Wim Sonneveld: Het dorp (langs het tuinpad van mijn vader)

De Nederlandse cabaretier Wim Sonneveld zingt ‘Het dorp’ voor het eerst in zijn theatershow in 1966. Het van oorsprong Franse chanson ‘La montagne’ is door zijn levenspartner Friso Wiegersma van een Nederlandse tekst voorzien. Het lied over de teloorgang van dorpse elementen wordt aanvankelijk gematigd positief ontvangen. Sonneveld's lijflied groeit pas na zijn overlijden uit tot een echte evergreen die in het collectieve geheugen zit.

Het dorp (langs het tuinpad van mijn vader)

Het dorp, ook wel bekend onder de titel Langs het tuinpad van mijn vader, wordt door Wim Sonneveld voor het eerst gezongen in zijn tweede onemanshow in 1966. Het lied is in dit theaterprogramma met veel cabaret en typetjes duidelijk een rustpunt. Hoewel Het dorp aanvankelijk gematigd positief wordt ontvangen en zowel in 1970 als in 1972 op single wordt uitgebracht, wordt het pas na het overlijden van Sonneveld in 1974 voor het eerst een bescheiden hit. In de decennia die volgen groeit het lied echter uit tot een ware evergreen die in het collectieve geheugen zit. Het dorp is hét lied van Wim Sonneveld.

Het dorp is een tijdloze klassieker die echter wel tijd nodig had om een klassieker te worden. Volgens Friso Wiegersma, verantwoordelijk voor de tekst, had dat mede te maken met de tijd waarin het gemaakt is. In de jaren zestig zat Nederland volop in de fase van opbouw waarin dorpen en steden werden gemoderniseerd en de teloorgang van een dorp geen onderwerp van gesprek was. Als vele jaren later het ‘gevoel voor milieu en nostalgie’ gaan ontstaan komt het lied onder de aandacht en wordt het alleen maar populairder.

Theatershows Wim Sonneveld

Wim Sonneveld (1917-1974) en Friso Wiegersma (1925-2006) leerden elkaar in 1947 kennen nadat Wiegersma meerdere keren dezelfde voorstelling op de eerste rij van Sonneveld had bezocht. In de daaropvolgende jaren ontwierp Wiegersma decors, kostuums en programmaboekjes voor de theatershows van Sonneveld. Vanaf begin jaren zestig schreef hij onder het pseudoniem Hugo Verhage ook liedteksten waarvan Het dorp uit 1966 de bekendste is geworden. Het lied komt voor in de tweede onemanshow van Sonneveld waaraan ook Ina van Faassen heeft meegewerkt. De show wordt ruim 600 keer opgevoerd. In die jaren spelen in theatershows liedjes een prominente rol en zijn het een soort van rustpunten. De onderwerpen van de liedje waren minder belangrijk.

Friso Wiegersma, schilder en tekstschrijver

Friso Wiegersma was de vierde zoon uit een geslacht van medici en kunstenaars. De bekende glazenier Pieter Wiegersma is een broer van hem. Friso is bekend geworden als kunstschilder en tekstschrijver. Als schrijver van liedteksten wordt hij naast Het dorp het meest geassocieerd met Telkens weer, het lied dat in 1975 voor het eerst wordt gezongen door Willeke Alberti. Wiegersma bezocht de Kunstnijverheidsschool in Arnhem en studeerde vervolgens kunstgeschiedenis in Amsterdam, aanvankelijk met de bedoeling kunstschilder te worden.

In 2004 ontving Wiegersma van de Stichting Buma Cultuur een Gouden Harp voor zijn bijdragen aan de Nederlandse lichte muziek, een oeuvre dat bestaat uit circa 75 liedteksten. Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag werd in het voorjaar van 2006 in Amstelveen een overzichtstentoonstelling gehouden van zijn schilderwerk.

