de toeristen, want specialisten zijn het woord mariachi al veel eerder tegengekomen, in een document dat werd opgesteld lang voor de komst van de Fransen. Volgens anderen zou het woord zijn oorsprong hebben in een indiaans woord voor het hout waarmee planken werden gemaakt waar op gedanst werd.

Uit Guadalajara of niet?

Hoe het ook zij, meestal zullen de mariachis beweren dat ze afkomstig zijn uit Guadalajara, zelfs al zijn ze dat niet! Het populairste mariachi-ensemble komt uit Jalisco: Mariachi Vargas de Tecalitlan. Dit ensemble werd uitgenodigd om in Mexico-stad te komen zingen tijdens de inhuldiging van president Lazaro Cardenas (1934 - 1940). Door dit optreden raakte de muziek over het hele land bekend en nu kent het heel veel succes, ook buiten de landsgrenzen van Mexico. Zo nam bvb. Linda Rondstadt in 1987 "Canciones de mi padre" op, een album met Mexicaanse mariachimuziek.

Outfit, instrumenten en dans

Je kan er niet naast kijken. Een mariachi-ensemble bestaat uit vijf tot zes mannen, gekleed in een donker pak met heel veel gouden borduursels en met een grote sombrero op het hoofd.

Kledij

Traditionele mariachis dragen het kostuum van de charros. Charros zijn ruiters of mannen die rodeo rijden. Het kostuum was de outfit die de Mexicaanse grootgrondbezitters droegen wanneer ze paardreden. Een grote sombrero met omgebogen rand, al dan niet met goud of zilver bestikt, een bolero-vestje met veel borduursel en een wit hemd met veel franjes. Verder een gote strik in de vorm van een vlinderdas. Daaronder een zwarte, strakke broek en laarzen met hoge hakken. In de broek een brede, leren riem met daarop taferelen van paarden en charros. De knopen op het hemd worden bontonaduras genoemd, die op de broek mancuenas. In de mouwen van het hemd draagt men ook nog eens manchetknopen. Vroeger waren al deze knopen van goud of zilver. Nu ziet men groepjes die minder opvallend gekleed zijn. Gewoon een donkere broek, een hevig gekleurd hemd en een strooien hoed. Mariachis zijn meestal mannen, maar soms kan het toch eens gebeuren dat er een vrouw tussen zit. In plaats van de traditionele sombrero zal zij bloemen op het hoofd dragen of een haarband.

Instrumenten

Hun instrumenten bestaan uit gitaren, maar dan wel het kleine exemplaar, violen, trompetten, fluiten en soms harpen. Een traditionele banda bestaat uit een zanger en drie muzikanten: een vioolspeler, een gitarist en een trompettist.

Dans

Deze muziek wordt niet alleen gezongen en gespeeld, maar er wordt ook duchtig op gedanst. De klank van de mariachimuziek wordt "son" genoemd. Zo heb je de "son jaliciense", de "son jarocho" en de "zapateado". Met deze laatste term verwijst men naar het stampen met de hakken van de laarzen op de houten vloer om zo het rythme aan te geven. Ook de huapango en de huasteco worden op een houten vloer gedanst. Deze vormen komen meer voor in het Noorden van Mexico en de muzikanten begeleiden zichzelf ook met een fluit in deze muziekvormen. De huapango wordt gedanst in twee rijen. De benen en de voeten vormen de danspassen, het bovenlijf wordt stijf gehouden. Het gaat er heel heftig aan toe en sommige dansers zetten zelfs een glas water op hun hoofd om hun behendigheid te tonen.

Muziek

Mariachis bezingen enerzijds de heroïsche daden van bandidos en verraders, de onafhankelijkheidsstrijd en de revolutie, anderzijds romantische situaties. Deze droevige klaagliederen of corridos gaan over passie, dood of moed maar steeds doorspekt met een flinke dosis nostalgie. De corridos zijn de geschiedenis van Mexico in liedjesvorm. Sommige van deze deuntjes zijn de hele wereld rondgegaan. Denken we maar aan "La Cucaracha" of "La Adelita", of nog aan "La Paloma" of "La Llorona". Zoals gezegd kunnen deze deuntjes heel vrolijk of heel droevig zijn. Het kunnen polka's zijn, of mazurka's of walsen. Voor verlovingen en feesten voor mensen die met pensioen gaan zal men vaak "Las Golondrinas" ten berde brengen. Verjaardagen worden opgeluisterd met "Las Mañanitas". Hiervoor bestelt men een groepje mariachi's die het liedje dan gaan brengen onder het raam van de jarige, liefst zo vroeg mogelijk! Maar ook liefdesliedjes worden wel eens onder het raam van de geliefde gezongen. Het is dus niet ongewoon om een mariachiband op klaarlichte dag tegen te komen in straten en steegjes. In Mexico-stad kom je ze vaak tegen op de Plaza Garibaldi. Maar ze kunnen je ook een serenade komen brengen wanneer je met een bootje rondvaart in de tuinen van Xochimilco, ten zuiden van Mexico-stad. In Jalisco zitten de muzikanten vaak op een kruik gemaakt uit gedroogde modder. Het liedje "Guadalajara" beschrijft de stad, zijn bezienswaardigheden en de omgeving.