recensie

One, two, three (1961, Billy Wilder): film en filmrecensie

"One, two, three" is een vermakelijke komische film uit 1961 met als hoofdrolspeler de Amerikaanse acteur James Cagney. De film geldt als één van de bekendste werken van regisseur Billy Wilder. Wilder, een Amerikaanse filmmaker van Joods-Oostenrijkse komaf, leverde met deze film een product af dat ook in onze tijd nog interessant is voor geïnteresseerden in humor, geschiedenis en culturele botsingen. Plaats van handeling van deze film is de stad Berlijn als kloppend hart van de Koude Oorlog, rond het begin van de jaren zestig. De stad is reeds in twee delen opgedeeld, alhoewel de Berlijnse muur (gebouwd in de tweede helft van 1961) aan het begin van de film nog ontbreekt. Het scenario voor de film werd geschreven door Billy Wilder en I.A.L. Diamond, naar een toneelstuk van Ferenc Molnár. In deze filmrecensie staan we allereerst stil bij de plot.

Plot

James Cagney schittert in de film als C.R. MacNamara, leidinggevende van de Coca Cola-afdeling in West-Berlijn. De plot draait voornamelijk om MacNamara's pogingen om Scarlett, dochter van zijn baas uit Amerika, uit handen van de attractieve communist Otto te houden, die uit Oost-Berlijn afkomstig is. Vanaf het moment dat dat de pro-westerse MacNamara voor zijn baan vreest, gezien de verboden "anti-Amerikaanse" romance die onder zijn neus is ontstaan, poogt deze Otto te laten arresteren door de Oost-Duitse geheime dienst. Dit plan wordt met de nodige moeite succesvol uitgevoerd. Onder druk van zijn vrouw en met de wetenschap dat Scarlett zwanger is, besluit MacNamara uiteindelijk echter om Otto uit zijn gevangenschap te bevrijden. In dit proces, waarbij scherpe dialogen en fysieke dynamiek elkaar afwisselen, worden en passant verschillende nationaliteiten, ideologieen en klassen op verfrissende wijze op de hak genomen. "One, two, three" is daarmee niet zozeer een komisch liefdesverhaal, maar veelmeer een komische botsing van culturen en denkwijzen.

Dynamiek van de gedeelde stad

Wat deze film tot een succes maakt, is kortom niet zozeer de centrale verhaallijn over ondernemerschap en prille liefde. Deze kan eerder als afleidingsmanoeuvre worden beschouwd, waarbij met name enkele andere elementen een sterke indruk achterlaten. In de eerste plaats is James Cagney ouderwets op dreef als MacNamara. In een dynamische hoofdrol toont hij vastberadenheid, die - gekoppeld aan een krachtige vorm van expressie - komisch werkt op de toeschouwer. MacNamara lijkt zich voor geen moment in Scarlett, dan wel Otto te kunnen verplaatsen en zijn eendimensionale opvatting van 'anti-Amerikanen' leidt voortdurend tot onverwachte situaties. Ten tweede spreken ook de locaties van de film, waaronder de overgangspost voor de Brandenburger Tor, tot de verbeelding. De Berlijnse deling van stad en geest wordt hiermee zeer zichtbaar gemaakt en vormt voor de kijker een boeiend, voortdurend aanwezig obstakel dat door de personages overwonnen dient te worden.

Stereotiepen

Wat "One, two, three" echter – naast bovenstaande kwaliteiten – vooral een klassieker maakt is de wijze waarop de inwoners van West- en Oost-Berlijn op de hak worden genomen. Stereotiepen vormen hierbij geen uitzondering. Zo delen meedogenloze, excentrieke kapitalisten het toneel met plichtsgetrouwe oud-militairen en onbuigzame communisten, die op komische wijze verwikkeld raken in fysieke achtervolgingen. Veel van de verbale, visuele en politieke grappen uit de film blijken ook nu nog verrassend goed te werken, al was het maar vanwege vele kleine historische details die herkenning, dan wel identificatie opwekken. Daarnaast wordt de film gekenmerkt door een opmerkelijk hoog tempo, waarmee deze zich van andere, meer traditionele films uit de jaren zestig onderscheidt. "One, two, three" is kortom ook voor kijkers in de eenentwintigste eeuw een absolute aanrader en blijft daarmee een onverdeeld succes voor een verdeelde stad.