Dat lijkt me een ontzettend vervelend idee

Wiegersma heeft enige tientallen tekstuele bijdrages geleverd aan het repertoire van Sonneveld, waaronder De zomer van 1910, Lieveling, Nikkelen Nelis (‘zij kon het lonken niet laten’) en het zonder twijfel bekendste lied Het dorp. De onderwerpen voor de liedteksten bracht Wiegersma zelf aan en de meeste van zijn ideeën vielen bij Sonneveld in de smaak. Toen Sonneveld de tekst van Het dorp las zag hij dit aanvankelijk echter niet zitten. ‘Dat lijkt me een ontzettend vervelend idee’, zou volgens Wiegersma Sonneveld’s reactie zijn geweest.

Jean Ferrat - La montagne

Wiegersma bleef geloven in zijn tekst waarin het draaide om het verval van dorpse aspecten. Toen Sonneveld aan Wiegersma vroeg een vertaling te maken van het chanson La montagne van de Franse zanger Jean Ferrat verwerke hij zijn gedachten over de teloorgang van de dorpse elementen in dit lied. Ferrat had zich voor La montagne laten inspireren door het landschap rond Antraigues-sur-Volane in de Ardèche. Het lied ging over Franse bergdorpen die steeds meer door de bewoners werden verlaten. Omdat La montagne vanwege het ontbreken van bergdorpen in Nederland niet letterlijk kon worden vertaald verwerkte Wiegersma zijn ideeën over de teloorgang van dorpse elementen in zijn geboortestreek. Sonneveld ging na het lezen van de tekst meteen om en Het dorp werd één van de liedjes die hij het liefst zong.

Deurne

Het dorp gaat over het Brabantse Deurne, het geboortedorp van Wiegersma. Het overheersende gevoel in het lied is dat vroeger alles beter was. Het dorp dat wordt bezongen heeft te maken gekregen met een niet te stoppen vooruitgang. Telkens als Wiegersma bij zijn ouders in het dorp terugkwam zag hij dat typisch dorpse elementen verdwenen waren. Een gegeven dat actueel blijft en bij veel mensen tot de verbeelding spreekt omdat nergens de tijd echt stilstaat.

Museum De Wieger

In 2008 krijgt het pad naast het ouderlijk huis in Deurne officieel de naam ‘Het tuinpad van mijn vader’. In het geboortehuis van Wiegersma aan de Oude Liesselseweg 29 in Deurne is het gemeentemuseum De Wieger ondergebracht. Dit museum viert in 2016 haar 40-jarig bestaan met speciale jubileumrondleidingen.

Evergreen

Het dorp is inmiddels uitgegroeid tot een ware evergreen. Vanaf de allereerste editie van de NPO Radio 2 Top 2000 in 1999 staat het lied genoteerd, schommelend tussen de 25ste (in 2020) en 69ste (in 2012) positie. Radio 5 stelt sinds 2008 jaarlijks een Evergreen Top 1000 samen. In de editie voor 2019 staat Het dorp voor de negende maal bovenaan die lijst. Het lied is door vele andere artiesten gezongen, waaronder Harry Slinger, Karin Bloemen, Rob de Nijs, André van Duin, Willem Nijholt en De Vliegende Panters.

Eneco

Op Tweede Kerstdag 2018 is voor het eerst op de Nederlandse televisie een reclamecampagne te zien waarin energieonderneming Eneco gebruikmaakt van Het dorp. Onder de noemer 'Heel Nederland schakelt om' is het lied te horen in combinatie met beelden uit de 21ste eeuw van de Rotterdamse skyline, segways, auto-oplaadpalen, een zonnepanelenveld, een homostel met een geadopteerd kind en windmolens.

Rien Poortvliet

Van illustrator en tekenaar Rien Poortvliet (1932-1995) verschijnt in 1987, met een knipoog naar het lied van Wim Sonneveld, een boek onder de titel ‘Langs het tuinpad van mijn vaderen’. Dit boek verbeeldt het vermoedelijke leven van zijn voorgeslacht vanaf de zeventiende eeuw, in een rustige, overzichtelijke en eenvoudige wereld. ‘Toen ik vroeger als kleine jongen bij mijn oom in Dirksland speelde dacht ik, net als Sonneveld, dat dat nooit veranderen zou’, aldus Poortvliet. Tot zijn schrik heeft hij moeten vaststellen dat er in enkele decennia veel van het schilderachtige verdwenen is.