Renaissancecomponist Heinrich Isaac

De Nederlanden vormden in de vijftiende en zestiende eeuw een belangrijk centrum van handel en cultuur in Europa. Het is daarom niet vreemd, dat de Nederlanden diverse bekende componisten hebben voortgebracht. Een van deze renaissancecomponisten is Heinrich Isaac, ook wel bekend onder de naam Henricus Isaac.

Geboren

Het is een feit, dat mensen op een bepaald moment geboren zijn. Helaas werden archieven in de vijftiende en zestiende eeuw nauwelijks of niet bijgehouden, dus het overgrote deel van de geboortes is nergens vastgelegd. Leefde je een onopvallend bestaan, dan werd in de archieven helemaal niets van je genoteerd, behalve misschien een aankoop of een lening. Dat was anders, als het belangrijke figuren betrof, zoals koningen, keizers, prinsen, bisschoppen of pausen. Maar ook als je in je leven belangrijk werk verrichtte kon je in de archieven terecht komen. Dat is dan ook de reden, dat van veel mensen vaak wel de sterfdatum bekend is, na een belangrijk leven vol van belangwekkende gebeurtenissen en verrichtingen, maar niet de geboortedatum.

Henricus Isaac

Van Henricus Isaac is de geboortedatum niet met zekerheid vastgesteld. Het is waarschijnlijk, dat hij is geboren in Brabant, destijds onderdeel van de Bourgondische en Habsburgse Nederlanden, ergens rond het jaar 1450. Sommige bronnen plaatsen dat moment rond 1455. Van zijn ouders of persoonlijk leven is helaas zo goed als niets bekend. Hij treedt uit de schaduwen vanaf 1480, als hij organist wordt van Lorenzo de Medici, in Florence. Dat betekent, dat hij vóór die tijd al zijn sporen in de muziek moet hebben verdiend.

Florence

Henricus Isaac werkte dus vanaf 1480 als organist in de kathedraal van Florence. Deze post heeft hij tot het overlijden van Lorenzo di Medici in 1492 bekleed. De stad Florence is voor Isaac altijd belangrijk gebleven, hij was hier getrouwd, maar verbleef veel in andere steden. Florence was wel de stad waar hij op 26 maart 1517 overleed.

Oostenrijk

Na de Florence-periode verbleef Isaac een periode in Innsbruck. Hier heeft hij enkele jaren met veel plezier gewerkt. Toen hij de stad moest verlaten schreef hij het lied Innsbruck, ich muss dich lassen, een lied met een ontroerende en toch eenvoudige melodie, wellicht zijn beroemdste lied.

Wenen

De carrière van Henricus Isaac, door zijn lange Oostenrijkse periode ook Heinrich Isaac genoemd, kwam in 1497 plotseling flink in de lift, toen hij een aanstelling kreeg als hofcomponist aan het hof van keizer Maximilliaan I in Wenen. Deze post zou hij tot zijn overlijden 1517 bekleden.

Werk

Isaac heeft veel muziek geschreven. Veel van zijn werk is enkele eeuwen op de achtergrond geraakt, maar tegenwoordig wordt het weer op volle waarde geschat. Qua statuur wordt Isaac tegenwoordig vaak vergeleken met Josquin dez Prez. Het is niet vreemd, dat gezelschappen die renaissancemuziek spelen, bijvoorbeeld de Stadspijpers van ’s-Hertogenbosch, ook naar zijn werk grijpen. In zijn tijd was Isaac, samen met Dez Prez, een van de vooraanstaandste componisten van Europa. Vanzelfsprekend is veel muziek religieus georiënteerd, maar omdat hij ook aan het hof werkte, is er ook veel profane muziek gemaakt.

Muziek

Isaac schreef verschillende soorten muziek. Veel daarvan is bewaard, hoewel niet altijd helemaal compleet. Hieronder een opsomming van de soorten, met steeds enkele voorbeeld.

Missen (15 stuks)

Voorbeelden:

• Missa Argentum et aurum
• Missa Et trop penser

Alternatim Missen (19 stuks)

Voorbeelden:

• Missa de Beate Virgine
• Missa de confessoribus

Motetten (49 stuks)

Voorbeelden:

• O Maria, mater Christi
• Hodie Deus Homo factus

Wereldlijke werken met Franse of Nederlandse tekst (25, 26 stuks)

Voorbeelden:

• In mijnen zin (ook vaak onder de Duitse titel gevonden: In meinem sinn)
• Et qui la dira

Wereldlijke werken met Italiaanse tekst (20 stuks)

Voorbeelden:

• Fortuna Desperata
• Ne piu bella di queste

Wereldlijke werken met Duitse tekst (37 stuks)

Voorbeelden:

• Innsbruck, ich muss dich lassen
• Der Welte fundt

Wereldlijke werken met Latijnse tekst (5 stuks)

Voorbeelden:

• Genitile Spiritus
• Nil prosunt lacrimae

Quadlibets (6 stuks)

Voorbeelden:

• Bruder Conrat
• Sancte Petre

Werken, waarvan de taal niet duidelijk is, of instrumentaal (6 stuks)

Voorbeelden:

• La la hö hö
• Carmen in fa