Porgy & Bess - Gershwin’s Opera Musical

Porgy and Bess, de legendarische volksopera (operette/musical) van de Amerikaanse componist George Gershwin (1935) heeft een bewogen geschiedenis, o.a door de discussie 'opera of musical' en tevens de cast van louter zwarte operazangers. De authentieke voorstelling met New Yorkse cast, die door Henk van der Meyden naar Nederland is gehaald, start op 4 april en exclusief in Carré t/m 12 mei. Daarna is Porgy & Bess in België, exclusief in de Stadsschouwburg in Antwerpen te zien van 14 t/m 25 mei.

Porgy and Bess (1935) van George Gershwin - Is het een Opera - Operette of Musical?

Porgy & Bess - Opera Musical. George Gershwin zelf noemde Porgy en Bess een ‘folk opera’, een volksopera: "folk tale in which people would naturally sing folk music". Men is lang blijven kissebissen over de betiteling van dit stuk. Tegenwoordig wordt het opera, volksopera of ook wel ‘America’s Greatest Musical’ genoemd. Porgy en Bess wordt gezien als de voorloper van alle musicals en is de meest succesvolle volksopera uit de theaterwereld. Porgy and Bess is gecomponeerd in 1935 en kent een lange en eigenzinnige historie, o.a. door de discussie opera of musical. Maar ook en voornamelijk vanwege het controversiële karakter van het verhaal zelf en de zwarte casting, hetgeen heel wat stof deed opwaaien in Amerika. Dit artikel gaat in op de geschiedenis en totstandkoming van Porgy and Bess en ook de moeizame erkenning van het meesterwerk van de Amerikaanse componist George Gershwin (1898 - 1937).

Porgy and Bess - Gershwin en Boek Heyward - Catfish Row en de Negermuziekcultuur

Boek Porgy van Heyward. Porgy and Bess is gebaseerd op de roman ‘Porgy’ van DuBose Heyward, een indrukwekkend boek over leven en dood, hoop en wanhoop in de zwarte gemeenschap van Catfish Row in Charleston. Heyward’s roman is geïnspireerd op een krantenartikel over een kreupele zwarte bedelaar Sammy Smalls, met de bijnaam ‘Goat Sammy’, die een passionele moord had gepleegd. ‘Geit Sammy’ was een lokaal beroemd karakteristiek figuur in Catfish Row, die niet rechtop kon staan en genoodzaakt was om zich in -een door een geit getrokken- winkelkarretje te verplaatsen. Bess' echte naam was Maggie Barnes.
George Gershwin's Passie voor Porgy. Vanaf het moment dat George Gershwin de roman onder ogen kreeg in 1926, wist hij dat dit het materiaal was voor zijn opera: een ‘grand opera’ die hij wilde componeren. Hij schreef meteen een brief aan de auteur van de roman, DuBose Heyward, met het voorstel om samen een ‘folk opera’ te schrijven. Heyward was enthousiast, maar het duurde tot 1934 -na jarenlange correspondentie- voordat begonnen kon worden met de feitelijke uitvoering van het project. Gershwin maakte voorafgaand aan het schrijven van deze opera, een uitgebreide studie van de Noord-Amerikaanse negermuziek-cultuur. In 1934 reisden George en Ira Gershwin af naar DuBose Heyward in Charleston om gezamenlijk de opera te schrijven; een opera die al jaren in Gershwins geest en verbeelding bestond, daar gekiemd en ontsproten was. Ze vestigden zich gedurende de zomer in Folly Beach (een eiland ca. 10 kilometer van Charleston) waar ze de Gullahs observeerden, een geïsoleerde groep met gebruiken en gewoontes die model konden staan voor de bewoners van Catfish Row uit Heywards boek. De samenwerking van dit stel verliep voorspoedig. Porgy and Bess werd gecomponeerd door Gershwin, de romantekst werd tot een libretto* herschreven door DuBose Heyward en de liedteksten werden geschreven door zijn broer Ira Gershwin en Dorothy Heyward. Na elf maanden componeren, gedeeltelijk in South Carolina en gedeeltelijk in New York, volgden nog negen maanden waarin Gershwin de opera orkestreerde.

Toen het meest ambitieuze stuk en ook de meest favoriete compositie van Gershwin zelf, uiteindelijk werd afgerond in juli 1935, telde dit stuk het respectabele aantal van maar liefst 700 bladen muziek.

