Toptheater in Nederland: Koninklijk Theater Carré 125 jaar

Nederland kent een aantal prachtige theaters, waar publiek én artiesten graag samenkomen. Eén van die theaters heeft een welhaast magische klank: Het Koninklijk Theater Carré in Amsterdam vierde in 2013 op grootse wijze feest in verband met het 125 jarig bestaan. Oorspronkelijk was Theater Carré geen doorsnee theater, het was een circusgebouw.

Naar het circus!

Een circusvoorstelling wordt meestal gegeven in een grote tent, die speciaal voor dat doel is opgezet. Het circus trekt van de ene plaats naar de andere, zodat de artiesten overal hun kunsten kunnen laten zien. De tent wordt uiteraard steeds weer afgebroken en op de nieuwe plaats opnieuw opgezet. Zeker in vroeger tijden, toen er geen televisie, internet of andere audiovisuele afleiding bestond, was de komst van het circus een gebeurtenis van belang. Jong en oud probeerde kaartjes te bemachtigen, om een van de voorstellingen te kunnen bekijken. Acrobaten, clowns, dierenacts met leeuwen of tijgers, het circus was een belevenis!

Wintermaanden

In de zomermaanden trok het circus rond, maar in de wintermaanden was dat niet goed mogelijk. Enerzijds omdat het slechtere en nattere weer een zware belasting was voor het materiaal, de artiesten en de dieren, anderzijds omdat het publiek in de wintermaanden niet zo goed te bewegen was een paar uur in de koude tent te gaan zitten. Beter was het dan om het circus in de wintermaanden in een soort winterstalling te houden, waar artiesten zich konden voorbereiden op het volgende circusseizoen. Dat betekende natuurlijk ook, dat in de zomer voldoende verdiend moest worden, om ook in de winter te voorzien in het noodzakelijke onderhoud. Soms bood het winteronderkomen nog gelegenheid enkele voorstellingen te geven.

interieur Carré / Bron: Andreas Praefcke, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Koninklijk Nederlandsch Circus Oscar Carré

Oscar Carré, directeur van het Koninklijk Nederlandsch Circus Oscar Carré, had in Amsterdam langs de Amstel een tijdelijk houten gebouw gezet, voorzien van een stenen voorgevel. Dit gebouw gebruikte hij voor circusvoorstellingen in de winter. Het gegeven van een gebouw voor wintervoorstellingen beviel, en besloten werd tot de bouw van een circusgebouw, ontworpen door de architecten J.P.F. Van Rossem en W.J. Vuyk

Op 3 december 1887 werd het nieuwe gebouw, Circus Carré, door circusdirecteur Oscar Carré geopend. Het was voor die tijd een opzienbarend gebouw, dat in de volksmond Steenen Circus van Carré, of kortweg Carré werd genoemd. Aanvankelijk werd het gebouw alleen in de wintermanden gebruikt voor circusvoorstellingen. De overige maanden was het circus immers op tournee.

Circus én theater

Het was natuurlijk jammer, dat zo'n prachtig gebouw maar zo beperkt werd gebruikt. En duur ook... En ook hier werd iets op gevonden. Vanaf 1893 werd Carré, als het circus onderweg was, gebruikt als theater. In Carré werden allerlei variétévoorstellingen op de planken gebracht. De functie van Carré veranderde daardoor meer en meer van circusgebouw naar theater.

Laatste circusvoorstelling

De laatste voorstelling van het Koninklijk Nederlandsch Circus Oscar Carré werd gehouden in 1911, na het overlijden van oprichter en directeur Oscar Carré.

Theater Carré

Al sinds 1907 was het theater in Carré de belangrijkste publiekstrekker en dus de belangrijkste bron van inkomsten. In 1920 werd daarom ook besloten tot een verandering van naam, Circus Carré was niet langer van toepassing. De nieuwe naam werd, niet heel verrassend: Theater Carré.

Financieel deed het nieuwe theater het nog niet geweldig. Het bleek niet eenvoudig een goede programmering te vinden, waar het publiek in voldoende mate op af kwam. Pas vanaf de jaren dertig keerde het tij, onder leiding van de toenmalige directeur Alex Wunnink en assistent Louis Dekker.

