Stijgende lijn in verkoop van langspeelplaten op vinyl

Terwijl wereldwijd de verkoop van cd's, downloads en alle andere moderne vormen waarin mensen muziek ‘consumeren’ afneemt, laat juist het ouderwetse vinyl een stijgende lijn in de verkoopcijfers zien. De jaarlijks terugkerende Record Store Day draagt daar tevens een steentje aan bij. In Haarlem staat Record Industry, de grootste vinylperserij in Europa. Kortom: vinyl is terug van niet echt helemaal weggeweest.

Stijgende lijn verkoop vinyl langspeelplaten (elpees)

Terwijl de verkoop van alle vormen van digitale muziek en op cd al vele jaren een dalende lijn laat zien, vertoont de verkoop van muziek op vinyl duidelijk een stijgende tendens. In de eerste helft van 2019 heeft de verkoop van vinyl in Amerika 224 miljoen dollar opgebracht. De verkoop van vinyl is in deze zes maanden met bijna 13 procent gegroeid. In het Verenigd Koninkrijk zijn in geheel 2019 4,3 miljoen vinylalbums verkocht, wat neerkomt op een stijging van 4,1 procent ten opzichte van 2018.

Vinyl platen versus compact disc

De compact disc (cd) is een gezamenlijke ontwikkeling van Philips en Sony/CBS en komt in 1983 voor het eerst op de Westerse markt. In de loop van de jaren tachtig blijkt al snel het wereldwijde succes van de disc waardoor, wellicht onder druk van de platenmaatschappijen, de vinylplaat snel van de markt lijkt te verdwijnen. In 25 jaar tijd zijn naar schatting 200 miljard cd's verkocht.

In 1988 worden wereldwijd voor het eerst meer cd’s verkocht dan grammofoonplaten. In de daaropvolgende jaren verliest de ouderwetse plaat meer terrein ten gunste van de cd. Op zeker moment krijgen de winkeliers hun onverkochte vinyl bij retournering aan de distributeur niet meer vergoed. Hierdoor lijkt het dat de platenmaatschappijen/muziekuitgevers de consument min of meer hebben gedwongen bij de aanschaf van muziek definitief over te schakelen op de cd die zijn populariteit in de korte tijd daarvoor al bewezen had. De uitgevers lijken duidelijk te kiezen voor de cd en tegen het vinyl.

Enthousiaste aanhangers

Ondanks de grote voordelen van de cd heeft de plaat immer enthousiaste aanhangers en verzamelaars gekend. Platen blijven op kleine schaal geperst en verkocht worden. Het overgebleven deel van de platenmarkt richt zich met name op onafhankelijke maatschappijen waar beginnende rockbands hun materiaal weten uit te brengen.

Oude en zeldzame platen zijn tegenwoordig zeer gewild bij verzamelaars. Van de populaire nieuwe albums worden veel titels tevens op vinyl uitgebracht, terwijl oude albums opnieuw worden geperst, ditmaal in een betere kwaliteit dan ooit tevoren.

Dj's

Tegenwoordig komt veel muziek op vinyl uit in de categorie electronic dance music, clubmusic en hiphop. Ondanks dat de muziek ook nog steeds digitaal verkrijgbaar is is er met name onder dj's op dance-feesten een voorkeur voor vinyl omdat dit materiaal op hun draaitafels/platenspelers beter te manipuleren is; denk aan ‘scratching’ waarbij de dj door het heen en weer bewegen van de vinylplaat de plaat gebruikt als een soort van muziekinstrument. Lang nadat de plaat halverwege de jaren negentig in zekere mate werd doodverklaard, werd het vinyl in leven gehouden door de dance-dj's.

Indie rock

In Engeland zorgt in 2006 de populariteit van het genre ‘indie rock’ voor een aanzienlijke groei in verkoop van vinyl waardoor de in de jaren negentig ingezette neerwaartse spiraal wordt omgebogen. ‘Indie rock’ kan omschreven worden als op rock georiënteerde kunstmuziek. De naam ‘indie’ is afgeleid van het Engelse woord ‘independent’ (onafhankelijk). Voorbeelden van deze muzieksoort zijn o.a. de groepen The Strokes en The White Stripes.

Record Store Day

Record Store Day, een initiatief van mede-oprichter Michael Kurtz, is een wereldwijd georganiseerde dag waarop allerlei activiteiten plaatsvinden bedoeld om aandacht te vestigen op platenzaken en platenlabels. De dag richt zich op zowel de muziekliefhebbers, de artiesten als op de muziekindustrie.

Sinds 2007 vindt Record Store Day jaarlijks plaats op een zaterdag in april. Ooit begonnen op kleine schaal in Amerika is het mede door de steun van enkele grote namen uit de muziekwereld in korte tijd uitgegroeid tot een internationale dag. In winkels in meerdere landen vinden evenementen plaats en er zijn speciale uitgaven, met aandacht voor zowel oude als nieuwe muziek.
In Nederland bestaat Record Store Day sinds 2010. Jaarlijks wordt een algemene officiële ambassadeur benoemd terwijl ook per land een ambassadeur, een promotor, wordt benoemd; voor Nederland zijn dat achtereenvolgens Phil Tilli (2010), Tim Knol (2011), Blaudzun (2012), Triggerfinger (2013), Kensington (2014), Typhoon (2015), Eefje de Visser (2016), Jett Rebel (2017), Claw Boys Claw (2018), De Staat (2019) en DeWolff (2020).

Verkoop vinyl in Amerika

In het eerste half jaar van 2019 heeft de verkoop van vinyl in Amerika 224 miljoen dollar opgebracht (op ruim 8,5 miljoen verkochte platen). De verkoop van vinyl is in deze zes maanden met bijna 13 procent gegroeid. Als deze trend doorzet zullen de opbrengsten van vinyl op korte termijn groter zijn dan van cd's. De grootste verkopers van vinyl zijn echter nog steeds gerenommeerde namen uit de popmuziek: The Beatles, Pink Floyd, David Bowie, Fleetwood Mac, Led Zeppelin, Jimi Hendrix en Queen.

Nederland introduceert de Vinyl33

Sinds februari 2017 bestaat in ons land de Vinyl33, een wekelijks samengesteld onafhankelijk verkoopoverzicht gebaseerd op alleen elpeeverkopen. De lijst met, hoe kan het anders, 33 titels wordt anno 2020 elke vrijdag tussen 20.00 en 21.00 uur uitgezonden op de Nederlandse online radio-omroep Pinguin Radio.

Groot-Brittannië heeft The Official Record Store Chart

Ook in Groot-Brittannië worden dusdanig veel platen verkocht dat sinds april 2012 een eigen hitlijst voor vinyl bestaat, The Official Record Store Chart. Volgens The British Phonographic Industry zijn in het Verenigd Koninkrijk in 2019 4,3 miljoen vinylalbums verkocht, wat neerkomt op een stijging van 4,1 procent ten opzichte van 2018. De meestverkochte titels in 2019 waren Liam Gallagher's Why Me? Why Not, Billie Eilish's When We All Fall Asleep Where Do We Go en het uit 1977 stammende Rumours van Fleetwood Mac.

De voor de vinylplaat in onbruik geraakte benaming LP, afgeleid van Long Play, ook bekend als langspeelplaat en elpee is weer helemaal terug.