Expeditie Robinson – achter de schermen bij kijkcijferkanon

Expeditie Robinson is een realityprogramma op televisie dat al vele jaren heel veel kijkers trekt. Er is een grote schare trouwe fans en de serie is een kijkcijferkanon met wekelijks honderdduizenden kijkers en niet zelden meer dan een miljoen. Het principe van Expeditie Robinson is dat er een groep mensen zonder comfort en voorzieningen en met heel weinig eten en gereedschap overleeft op een verder onbewoond eiland. Er wordt aanvankelijk gestreden in teams en in de laatste rondes wordt het spel individueel gespeeld. De winnaar krijgt de titel Robinson van dat jaar. Om het overleven te filmen en er mooie afleveringen van te maken komt er wel het een en ander bij kijken. Achter de schermen zijn een paar honderd man actief, die zich op het eiland waar de deelnemers zitten niet laten zien. The making of Expeditie Robinson is een verhaal apart.

The making of

• Achter de schermen van een kijkcijferkanon
• Het Expeditie Robinson-format
• De deelnemers
• Wat hebben de deelnemers op het eiland?
• De ontberingen
• Het productiedorp
• De eilanden
• Het maken van de opnames
• De afleveringen
• De rechten
• De presentatoren
• Soundtrack The Rock
• Robinson Crusoë

Achter de schermen van een kijkcijferkanon

Het realityprogramma Expeditie Robinson is een succesvol format, waar een strakke regie en een groot team aan makers achter zit. Op televisie zijn alleen de deelnemers en de presentatoren te zien, op een paar uitzonderingen na. De kijker weet dat er een cameraman of -vrouw aanwezig moet zijn, want daarvan zien we het bewijs in de beelden. Soms wordt er iemand ziek en dan wordt duidelijk dat er medische begeleiding in de buurt van de kampen aanwezig is. Ook zien we mannen die aan het roer staan van de bootjes die de deelnemers heen weer varen naar het eiland waar de proeven gedaan worden of waar de eilandraad wacht. Maar hoe zit het verder op die onbewoonde eilanden? Wat is er en wat is er niet? Hoe word je deelnemer en wat mogen zij meenemen en waar ligt dat onbewoonde eiland eigenlijk?

Het Expeditie Robinson-format

De deelnemers van Expeditie Robinson worden verdeeld in groepen, die kampen of teams worden genoemd. De teams krijgen een naam. In editie 20 zijn dat Team Rood, Blauw, Wit en Team Groen, die na proeven werden heringedeeld tot Kamp Noord en Kamp Zuid. Bij andere edities werd er begonnen met Kamp Noord en Kamp Zuid, of met Kamp Aarde, Hemel en Hel. Bij elke editie is dat ongeveer gelijk met kleine varianten. Tijdens de twintigste editie is er daarnaast nog een Kamp Verliezers dat op 'duivelseiland' is opgeslagen. Eén van die deelnemers maakt kans terug te keren in de Expeditie. Een 'verliezerseiland' of 'duivelseiland' komt vaker voor bij de verschillende edities.

De eilandraad

In elke aflevering zit een proef waarbij de teams of kampen strijden om de overwinning. Winnen levert de totem op en verliezen betekent dat het team naar de eilandraad moet. Op de eilandraad wordt een van de teamgenoten weggestemd. Dit kan de sterkste zijn, de zwakste of de minst geliefde. Soms wil er iemand heel graag naar huis die dan vraagt of de teamgenoten hem of haar weg willen stemmen. Heel af en toe gooit een deelnemer de handdoek in de ring en geeft op, doordat hij zich te ellendig voelt, heimwee heeft of het gekonkel en de honger zat is.

De samensmelting

Wat betreft de groepsindeling en herindeling zijn er bij verschillende edities verschillende varianten. Constante is dat de verschillende kampen op ongeveer de helft van de Expeditie samensmelten tot één kamp. Vanaf de samensmelting, die wordt ingeleid met een overdadig samensmeltingsdiner, is het ieder voor zich.

De finale

De finale wordt gespeeld met drie of vier deelnemers, die een serie zware en ingewikkelde proeven moeten doen. Voor de finaleproef pakken de parcoursbouwers en spelbedenkers van Expeditie Robinson extra uit. De twee besten gaan door naar de allerlaatste ronde die bepaalt wie de Robinson van dat jaar wordt. Bij vroegere edities werd de winnaar gekozen door de andere deelnemers of kon het publiek stemmen.

De deelnemers

Er doen 16 tot 20 deelnemers aan Expeditie Robinson mee. Het zijn bekende Nederlanders of onbekende Nederlanders of een mengeling van BN’er en onbekend. De bekende Nederlanders worden gevraagd om mee te doen en als ze willen en het past in hun jaarprogramma, gaan ze de uitdaging aan. De deelnemersgroep is een bont gezelschap van jong en oud, man en vrouw, sporter, YouTuber, presentator, dj, model, boerin, journalist, acteur en zanger, een mengeling van professies en karakters. De onbekende deelnemers worden geselecteerd via voorrondes.

