50 jaar Top 40 in Nederland (1965-2015)

Op 2 januari 2015 bestaat de Nederlandse Top 40 exact vijftig jaar. Op initiatief van Radio Veronica-medewerker Joost den Draaijer wordt vanaf 1965 wekelijks een lijst samengesteld die een overzicht moet geven van de meest populaire liedjes. Na diverse naamsveranderingen heet de lijst anno 2019 gewoon ‘Top 40’ en heeft hij meerdere tegenhangers weten te overleven. Sinds januari 2019 is de Top 40 elke vrijdagmiddag van 14.00 tot 18.00 uur te beluisteren op radiozender Qmusic. De presentatie is in handen van Domien Verschuuren.

50 jaar Top 40

De Nederlandse Top 40 is een wekelijkse hitlijst die in 1965 door toenmalig zeezender Radio Veronica is opgezet. De allereerste hitlijst heeft als publicatiedatum zaterdag 2 januari 1965. Omdat het VARA-radioprogramma Tijd voor Teenagers daarvoor al maandelijks een overzicht samenstelde van populaire liedjes is het niet de eerste hitlijst in Nederland maar is het wel de eerste wekelijkse lijst.

Joost den Draaijer

Joost den Draaijer (een alias voor Willem van Kooten) is in 1964 werkzaam bij Radio Veronica en de belangrijke man achter de totstandkoming van de Top 40. Hij komt op het idee in Nederland een hitparade in te voeren nadat hij tijdens een studiereis in de Verenigde Staten in aanraking komt met het fenomeen hitparade. Het kost hem aanvankelijk moeite de directie van de zender te overtuigen, maar uiteindelijk is zijn initiatief met ingang van 2 januari 1965 iedere zaterdagmiddag op Radio Veronica te beluisteren. Joost den Draaijer is ook de eerste presentator van het programma.

Veronica Top 40

De lijst heet in het begin nog ‘Nederlandse Hitparade’, maar wordt medio 1966 veranderd in ‘Veronica Top 40’. Al snel wordt een andere lijst samengesteld die na de twee uur durende wekelijkse radio-uitzending aansluitend wordt uitgezonden met daarin kanshebbers op een plaats in de Top 40, de zogeheten ‘Tipparade’. De uitzending van beide lijsten op zaterdag tussen 14.00 tot 18.00 uur heet daarna al snel ‘de nationale zaterdagmiddaggebeurtenis’. Door het succes van de hitparade op Radio Veronica komt de publieke radiozender Hilversum 3 met tegenhangers, waaronder de ‘Daverende Dertig’ en later de ‘Nationale Hitparade’.

Anti-piratenwet in Nederland

Als zeezender Radio Veronica op 31 augustus 1974 haar uitzendingen vanwege ratificatie door de Tweede Kamer van het Verdrag van Straatsburg (de zogeheten anti-piratenwet) moet stoppen dreigt er ook een eind te komen aan de Top 40. De exploitatie en samenstelling ervan wordt echter overgenomen door de Stichting Nederlandse Top 40, opgericht door de van Veronica afkomstige Lex Harding en Rob Out.

Nadat zeezender Mi Amigo, die als enige het ratificatieverdrag negeert, de lijst nog een paar weken uitzendt neemt de TROS in oktober 1974 de uitzendingen over op, nota bene, de publieke radiozender Hilversum 3; de presentatie is in handen van Ferry Maat, afkomstig van Radio Noordzee, die andere concurrent.

VOO

Als aspirant-omroep bij de publieke omroep krijgt Veronica (onder de nieuwe naam VOO, de Veronica Omroep Organisatie) de lijst vanaf 1976 terug. Aanvankelijk zijn de uitzendingen in verkorte vorm te beluisteren. Als de omroep vervolgens de C-status weet te bereiken krijgt Veronica ook meer zendtijd en is de Top 40 weer in zijn geheel op de vrijdagmiddag te beluisteren op Hilversum 3.

Radio 538

In 1993 wordt door de gezamenlijke omroepen besloten dat er omwille van overzichtelijkheid een eind komt aan de vele verschillende hitlijsten die door Radio 3 (het voormalige Hilversum 3) worden uitgezonden. Gekozen wordt voor de Mega Top 100 die door de TROS en Veronica gezamenlijk wordt uitgezonden.
Andermaal dreigt de Top 40 te verdwijnen, maar ditmaal verhuist de lijst naar Radio 538, de een jaar daarvoor opgerichte commerciële zender. Een logische verhuizing want Radio 538 is een initiatief van Lex Harding en enkele andere voormalige diskjockeys van de VOO. Het getal 538 verwijst naar de golflengte waarop toenmalig zeezender Veronica aan het begin van de jaren zeventig op de middengolf uitzendt.
Behalve op de radio wordt de Nederlandse Top 40 ook op televisie uitgezonden; eerst bij de publieke omroep Veronica, vervolgens bij RTL 5, SBS 6, MTV en vanaf eind jaren negentig bij TMF.