(* Libretto is een tekst of tekstboek met dramatische c.q. dramaturgische aanwijzingen, als basis voor het componeren van een opera of operette. Meestal wordt dit door een librettist geschreven, maar soms doet de componist dit zelf).

Beroemd werden vooral de liederen Summertime, I got plenty of Nothing (O'Nuttin'), Bess You Is My Woman en It ain't necessarily so. Deze songs zijn in de loop der jaren in vele vertolkingen en arrangementen door vele verschillende artiesten gezongen. Met name het alombekende en beroemde Summertime behoort tot één van de meest vertolkte zangnummers (en diversiteit aan uitvoeringen qua stijl).

Porgy and Bess - Controversiële Opera. Porgy and Bess verhaalt van de innige liefde tussen de kreupele bedelaar (Porgy) en een mooie, maar grillige en drugsverslaafde vrouw (Bess). Bess weigert te vluchten als haar wrede vriend Crown een moord pleegt en wil ook niets meer weten van haar cocaïne-dealer. Bess komt vervolgens onder de hoede van Porgy. De eerste acte begint op een zomeravond en een kennismaking met Sportin’ Life, een cocaïne dealer, Porgy, de kreupele bedelaar op zijn karretje. Crown, een temperamentvolle dronkelap en zijn verleidelijke vriendin Bess. De opera Porgy en Besss was niet alleen inhoudelijk controversieel, maar ook weigerde de hoofdrolspelers in de beginjaren op te treden, daar er geen donkergekleurd publiek het theater in mocht. George Gershwin hielp met zijn productie veel zwarte artiesten aan het werk, maar werd er tegelijkertijd van beschuldigd de zwarte gemeenschap neer te zetten als armoedig, vechtlustig en drugsverslaafd.

Racistisch of Universeel Thema? Heden ten dage wordt de opera door sommigen nog steeds als racistisch gezien, maar door anderen als een universeel thema over onvoorwaardelijke liefde (en niet persé over de zwarte cultuur in een bepaalde periode); een stuk over liefde, drugs, eenzaamheid en verdriet, hetgeen zich overal kan afspelen en ieders verhaal kan zijn.

Uitvoering - Productie Porgy & Bess. Na afronding van het schrijven en componeren was Gershwin zelf nauw betrokken of anders gezegd: verzorgde hij zelf ook de casting en de productie van zijn opera en ging op zoek door het hele land naar de beste Porgy. De eerste Porgy werd Todd Duncan, die Gershwin in eerste instantie niet wilde, daar hij een ‘university musicprofessor’ was en Gershwin deze niet als hoofdrolvertolker wilde. Andersom wilde Duncan ook niet, daar hij destijds Gershwin’s werk toch beschouwde als ‘onder zijn standaard voor kwalitatief muziekniveau'. Gershwin koos voor de uitvoering van Porgy en Bess in het Alvin Theater op Broadway en het woord opera werd vermeden om het stuk te verzekeren van meer optredens. De eerste cast bestond uit 19 participerende zangers. Naast Duncan, werd de rol van Bess vertolkt door Anne Brown, John W. Bubbles als Sportin' Life, Warren Coleman als Crown en verder het Eva Jessye Choir (koor). Rouben Mammoulian produceerde en regisseerde en Alexander Smallens dirigeerde het stuk. Porgy and Bess beleefde zijn try-out in Boston op 30 september en had zijn officiële première in New York op 10 oktober 1935. Er werden in eerste instantie 124 voorstellingen gegeven.

De uitvoering van deze opera was in die tijd exceptioneel, niet alleen omdat Gershwin bekend stond als musicalschrijver, maar ook omdat -zoals gezegd- de cast alleen maar uit zwarte mensen bestond. De eerste voorstelling van Porgy and Bess leidde tot de discussie of het nu een opera, operette of musical was. Diverse liedjes uit de opera als Summertime (zie onder) zijn wereldwijd bekend geworden en kennen vele verschillende interpretaties. Echt succesvol (en winstgevend) was de opera Porgy and Bess niet, tot zeer grote teleurstelling van Gershwin. Pas jaren later kwam het grote succes wereldwijd.