De medische keuring

Heel veel mensen zouden ontzettend graag mee willen doen, al zal niet iedereen, eenmaal op het eiland, echt genieten van de ontberingen, het gekissebis, de complotjes en het weggestemd worden. Wie mee wil doen moet door een medische keuring, om zeker te zijn dat het lijf de ontberingen aankan en dat de deelnemer de proeven kan doen. Elk jaar zijn er wel kandidaten die niet door de keuring komen.

Wat hebben de deelnemers op het eiland?

De deelnemers krijgen heel weinig materiaal en voedsel mee. Ze hebben de beschikking over visdraad, een vuursteen, een hakmes en een wok per team plus een waterfles voor persoonlijk gebruik. De deelnemers mogen wat kleren meenemen, twee setjes zwemkleding, een T-shirt, een trui en een lange broek. Dat is het. Geen telefoon of tandenborstel en geen scheermesjes. De vrouwen mogen wel tampons en maandverband meenemen. Zeep mag niet, wassen doen ze in zee. Wat het voedsel betreft bestaat de voorraadkist uit een beetje olie, een pot met meel en een pot rijst. Ze krijgen les van een survivaltrainer in welke dieren en planten wel of niet te eten zijn, hoe ze vuur moeten maken en zaken zoals mesveiligheid.

De ontberingen

Het ontbreken van comfort en toiletartikelen kunnen geschaard worden onder de ontberingen. Tandenpoetsen met tandpasta is er bijvoorbeeld niet bij. Een wc is er ook niet, zodat de deelnemers of in het water plassen en poepen of ver weg van hun verblijf een gat graven. Er is ook geen toiletpapier. Het ergst is het hele kleine beetje dat ze te eten krijgen, waardoor er lichamelijke gebreken kunnen ontstaan. Het gebrek aan voeding tast het kortetermijngeheugen aan en vitaminetekort kan tot haaruitval leiden. Ook gaan de organen langzamer werken na een maand van heel weinig eten. Bij thuiskomst moet het lichaam weer helemaal op gang komen en moeten de ex-deelnemers weer wennen aan eten.

Contact met de buitenwereld

De deelnemers moeten hun telefoons inleveren; er is geen contact met het thuisfront, tenzij het een onderdeel van het programma is. Er zijn proeven waarbij een brief of videoboodschap van het thuisfront een van de prijzen is. Alleen bij calamiteiten en als het echt nodig is, komt er iemand langs. De enige mensen die ze dagelijks zien zijn de drie medewerkers die de beelden moeten schieten die later in een aflevering worden verwerkt. Voor de nacht is er altijd een nachtwaker in de buurt.

Het productiedorp

De tv-crew telt veertig medewerkers. In totaal zijn er 200 mensen betrokken bij het maken van Expeditie Robinson. Er zijn cameramannen, regisseurs, productieleiders, kandidatenbegeleiders en lokale bewoners die er als dragers of stuurlui bij zijn betrokken. Er is een medische staf, mensen voor de keuken en bedenkers en bouwers van de proeven.

Crew

De crew zit niet op hetzelfde eiland als waar de deelnemers zitten. Zo zit, tijdens de opnames in de Filipijnen, het zenuwcentrum van de opnames in het Gota Village Resort op het grote eiland, dat ook wel het vasteland wordt genoemd, Luzon. De deelnemers en de presentatoren zitten daar niet, die zitten op drie kwartier varen op een ander klein eiland. In Gota Village Resort wordt een productiedorp gebouwd, met cabana’s voor de medewerkers. De rest van het jaar worden die huisjes aan toeristen verhuurd. De deelnemers zien helemaal niets van dit productiedorp. In het productiedorp is ruimte voor

• eindredactie;
• productie;
• kantine;
• medische staf;
• fitnessruimte;
• verblijven voor de crew uit Nederland;
• barak voor uitgifte van spullen.

Het facilitair bedrijf

Om alle spullen te beheren en uit te leveren is een facilitair bedrijf ingeschakeld dat ervaring heeft met grote projecten. Het facilitair heet United, dat ook werkt tijdens Olympische Spelen, Europese en Wereld Kampioenschappen. Het bedrijf levert gereedschap en materiaal, van camera’s tot tenten, audio en kabels.

De jachthaven

Vlakbij het productiedorp ligt de jachthaven van waaruit het bootjesverkeer wordt geregeld. Voor de kust liggen vele eilandjes die in de loop van de jaren door Expeditie Robinson zijn gebruikt als eiland voor de proeven, als winnaarseiland of duivelseiland.

De eilanden

In de geschiedenis van Expeditie Robinson zijn de opnames op verschillende eilanden in tropische streken gemaakt. Eilanden in Maleisië, Indonesië, Panama en de Filipijnen zijn het decor geweest. In de buurt van de eilanden waar de deelnemers zitten wonen wel mensen maar de eilanden zelf zijn onbewoond.