Verschillende benamingen voor de lijst

In de vele jaren dat de lijst bestaat is de naam regelmatig veranderd. Begonnen als ‘Nederlandse Hitparade’, wijzigt deze in 1966 in ‘Veronica Top 40’, in 1969 in kortweg ‘Top 40’ en vanaf 1970 in ‘Radio Veronica Top 40’. De toevoeging ‘Radio’ verdwijnt vervolgens en vanaf september 1974, als de zeezender Veronica noodgedwongen is gestopt met uitzenden, verzorgt de ‘Stichting Nederlandse Top 40’ de lijst. Deze stichting is ook verantwoordelijk voor de samenstelling van enkele andere lijsten (waaronder de LP Top 50, de Disco Top Tien, de CD Top 50) die wekelijks worden afgedrukt in een in de platenwinkels verkrijgbaar papieren exemplaar, getiteld Nederlandse Top 40.

Vanwege sponsoring van de lijst is de naamgeving daarna nog meerdere malen aangepast om bij het publiek duidelijk te maken welk bedrijf (mede)verantwoordelijk is voor het voortbestaan van de lijst. Via ’Rabo Top 40’, ’Wanadoo Top 40’ en ’Media Markt Top 40’ heet de lijst vanaf 2019 weer simpelweg ’Top 40’.

Nieuwe records in 2014

Een lijst die al zo lang bestaat en duizenden hits heeft opgeleverd heeft een rijke geschiedenis aan records op allerlei terreinen. Maar records zijn er om verbroken te worden en. In 2014 zijn twee belangrijke records verbroken waarbij het in beide gevallen gaat het om hetzelfde lied, te weten Happy van Pharrell Williams. Met in totaal 49 weken in de lijst werd het record van langst genoteerde plaat overgenomen van Huilen is voor jou te laat (41 weken in 1970/1971) en met een puntentotaal van 1449 werd het tevens de grootste hit ooit (stond sinds 2012 met een puntentotaal van 1190 op naam van Gotye's Somebody that I used to know).

Speciale jubileumuitgaves

Boek

Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Top 40 is bij uitgeverij Kosmos het boek ’50 jaar top 40’ van Martin van Stuyvenberg verschenen. De auteur heeft speciaal voor dit boek de tien meest succesvolle Nederlandse artiesten uit de afgelopen halve eeuw geïnterviewd. Ook diverse diskjockeys uit heden en verleden komen aan het woord.

Postzegels

PostNL heeft op 5 januari 2015 een vel van tien postzegels uitgebracht waarop per zegel een grote Nederlandse hit staat afgebeeld. De postzegels zijn gemaakt door ontwerper Sybren Kuiper, onder meer bekend van zijn ontwerpen voor affiches voor theaters en festivals. Op de postzegels (zie hiernaast) van 1 euro staan afgebeeld: Golden Earring (Radar love), The Cats (One way wind), André van Duin (Willempie), BZN (Mon amour), 2 Unlimited (No limit), Paul de Leeuw (Vlieg met me mee), Marco Borsato (Dromen zijn bedrog), Vengaboys (We're going to Ibiza), Jan Smit (Cupido) en Anouk (Birds).

Qmusic

Sinds januari 2019 is de Top 40 elke vrijdagmiddag van 14.00 tot 18.00 uur te horen op radiozender Qmusic, de presentator is Domien Verschuuren. Op zaterdagmiddag wordt de lijst nogmaals uitgezonden in het programma van Joep Roelofsen.
De samenstelling van de lijst is in vijf decennia meermalen gewijzigd en telkens aangepast aan de manieren waarop muziek door de mensen wordt geconsumeerd. Anno 2020 wordt de populariteit van hits alleen bepaald op basis van airplay van de grote landelijke radiozenders, streaminggegevens en consumentenonderzoek. Die samenstelling mag discutabel worden genoemd, maar de Top 40 gaf en geeft wel een beeld van de muzikale voorkeur van met name de jongeren.