Porgy & Bess - Laat Succes . Porgy and Bess, George Gershwin’s meest ambitieuze werk, waar hij zelf lyrisch over was, was schrijnend genoeg niet echt succesvol tijdens zijn leven. De opera Porgy and Bess was de ultieme poging van George Gershwin om erkenning te vinden als componist van klassieke muziek. Slechts een paar van de liederen waren populair geworden voor zijn dood in 1937. Gershwin heeft dus zelf het succes en de verdiende erkenning niet mogen meemaken, hetgeen pas in 1940 kwam. In 1940 vond er een opvoering van Porgy and Bess plaats in het Alvin Theatre in een licht herziene versie. Na die tijd werd Porgy and Bess vaker uitgevoerd in Europa, alwaar het stuk meer werd beschouwd als een echte opera dan in Amerika zelf (zie de citaten onderaan dit artikel). De eerste originele (uncut) productie van Porgy en Bess werd pas voor het eerst in Amerika uitgevoerd door John DeMain in Houston in de jaren 1970.

Strikte Eisen aan Uitvoering Porgy & Bess - Testamentaire Eisen Gershwin en de Erven

Eisen aan Uitvoering. Hoewel de opera Porgy and Bess na de dood van Gershwin populairder is geworden (ook controversieel is gebleven) en uiteindelijk zijn erkenning of status als meesterwerk heeft gekregen, wordt deze opera niet vaak opgevoerd. Dit voornamelijk omdat Gershwin de eisen waaraan de uitvoering moet voldoen, testamentair heeft vast laten leggen. Zo heeft hij onder andere testamentair bepaald dat alleen zwarte operazangers de opera mogen uitvoeren (men probeerde in Amerika destijds, -nog tijdens Gershwin’s leven- onder een ‘zwarte bezetting’ uit te komen door blanke operasterren zwart te schminken!).

De Erven Gershwin. De erven Gershwin zien er ook heden ten dage streng op toe dat er aan alle eisen wordt voldaan. Zo worden de rechten voor deze uitvoering slechts verleend aan producties die qua kwaliteit van de cast, orkest, decors en kostuums hoogstaand en authentiek zijn. Bovendien zijn voor de zware hoofdrollen zangers vereist die in de internationale opera-wereld grote naam hebben. Alle bezettingen c.q. rollen dienen gezien de moeilijkheidsgraad van de songs (net als bij de grote operahuizen in de wereld) ook meerdere keren bezet te zijn. Dit omdat niemand in staat is om deze rollen elke dag kwalitatief goed te vertolken of uit te voeren volgens de hoogstaande eisen. Daarbij is er een groot symfonieorkest van bijna zestig musici, een groot koor en alle andere belangrijke rollen als Sportin' Life, Crown, Serena, Robbins en Maria, die door operasterren vertolkt moeten worden. Deze voorwaarden zijn dus de reden dat Porgy and Bess nog maar zelden ‘live’ te zien is. Tevens zijn de kosten van deze productie -mede door het grote aantal medewerkers van ruim 130 mensen- zeer hoog oftewel: een zeer kostbare miljoenenproductie.

Filmversie Porgy and Besss. In 1959 is er een filmversie van Porgy and Bess gemaakt (regisseur Otto Preminger). Deze filmversie neigde meer naar het musicalgenre qua muzikale uitvoering dan naar een opera. De erfgenamen stelden in 1974 dat de film niet voldeed aan de (testamentaire) voorschriften van Gershwin en verboden de verdere uitvoering. Dit is de reden dat deze film ook nauwelijks te zien of verkrijgbaar is.

Summertime en andere Songs. Wel worden diverse stukken uit Porgy and Bess nog steeds en regelmatig uitgevoerd in -een andere dan Gerswin's authentieke uitvoering-, overwegend in jazz- en/of bluesbewerkingen. Met name Summertime, It ain't necessarily so en I loves you, Porgy zijn popualair en worden als klassiekers c.q. klassieke hits allertijden en van alle tijden beschouwd. Ook maakten o.a. Miles Davis en Gill Evans in 1958 een muzikale uitvoering op basis van deze opera. Vooral Summertime behoort tot één der meest vertolkte songs (zie de links onderaan het artikel om diverse versies te bekijken en te beluisteren).

Amerikaanse Persrecensies - Kritiek Porgy and Bess uit 1935 en Gershwin’s Antwoord

Kritiek op Porgy and Bess. Hieronder volgen een paar citaten uit de pers ten tijde van de première in Amerika en van Gershwin zelf over de controversiële opera Porgy and Bess, die stof deed opwaaien en destijds leidde tot verdeelde meningen over kwaliteit en ‘operagehalte’.