Het maken van de opnames

Er zijn slechts drie mensen die dagelijks de oversteek naar het eiland, waar de deelnemers zitten, maken. Dat trio bestaat uit een cameraman, een verslaggever en iemand voor het geluid. Ze vertrekken vroeg in de morgen, rond een uur of zes, uit de jachthaven bij het productiedorp en keren tegen de avond terug. Ze nemen alleen de camera, audioset, microfoonhengel, wat kleren en een EHBO-koffertje mee. Zij letten op alles wat er gebeurt en duiken achter de deelnemers aan de jungle of het water in om gesprekken op te vangen en beelden te schieten. De verslaggever heeft tot taak aan het einde van een draaidag verslag uit te brengen aan de twee eindredacteuren in het productiedorp. Op basis van wat de kandidaten hebben beleefd en waar beelden van zijn wordt er een selectie gemaakt voor een aflevering van Expeditie Robinson. De montage gebeurt in Hilversum. Aan één aflevering wordt ongeveer een maand lang gewerkt.

Aanwijzingen

De reporter, cameraman en geluidsman zijn bij sommige edities ook ’s nachts aanwezig. Dan hebben ze een eigen hutje met een voorraadje eten achter slot en grendel. Bij die edities waar ze normaal gesproken om zes uur terug naar het productiedorp varen, blijven ze soms toch een nacht, als ze bijvoorbeeld niet op tijd van het eiland af kunnen komen. Voor overdag hebben ze een lunchpakketje mee en water. Voor het geval dát gaat er een klamboe en campingmatrasje mee. Hun eigen eten mogen ze niet delen met de deelnemers. Ze praten ook nauwelijks met de deelnemers. De opnameleider praat alleen met ze als er aanwijzingen voor de opnames gegeven moeten worden en de kandidatenbegeleider legt de proeven uit. De presentatoren herhalen die uitleg als er opnames gedraaid worden.

De afleveringen

Een seizoen Expeditie Robinson bestaat uit 16 afleveringen, waarvan de laatste de grote show van de finale is. De deelnemers verblijven 32 dagen op het eiland. De opnames worden doorgaans in de zomer gemaakt, waarna de uitzendingen op de Nederlandse televisie in september, in de herfst, starten. Elke week is er een aflevering na na vier maanden de grote finale, die meestal eind december wordt uitgezonden.

De rechten

Het bedrijf Banijay Survivor Central heeft de wereldwijde rechten van Expeditie Robinson. Het is een Frans bedrijf met ook Nederlandse medewerkers. Elk land dat Expeditie Robinson wil uitzenden moet bij dit bedrijf te rade. Het bedrijf levert ook de meeste bestanddelen voor het programma, zoals de ingewikkelde installaties die voor de proeven worden gemaakt. Banijay Survuvor Central verzorgt het decor van de eilandraad. Ook de logistiek en het onderhoud is in handen van dit bedrijf.

Duur

Het maken van Expeditie Robinson is duur en daarom wordt samengewerkt met verschillende landen. In veel landen heet de serie Survivor. Om de kosten zo laag mogelijk te houden zijn verschillende landen tegelijk op locatie en spelen ze dezelfde proeven. Voor elk seizoen worden 26 proeven bedacht en gebouwd. De helft komt in de afleveringen op televisie terecht. De proeven worden milieubewust gebouwd. Zo komt er geen plastic aan te pas en worden materialen hergebruikt. Voor het testen van alle proeven worden rondreizende backpackers uitgenodigd.

De presentatoren

Expeditie Robinson wordt gepresenteerd door een duo. De presentatoren verblijven zonder luxe in het productiedorp en zitten voor de opnames heel sober in de make-up, passend bij een overlevingsprogramma. In hun cabana leren ze hun teksten vanaf de laptop.

Nederlands-Vlaams
Van 2000 tot 2012 was het een Nederlands-Vlaamse coproductie met Nederlandse en Vlaamse deelnemers en een Nederlands-Vlaams presentatie duo.

Soundtrack The Rock

De muziek die te horen is in elke aflevering is inmiddels zó Expeditie Robinson, dat je bijna zou vergeten dat het de soundtrack is van de film 'The Rock', met Sean Connery, Nicolas Cage en Ed Harris. Het nummer heet ‘Hummell Gets the Rockets’, in 1996 gecomponeerd door Hans Zimmer.

Robinson Crusoë

De naam van het programma is afgeleid van het boek Robinson Crusoë, dat Daniel Defoe schreef. Het kwam in 1719 uit. Het verhaalt over de belevenissen van een schipbreukeling die op een onbewoond eiland aanspoelt en daar overleeft. Die Robinson wist maar liefst 28 jaar te overleven, bouwde zijn eigen onderkomen en wist voedsel te vergaren.

Lees verder

• Expeditie Robinson 2013-2019: deelnemers en presentatoren