Zangstemmen niet alleen bas, tenor, alt en sopraan
Bij zangstemmen wordt al gauw gedacht aan bas, tenor, alt en sopraan. Dat komt wellicht omdat veel muziekliefhebbers, die ook in een koor zingen, daar meestal mee te maken hebben. Veel koorcomposities zijn namelijk vierstemmig en bestaan dan uit die vier zangstemmen. Maar een uitgebreidere indeling van de verschillende stemmen kent in totaal zo’n vijftien zangstemmen. Aan die vier wordt al gauw, tussen de bas en tenor, de mannenstemmen bariton gevoegd en de vrouwenstem mezzo sopraan, tussen alt en sopraan. Verder zijn er zangstemmen met speciale kenmerken die ook een aparte benaming hebben gekregen.
Indeling naar bereik
Zangstemmen worden ingedeeld naargelang het bereik van de stem. Met bereik wordt dan de afstand bedoeld tussen de laagste en hoogste toon die iemand kan zingen. De afstand tussen die twee tonen beloopt gemiddeld ongeveer twee tot twee en een half octaaf. Met de halve toonafstanden meegeteld betreft dat ongeveer vierentwintig tot dertig tonen. Maar in de zangwereld bestaan uitzonderingen en halen sommige zangers en zangeressen een veel groter bereik. Ook kan soms door training van bepaalde technieken het bereik worden vergroot maar dat blijft vooral afhankelijk van de afmeting van de
stembanden.
Overzicht van zangstemmen
Het volledige overzicht van zangstemmen betreft van laag naar hoog:
- Basso profundo
- Contrabas
- Bas
- Bas-bariton
- Bariton
- Lage tenor
- Tenor
- Haute-contre
- Contratenor
- Contra-alt
- Alt
- Mezzosopraan
- Sopraan
- Coloratuursopraan
- Soprano lieggiero
Zes meest voorkomende zangstemmen
Bas
Van de zes meest voorkomende zangstemmen is de bas de laagste mannelijke zangstem. In koormuziek zingt de bas vaak de grondtoon van een akkoord. Bij de bassen wordt wel eens onderscheid gemaakt in:
- basso profondo: een zeer diepe bas is.
- basso buffo: een vrolijke bas.
- basso serioso: een serieuze bas
- basso continuo: een volgbas.
Bariton
Bariton is een zangstem tussen bas en tenor in. Deze zangstem komt het meest voor bij mannen. Toevoegingen aan de naam van de zangstem hebben soms te maken met een bepaalde rol die de stem vervult in een opera of zijn naar een componist genoemd. Bij de tenoren kennen we:
- Lyrische bariton: voor enthousiaste rollen.
- Kavaliersbariton: duidt ook op een bepaalde rol.
- Verdi-bariton: zeer geschikt om muziek van Verdi te vertolken.
- Heldenbariton: bepaalde rol.
- Bas-bariton: een bariton met een laag bereik.
- Tenor-bariton: een bariton met een hoog bereik.
Tenor
Deze zangstem is de hoogste van de mannenstemmen. De tenor zingt vaak de melodielijn. Ook bij tenoren wordt onderscheid gemaakt wat vaak gebeurt naar de rol die een tenor zingt in een opera zoals:
- Tenor buffo: voor een komische rol.
- Tenore di forza: kracht-tenor of heldentenor voor bijpassende rollen.
- Tenore lirico: lyrische tenor met veel enthousiasme.
- Tenore spinto: bijvoorbeeld Cavaradossi in Tosca van Giacomo Puccini.
Alt
De laagste zangstem van vrouwen, bij de zes meest voorkomende zangstemmen, is de alt.
Soms wordt de altstem gezongen door een man welke stem dan contratenor wordt genoemd. Een man met die stem zingt hoofdzakelijk met falsetstem. Een goedgeschoolde alt heeft een groot bereik van laag tot zelfs sopraanhoogte. De altstem wordt dikwijls toegepast in musicals.
Mezzosopraan
Mezzosopraan is de middelste vrouwelijke zangstem. Dikwijls heeft een mezzosopraan ook het bereik van een sopraan maar is de klankkleur donkerder en rijker. In opera’s spelen mezzosopranen vaak bijrollen of oudere vrouwen. Een enkele mezzosopraan is ook in staat om de rol van een dramatische sopraan te vertolken.
Sopraan
De hoogste vrouwelijke zangstem is de sopraan. Als een sopraan de hoge C haalt wordt dat bijzonder gevonden maar er zijn ook sopranen waarvan het bereik nog enkele tonen hoger ligt. Om een bepaalde kleur van de sopraanstem aan te geven kennen we een aantal bijnamen. Voor operarollen worden sopranen daar vaak op geselecteerd om de rol de speciaal vereiste kleur te geven. Zo kennen we:
- Soubrette: Een sopraan met die zangstem speelt vaak grappige of ondeugende rollen.
- Lyrische coloratuur: Deze zangstem haalt zeer hoge tonen met een lichte acrobatische stem.
- Dramatische coloratuur: Een acrobatische zangstem met krachtige dramatische kwaliteiten.
- Volle lyrische sopraan: Een zoete en gracieuze zangstem die op een soubrette lijkt maar een sterker hoog register heeft.
- Spinto-sopraan: Een volle lyrische sopraanstem die dikwijls gezien wordt als een lichtere vorm van de dramatische sopraan.
- Dramatische sopraan: Deze sopraan heeft een krachtige en rijke stem die vol emotie zit.
- Wagner-sopraan: Deze zangstem munt uit in dramatiek en speelt vaak een mythische heldin.
Sopraanstem door jongens
Soms wordt de sopraanstem vertolkt door jongens die echter nog niet de baard in de keel hebben gehad dus nog met kinderstem zingen. In de tijd dat vrouwen geen actieve rol mochten spelen in de kerk werden aan de mannenkoren jongens toegevoegd en nu bestaan nog koren met jongens voor de sopraanstemmen.
Lees verder