• Sommige kranten noemden het ‘a hybrid, aggrandized musical show, with too many songs instead of arias’
• Er was een voorspelling dat ‘’Gershwin's major work Porgy and Bess would be the first to go".
• De New York Herald Tribune noemde de muziek "...only half alive. Its gorgeous vitality of rhythm and of instrumental color is impaired by melodic and harmonic anemia of the most pernicious sort. How trite and feeble and conventional the tunes...."
• Virgil Thomson, criticus/componist schreef dat hij en andere Amerikaanse componisten: "never could compete with Gershwin for distribution, nor he with us for intellectual prestige. But give him credit for belatedly turning around: Gershwin does not even know what an opera is... and yet Porgy and Bess is an opera and it has power and it has vigor."

Repliek George Gershwin. George Gershwin trad zijn criticasters met opgeheven hoofd tegemoet. Met zijn ongebreidelde enthousiasme en vertrouwen in zijn opera, schreef hij in de New York Times:
"I am not ashamed of writing songs at any time so long as they are good songs. In Porgy and Bess I realized I was writing an opera for the theater, and without songs, it could neither be or the theater nor entertaining from my viewpoint. But the songs are entirely within the operatic tradition. Many of the most successful operas of the past have had songs. Nearly all of Verdi's operas contain what are known as "song hits." Carmen is almost a collection of song hits...."

Tenslotte toch alsnog - De Latere Volledige Erkenning van Gershwin’s Porgy and Bess

Viking's Opera Guide. Dat de critici van Porgy and Bess er destijds in Amerika naast zaten, blijkt uit de beoordeling van de Viking's Opera Guide:
... Even with its minor imperfections and infelicities acknowledged, Porgy stands as the most vital and completely successful of American operas. One of the great might-have-beens of 20th century music is the thought of the scores that Gershwin could have gone on to write if he had lived beyond the age of 38.

Porgy and Bess Exclusief in Carré Amsterdam en Stadsschouwburg Antwerpen België

Carré vanaf 4 april. Porgy and Bess is van 4 april t/m 12 mei te zien in Koninklijk Theater Carré. Meer dan 70 jaar nadat Porgy and Bess in 1935 in première ging in Amerika, is deze volksopera (of ‘musical’) in Carré te zien. Het is vijftig jaar geleden dat George Gershwin’s Porgy and Bess een eerste Europese tournee en première beleefde (ook in Carré Amsterdam). Porgy en Bess wordt in de originele, authentieke Amerikaanse versie met een volledig Amerikaanse cast, opgevoerd in het Koninklijk Theater Carré. Met sterren van The New York Metropolitan Opera.

New York Metropolitan Opera. Voor de rol van Porgy is Terry Cook van de New York Metropolitan Opera geëngageerd, die de rol ook zong in de Scala in Milaan, La Fenice in Venetië en in de Opera van Parijs. De rol van Bess wordt vertolkt door Janinah Burnett, die dit stuk kortgeleden zong bij de Detroit Opera, op Broadway meedeed aan Baz Luhrman's productie La Boheme en recentelijk in maart 2008 ook bij de Metropolitan Opera in New York.

De Volksopera Porgy en Bess zal in Nederland alleen in Carré te zien zijn en wordt dus in de originele authentieke versie gepresenteerd zoals George Gershwin, Dubose Heyward, Dorothy Heyward en Ira Gershwin bedoeld hebben. Een versie uitgevoerd in de geest en volgens de wens van George en Ira Gershwin, die de goedkeuring van de erven draagt (zie boven). Porgy and Bess -welke in Nederland exclusief naar Carré komt- is dan ook een miljoenenproductie.

Porgy and Bess wordt als volgt beschreven: “De emoties in de voorstelling over liefde, verdriet, wanhoop en eenzaamheid zijn tijdloos en grijpen het publiek nog altijd bij de strot. Gershwin weet in Porgy and Bess zijn onvergetelijke songs te combineren met het drama uit het boek van Dubose en Dorothy Heyward, waarin de kracht en kwetsbaarheid van de liefde voelbaar worden”. Porgy and Bess spreekt nog altijd tot de verbeelding.

The New York Times oordeelde over een recente uitvoering van deze opera in de New York Metropolitan Opera: "Porgy and Bess maakt kunst van het leven en van het leven kunst". Het is een volksopera in optima forma met moord en doodslag, maar bovenal met als basis de liefde, de vreugde van de liefde, maar ook de pijn die er uit voort kan komen.

Gegevens Porgy & Bess Carré. Details en informatie over de bereikbaarheid van Carré, tijden, prijzen en online reserveren voor Porgy and Bess, is te vinden op de site van:

Carré - www.theatercarre.nl.
Het wordt aangeraden om snel te reserveren vanwege het risico tot uitverkochte zalen door de uniciteit van de uitvoering in Nederland. Op 30 april (Koninginnedag) is er geen voorstelling.

