Het Oud-Hollandse lied: Het Zandmannetje
Een veranderende kijk op het muziek- en leesonderwijs deed vanaf de negentiende eeuw een reeks nieuwe liederen ontstaan, die geschikt werden geacht voor school, vereniging en gezin. Soms werden melodieën speciaal bij een bepaalde tekst gecomponeerd, soms werd geput uit het klassieke repertoire. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het lied ‘Het Zandmannetje’, waarbij de melodie is ontleend aan het werk van Johannes Brahms.
Kinderlied
Tot de negentiende eeuw waren er nauwelijks of geen liederen, die speciaal voor kinderen geschreven waren. Het idee, dat kinderen om lees- of zangmateriaal vroegen, dat voor hun leeftijd en belevingswereld geschikt was, was nog nieuw. Gelukkig veranderde dat aan het begin van de negentiende eeuw. Vanaf dat moment komen er ook liedbundels in de handel, zodat op scholen, verenigingen of in het gezin samen gezongen kon worden.
Thema’s van het kinderlied
Toevallig viel het ontstaan van nieuwe inzichten op didactisch en psychologisch vlak gelijk met het ontstaan van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. Het nieuw ontwikkelde liedmateriaal bevat dan ook veel vaderlandse en nationale thema’s. Ook werd een verantwoorde opvoeding van kinderen erg belangrijk gevonden. Kinderen moesten opgroeien tot verantwoordelijke burgers en leden van de maatschappij. Gebruikte teksten in het lees- en liedmateriaal zijn daarom vaak sturend en stichtend. Aangezien de godsdienst in die tijd in de maatschappij een grote rol speelde, ademen de teksten dan ook vaak een Christelijke sfeer. Ook aandacht en eerbied voor de schepping, de natuur en het buitenleven spelen in de teksten vaak een rol.
Zandmannetje, met muziek van Brahms
Het lied
Zandmannetje , om een melodie naar Johannes Brahms, ademt een rustige, lieflijke sfeer. Dat is voor een als slaaplied bedoeld lied ook niet vreemd. In het lied wordt aandacht besteed aan slapen gaan van de natuur. De bloemen, de vogels gaan slapen, moe van de dagelijkse bezigheden, alleen de krekel hoor je nog. Logisch, dat jij als kind nu ook zoet moet gaan slapen. De sprookjesfiguur Zandmannetje is achter de hand, hij helpt bij het in slaap komen, mochten stoute kinderen nog niet ter ruste gegaan zijn! De melodie van het lied leent zich, als je het rustig zingt, uitstekend als slaapliedje. Misschien is de aanwezigheid van het Zandmannetje dan toch niet nodig…
Tekst
Hieronder zie je de tekst van
Zandmannetje. In de afbeelding zie je de weergave van het notenschrift, zoals dat werd afgedrukt in de populaire muziekbundel
Kun je nog zingen, zing dan mee, uitgave 1925. De bundel
Kun je nog zingen, zing dan mee kwam voor het eerst op de markt in 1906.
Zandmannetje. Het lied begint rechts onderin.
Zandmannetje, vervolg
Zandmannetje
De bloempjes gingen slapen, zij waren geurens moe
Zij knikten met hun kopjes, me een wel te rusten toe
Acht ritselt gindsche lindeboom en lispt als in den droom
Goeden nacht, goeden nacht! Mijn kindje, goeden nacht.
De vogels zongen vroolijk, door ‘t zonnetje gekust
Nu vouwen zij hun vleugels, en vlijen zich ter rust
Alleen het krekeltje in het veld zijn zoet geheim vertelt
Goeden nacht, goeden nacht! Mijn kindje, goeden nacht.
De Zandman is gekomen, gluurt door de schemering
Of ergens soms een kindje nog niet ter ruste ging
En ziet hij zulk een stouten klant, hij strooit in d’oogjes zand
Goeden nacht, goeden nacht! Mijn kindje, goeden nacht.
Ga, Zandman, uit de kamer. Reeds slaapt mijn kleine man
Hij sloot de held’re kijkers, zoo vast als hij maar kan.
En roept mij morgen wel te moe een hart’lijk welkom toe
Goeden nacht, goeden nacht! Mijn kindje, goeden nacht.