recensie

Mussolini the untold story (1985): Benito Mussolini film

Miniseries zijn er in alle maten. Historische miniseries ook. Het spanningsveld tussen historische accuratesse en dramatiek is hier altijd aanwezig, vooral daar waar het complexe historische figuren betreft. "Mussolini - The Untold Story" is de veelzeggende titel van een Amerikaanse miniserie uit 1985, die de controversiële levensgeschiedenis van de Italiaanse dictator Mussolini poogt te duiden voor een breed publiek. Hoofdrolspeler George C. Scott doet zijn best, maar is de missie geslaagd? De zeven uur durende miniserie toont vele kanten van de megalomane Duce, waarbij de gebeurtenissen grofweg de periode 1922-1945 beslagen. De Mars naar Rome, Mussolini's dictatorschap en militaire ontwikkelingen passeren alle de revue, alhoewel ook persoonlijke tegenslagen, successen en affaires een belangrijk deel van het filmmateriaal innemen. Voor het script vormden de memoires van Vittorio Mussolini een gedeeltelijke basis. Deze oudste zoon van de dictator zelf overleed pas in 1997, na een loopbaan van onder meer redacteur en filmcriticus.

Keerzijde van dramatisering

Waar recentelijk "Der Untergang" nogal wat stof deed opwaaien door een wellicht onevenwichtig beeld van de laatste dagen van Hitler te schetsen, is "Mussolini The Untold Story" een duidelijker poging tot herwaardering van één van de meest omstreden historische actors uit de twintigste eeuw. "Mussolini" verliest zich echter in een krampachtig verlangen om politiek-militaire ontwikkelingen ondergeschikt te maken aan de familierelaties van de "Duce". Voorspelbare adoratie wordt afgewisseld door clichématig conflict, waarbij met name de relatie tussen dochter Edda en Galeazzo Ciano wel erg breed wordt uitgemeten. De politieke ontwikkelingen worden daarentegen zeer summier behandeld en - wat belangrijker is - kennen een gebrek aan consistentie en inhoudelijk verband. Zo worden meerdere historische hoofdfiguren tot karikaturen gereduceerd en worden voorname ontwikkelingen als het concordaat met het Vaticaan in 1929 slechts woordelijk genoemd, zonder enige vorm van inzicht, verband of zingeving.

Gemiste kans

Ook Mussolini's zorgen over de Duitse invloeden in Oostenrijk hebben meer weg van het bordspel Risk dan een serieuze analyse van het internationale krachtenveld. Bovendien valt qua vormgeving het nodige op deze miniserie aan te merken, al was het maar vanwege de moeizame, weinig coherente verwerking van historische beelden in het verhaal. Ook het gebrekkige accent van meerdere acteurs en het feit dat "Il Duce" in de twintig jaar die deze miniserie beslaat uiterlijk geen jaar ouder lijkt te worden, zijn zwakke factoren. Dat neemt niet weg dat de miniserie enkele goede momenten kent. Hoofdrolspeler George C. Scott zet bij tijd en wijle een flamboyante Mussolini neer, die met name in zijn relatie tot minnares Clara Petacci ook een contemplatieve kant blijkt te hebben. Ook de rol van Hitler (Gunnar Möller) kent in deze serie enige diepgang, getuige diens interessante ontwikkeling van blind bewonderaar tot uiterst kritisch bondgenoot van zijn Italiaanse collega. Helaas is historische accuratesse ook hier niet zelden ondergeschikt aan geforceerde dramatisering. De karakters in deze serie kunnen zich - ondanks enkele boeiende scènes met sterke psychologische of historische details - niet ontworstelen aan de voorspelbaarheid van een krampachtig verteld verhaal. De centrale gedachte dat ook een dictator een familie heeft blijft - door een gebrek aan karakteranalyse en historisch inzicht - niet meer dan een open deur. Wellicht hadden sommige verhalen in deze miniserie beter "Untold" kunnen blijven. Aan een dieper inzicht in de persoon Mussolini dragen ze in ieder geval hoogstens in beperkte mate bij.