Koninklijk Theater Carré

Nationale en internationale artiesten

Het nieuwe theaterprogramma in Carré bood een afwisseling van bekende Nederlandse Revuegezelschappen, zoals van Louis Bouwmeester, internationale opera's en optredens van bekende artiesten, zoals Lou Bandy, Louis Davids, Buziau en Louisette. Ook internationale artiesten wisten de weg naar Carré te vinden, zoals Josephine Baker, Sara Scuderi en bijvoorbeeld orkesten zoals van Jack Hylton. Carré groeide hierdoor uit tot een theater met internationale faam.

De groei zette na de Tweede Wereldoorlog door, de directeur werd opgevolgd door zijn zoon Karel, maar het was vooral assistent Louis Dekker die tekende voor het artistieke beleid. Er kwamen musicals in Carré, maar ook shows van Toon Hermans, Snip en Snap, André van Duin en vele anderen. Ook de oorsprong van Carré werd niet helemaal vergeten, rond de kerstdagen kon het publiek vaak genieten van het Kerstcircus.

Laten staan!

Aan het eind van de zestiger jaren had eigenaar Reinder Zwolsman het plan om Carré te slopen. De artiesten die regelmatig in Carré optraden kwamen meteen in actie om dit onzalige plan van tafel te krijgen. Er werd zelfs door Heintje Davids, zus van Louis Davids, een speciaal lied uitgebracht met de titel Er is maar één Carré. Gelukkig gaf de gemeente Amsterdam geen toestemming voor sloop. In 1977 werd het pand door de gemeente aangekocht. Carré kreeg het predikaat Koninklijk, waardoor ook de naam veranderde. De nieuwe naam werd: Koninklijk Theater Carré. Inmiddels staat het pand op de monumentenlijst.

Verbouwing

In enkele verbouwingsronden, tussen 1991 en 1993 en opnieuw tussen 2003 en 2004 werd Carré verbouwd en aan de moderne tijd aangepast. Wie nu naar het dak kijkt, kan de stalen bogen van de dakconstructie goed zien. Deze zijn ontworpen en gemaakt door de Amsterdamse bruggenbouwer Koninklijke Fabriek voor Stoom- en andere Werktuigen.

Hedendaags gebruik

Het Koninklijk Theater Carré is nog steeds een van de belangrijkste theaters van Nederland. Optreden in Carré heeft voor veel artiesten een magische klank. Je kunt tegenwoordig in Carré terecht voor een breed aanbod, denk bijvoorbeeld aan concerten, musicals, toneel- en cabaretvoorstellingen, maar ook aan ballet, circusvoorstellingen, en meer.

Herinnering

Het restaurant, bovenin het theater, draagt de naam van de oprichter van al dit moois: Oscar Carré. De tegenwoordige Logefoyer was ooit deels in gebruik als woonruimte voor de familie Carré en een aantal van de artiesten. Ook kun je in Carré kijken naar Het Brandscherm, het grootste schilderij van Nederland uit één stuk. Dit schilderij is een werk van Siet Zuyderland.

Verjaardag

Carré is gebouwd in 1887. Dat betekent dat het Koninklijk Theater Carré inmiddels 125 bestaat. Uiteraard wordt hieraan niet voorbijgegaan. Op woensdag 3 april 2013 zal ter gelegenheid van dit 125-jarig jubileam een Buitengewone Galavoorstelling plaatsvinden. Ook is er een speciaal jubileumboek uitgegeven, geschreven door Mariëtte Wolf: Een plek om lief te hebben- Geschiedenis van Carré.

Genieten

Wie van theater houdt én van een prachtige ambiance, moet zeker eens – of vaker – voorstellingen uitzoeken in Carré. De zaal is uniek, de stoelen zijn zo opgesteld dat het publiek het gevoel heeft dicht bij het podium te zitten, waardoor publiek en artiesten beter contact hebben. Een voorstelling in Carré, dat is genieten!