Muziekinstrumenten zelf maken: klankstaven

Behalve je eigen stem kun je ook instrumenten gebruiken om muziek te maken. Je kunt denken aan ritme-instrumenten, maar ook een muziekinstrument dat verschillende tonen maakt is erg leuk. Klankstaven zijn strips, vaak van metaal, die vrij zijn bevestigd, waardoor ze een mooi klinkende toon maken. Klankstaven kun je ook zelf maken. Hoe doe je dat?

Klanken zijn overal

In allerlei alledaagse dingen zit meer muziek dan je denkt. Stukken hout, glas of metaal kunnen de basis zijn van prachtige klanken. En die kun je weer aaneenrijgen tot muziek. Professioneel gebouwde muziekinstrumenten zijn qua klank prachtig uitgebalanceerd, hebben een ideale vorm om de klank het best tot zijn recht te laten komen. Toch kunnen zelfgebouwde instrumenten, die gemaakt zijn van de alledaagse materialen om ons heen, verrassend mooie klanken opleveren. Zeker als je van knutselen houdt is het zelf bouwen van een muziekinstrument erg leuk.

Klankstaven

Een klankstaaf is een metalen strip, die op een klankkastje is bevestigd. Kortere strips leveren hogere tonen op, langere strips zorgen voor lagere tonen. Door enkele klankstaven tegelijk met een kloppertje aan te slaan, speel je akkoorden. Hiermee kun je een lied begeleiden. Je kunt de klankstaven ook na elkaar aanslaan. Dan speel je melodieën. Combineren van beide spelvormen is natuurlijk ook mogelijk.

Klassen

In schoolklassen zijn klankstaven handig in gebruik. Voor een bepaald lied zijn bijvoorbeeld een drietal begeleidingsakkoorden nodig. Laten we zeggen, het C-akkoord, het F-akkoord en het G7-akkoord. Je hebt dan de volgende klankstaven nodig:

• C-akkoord: c, e, g
• F-akkoord: f, a, c
• G7-akkoord: g, b, d, f

Het aanspelen van méér dan twee klankstaven tegelijk kan voor basisschoolkinderen erg ingewikkeld zijn, dus selecteer je uit de reeks er steeds twee, waarbij de grondtoon van het akkoord er in ieder geval één van is. Met de kinderen wordt afgesproken op welke momenten in het lied zij de klankstaven moeten aanspelen. Zo heb je meteen een mooie, passende begeleiding. Hetzelfde effect kun je overigens ook bereiken, door gebruik te maken van een xylofoon of metallofoon. Hierbij haal je dan alle klanken weg die niet in het akkoord passen. Het mag duidelijk zijn, dat het gebruik van klankstaven eenvoudiger is. Je zet simpelweg de juiste klankstaven bij de kinderen neer.

Zelf maken

Klankstaven zijn normaal gesproken van metalen strips, maar eventueel zou je ook houten latjes kunnen gebruiken. Heb je geen metalen strips, dan kunnen restjes verwarmingsbuis ook nog wonderen doen. Kortom, je hebt nodig:

• metalen strips, metalen stukjes verwarmingsbuis, of houten latjes.
• Houten latjes, waarmee je het klankbakje maakt
• Spijkers, om het klankbakje te maken, maar ook om de strips of buisjes te fixeren.
• Stukjes vilt, touw of rubber

Klankkast

Maak een rechthoekig, dus balkvormig klankkastje. De bovenkant blijft open, eventueel mag ook de onderkant open blijven. Op de bovenkant sla je op beide kopse kanten twee spijkers, waartussen het latje, buisje of stripje past. Let erop, het latje, buisje of stripje moet vrij kunnen liggen, omdat anders de trilling wordt gedempt en je geen doorklinkend geluid hoort. Tussen de spijkers breng je een dun rubbertje aan. Je kunt ook een touwtje spannen, of een stukje vilt gebruiken. Het gaat erom, dat bij het aanslaan van de klankstaaf de trilling niet door het hout wordt geabsorbeerd en afgeremd, dan zou je klank meteen weg zijn.

De klankstaaf zelf

We gaan ervan uit, dat je aan een klankstaaf werkt met een stuk verwarmingsbuis als basis. Je ziet hieronder in de tekst dus steeds het woord buis. Gebruik je andere metalen strips, of houten strips, dan vervang je dat woord buis even voor het materiaal dat jij gebruikt.

De juiste maat

Zaag de buis niet meteen in kleine stukjes, begin met één stuk. Omdat er verschillende soorten materialen en diktes bestaan, is het niet goed aan te geven hoe groot het stuk precies moet zijn. Leg het stukje buis op de klankkast, en sla het aan. Met behulp van een stemapparaat of stem-app op je mobiele telefoon of tablet bepaal je welke toon je hoort. Een toon die wat te laag klinkt, kun je hoger maken, door er een stukje vanaf te zagen, schuren of vijlen. Je kunt de buis niet meer langer maken, dus een toon verlagen is niet zondermeer mogelijk. Vandaar ook, dat je maar één stuk buis hebt gezaagd. Als de toon klopt, zaag je voor de volgende klankstaaf een nieuw stuk buis af, liefst een stuk langer. Op grond van de maten en tonen die je nu hebt, kun je de tussenmaten zelf proberen in te schatten.

Het juiste aantal

Hoeveel klankstaven je gaat maken is helemaal aan jouzelf. Het aardige is, dat je niet de hele reeks hoeft te hebben, om toch stukjes muziek te kunnen begeleiden. Wil je flexibel zijn, dan is het bouwen van een heel octaaf wel een goed idee. Het kost wat meer tijd, maar dan heb je ook wat!

Klaar?

Heb je de klankstaven allemaal gemaakt, of een selectie omdat je niet meer restant verwarmingsbuis had liggen, dan kun je gaan musiceren. Combineer met andere instrumenten voor een gevarieerde klank. Samen muziek maken is geweldig!