Adres Koninklijk Theater Carré

Amstel 115-125
1018 EM Amsterdam
Website: www.theatercarre.nl
Tel 0900 25 25 255 (€ 0.40 p.m)
Fax 020 5249 444
Kassa: dagelijks van 16.00 - 20.00 uur
e-mail kassa@theatercarre.nl

TopTicketLine: 0900- 33 11 333 (€ 0.45 p.m)

Het Stardust Theater - Henk van der Meyden. De productie werd naar Nederland gehaald door Henk van der Meyden en zijn Stardust Theatre BV en Interpresario. Op deze site kun je ook meer informatie over Porgy & Bess vinden: www.stardustbv.nl.

Porgy en Bess - België Stadsschouwburg in Antwerpen - Vanaf 14 mei tot en met 25 mei

Porgy and Bess - Stadsschouwburg Antwerpen. De opera Porgy and Bess is vanaf 14 mei tot en met 25 mei te zien in Belgiië, in dezelfde bezetting als hierboven beschreven -de cast van The New York Metropolitan Opera- exclusief in de Stadsschouwburg in Antwerpen.

www.stadsschouwburgantwerpen.be Adres Stadsschouwburg Antwerpen

Theaterplein 1
2000 Antwerpen
Tel: 077 37 38 39 (info & tickets)
Tel: 03 229 18 00 (administratie)
Fax: 03 485 88 31
info@stadsschouwburgantwerpen.be

Bekijk Filmpjes en Luister naar de Beroemde Song Summertime in Diverse Uitvoeringen

Summertime Klassieke Versie Instrumentaal Klik hier voor Summertime in klassieke uitvoering van 't Prinsengrachtconcert in Amsterdam. Arrangement vanpianist Wijnand van Klaveren.

Summertime Klassieke Versie Zang Opera Klik hier voor een Klassieke uitvoering van The Dallas Opera, vertolkt door operazangers Janice Chandler-Eteme (2008).

Summertime Diverse Artiesten en Versies. Hieronder staan links naar YouTube filmpjes. Diverse uitvoeringen van verschillende artiesten, welke je kunt bekijken en beluisteren door de link te kopiëren en in de adresbalk te plakken.

Summertime uit de film Rhapsody in Blue (1945)	http://www.youtube.com/watch?v=GXJ4NTgEchI&feature=related
Summertime door Ella Fitzgerald (Berlijn 1958)	http://www.youtube.com/watch?v=NkOuLZ2zcY0&feature=related
Summertime door Ella Fitzgerald & Louis Armstrong	http://www.youtube.com/watch?v=1yKgAEkCKxY&feature=related
Summertime door Billie Holliday	http://www.youtube.com/watch?v=h5ddqniqxFM&feature=related
Summertime door Janis Joplin (Gröna Lund 1969)	http://www.youtube.com/watch?v=mzNEgcqWDG4&feature=related
Summertime door Jill Scott en George Benson	http://www.youtube.com/watch?v=iCaPno7QChY&feature=related
Summertime door Mica Paris	http://www.youtube.com/watch?v=UrBCOEjnBP8&feature=related
Summertime Fantasia Barrino (American Idols)	http://www.youtube.com/watch?v=4rOCwVsSW0Y

Vingerzetting op Gitaar van Summertime. Wil je zelf Summertime op gitaar spelen, ga dan naar een filmpje (van www.lickbyneck.com) waar je de fingerstyle op gitaar duidelijk in beeld ziet en het zelf na kunt spelen en leren: http://www.youtube.com/watch?v=CQ0UfzO0wME&feature=related

Tekst van de Song Summertime uit Porgy en Bess - Gecomponeerd door Gershwin

Summertime And the livin' is easy, Fish are jumpin' And the cotton is high. Oh yo' daddy's rich An' yo' ma is good lookin' So hush, little baby, Don't you cry.

One of these mornin's, You's gonna rise up singin' Then you'll spread yo' wings An' you'll take to the sky. But till that mornin', There's ain't nothin' can harm you With your Daddy an' Mummy Standin' by.

Noot: er blijkt ook een versie van Summertime te bestaan, gezongen door Sting, waar ik vooralsnog helaas geen filmpje van heb kunnen vinden. Indien iemand weet waar dit te vinden is, zou ik dit heel graag willen vernemen. Alvast bedankt!