Tamboers met belangrijke functie bij de schutterij

Schutterijen en tamboers horen al eeuwen bij elkaar. Bij feesten van de schutterijen hadden de tamboers een belangrijke functie. Zij dienden niet alleen ter muzikale opluistering maar waren ook onmisbaar voor de goede orde. Zij trommelden letterlijk de schutters bij elkaar en hadden ook een functie als omroeper. Zo was het een taak van de tamboer om er voor te zorgen dat niemand op kosten van de schutters meedronk in de herberg na het koningsschieten. De tamboer moest dat luid en duidelijk omroepen. Ook had hij een taak ten opzichte van de kerkgangers zoals bijvoorbeeld belangrijke mededelingen doen namens de dorpspastoor.

Kost en verblijf voor tamboers van schutterij

Tot en met de negentiende eeuw maakten de tamboers meestal geen deel uit van de schutterij zelf, maar werden ze bij speciale gelegenheden ingehuurd. Dit was het geval bijvoorbeeld bij de deelname van de schutterij aan processies. Door de muzikale begeleiding betoonden de schutters de nodige eer en konden zij zich ordentelijk presenteren. Ook traden de muzikanten op tijdens het koningsvogelschieten. Op speeldagen werden de tamboers vrijgehouden van kosten voor eten en drinken. Soms kregen zij daarnaast een geringe vergoeding. Als ze van elders moesten komen, werd ook onderdak voor hen verzorgd.

Diepe trom afgeleid van legertrom

Een tamboer uit die tijd maakte gebruik van een muziekinstrument dat hoort tot de groep slagwerk namelijk een diepe trom. Die diepe trom was afgeleid van de legertrom. In het leger werd de trom gebruikt om de maat aan te geven om de soldaten in dezelfde pas te laten lopen.

Model en werking van de trom

Zo’n trom bestaat uit een ketel waarover aan de bovenkant een vel is gespannen. Bij moderne trommen wordt het vel meestal aangespannen met spanbouten terwijl bij de oude legertrom en de trommen die daarvan zijn afgeleid, het vel vaak wordt aangespannen met touw. Het geluid komt voort doordat met stokken op het vel wordt geslagen. Een trom hoort daarom bij de groep membrafonen.

Klank van de trom

Trommen onderscheiden zich vooral van elkaar door de omvang van de ketel. Zo is de ketel van een diepe trom uiteraard groter dan van een kleine trom. Hoe groter de trom is hoe lager hij klinkt. Het materiaal van een trom is belangrijk voor de uiteindelijke klankkleur. Een trom met een houten ketel klinkt warmer en voller dan een trom met een ketel van metaal, fiberglas of kunststof. Maar ook de houtsoort, de dikte van het hout en de afwerking bepalen samen het karakter van de klank.

Niet op kosten van de schutters

In oude reglementen van schuttersgilden van de 17e eeuw wordt al melding gemaakt van de rol van de trom. Zo staat in een reglement uit 1640 vermeld dat de kapitein van de schutterij (schutten-mombaer) bij gelegenheid van het koningsvogelschieten zal zorgen voor een trommelslager.

• Verzamelaar: Die trommelaar had als taak alle schutters te verzamelen door op zijn trom te slaan. Na het afschieten van de vogel werden de schutters opnieuw verzameld door het roeren van de trom en werd met de nieuwe koning het dorp ingetrokken en halt gehouden bij een herberg.
• Omroeper: Eenmaal bij de herberg had de tamboer de opdracht om als omroeper te fungeren. Zo moest hij aldaar uitroepen dat buiten de schutters niemand het moest wagen om op kosten van de schutters mee te drinken, buiten medeweten van de schutterskoning of schuttemeester.
• Controleren: In het reglement uit 1687 werd tevens vermeld dat na het roeren van de trom en het verzamelen van de schutters de ledenlijst werd afgelezen om te controleren of iedereen present was. Op afwezigheid stond een boete.

Ook volgende dag present

Bij processies had de trommelslager een vergelijkbare rol. Na afloop van de processie en de H. Mis die daar op volgde, verzamelde hij de schutters door op de trom te slaan en deelde hij hen mede dat allen zonder uitzondering ook de volgende dag present en op tijd in de kerk moesten zijn voor de H. Mis voor de overleden leden.

Zorg voor trommels

Soms beschikten de schutterijen zelf over trommels. Volgens reglementen moest de kapitein er voor zorgen dat, als er iets aan de instrumenten mankeerde, die werden gerepareerd op kosten van de schutterij. De kosten zouden, indien nodig, worden doorberekend aan alle aangesloten leden.

Kerkgangers waarschuwen

Maar tamboers kwamen niet alleen voor bij de schuttersgilden. In de tijd dat kerkgangers nog niet met klokken werden opgeroepen had de tamboer die taak. Een oude Hoogeveense tekst luidt:

Ik loop langs de grote kerk.
Er klinkt luid tromgeroffel.
Daar loopt een stoere man.
Hij is van zijn pet tot zijn schoenen netjes in het zwart gekleed. Dwars over zijn schouders hangt een brede riem en daaraan een grote legertrom.
Daar slaat hij zeven keer op.
Dan volgt er een marsliedje.
Mensen zwaaien naar hem, vanuit het raam.
Anderen lopen met hem mee.
Sommigen willen hem snoep geven of zelfs geld.
Hij neemt het niet aan.
Ik hoor de mensen meezingen: “Volk van Noord komt ter kerk en hoort Gods woord!” Iedereen zingt mee met de trommel.

Soms had de tamboer ook de taak om te waarschuwen bij brand of als een dorpspastoor of andere belangrijke dorpspersoon iets wilde mededelen.

Lees verder

• Schutterijen vanaf middeleeuwen tot nu
• Duizenden tamboers bij het Baselse carnaval