Grammofoonplaten onderhouden voor de beste geluidsweergave

Vet en stof belemmeren vaak een goede geluidsweergave van een grammofoonplaat. Een echte muziekliefhebber weet dan ook dat het noodzakelijk is om te voorkomen dat zijn of haar platencollectie hiermee besmeurd raakt. Omdat het schoonhouden van platen een zeer kritisch proces is, is het wel zo handig om te weten hoe zoiets in z'n werk gaat. Gelukkig zijn er door de jaren heen verschillende gereedschappen en hulpmiddelen voor dat doel ontworpen die de klus een stuk makkelijker maken. Omdat er in de 21ste eeuw nog steeds platen worden uitgebracht zijn die spullen zeker niet achterhaald. Er zijn zelfs nieuwe gereedschappen en hulpmiddelen ontworpen die gebaseerd zijn op de oude reinigingsmethoden.

Artikelindeling

• Stof en vettigheid aan grammofoonplaten
• Stof zo veel mogelijk tegengaan
• Statische elektriciteit minimaliseren
• De Dustbug een handig hulpmiddel
• Vettigheid en vuil voorkomen met de Disc Preener
• Verwaarloosde platen schoonmaken

Stof en vettigheid aan grammofoonplaten

Vinyl, de kunststof waar grammofoonplaten van worden gemaakt is erg gevoelig voor statische ladingen. Wanneer er naar een grammofoonplaat wordt geluisterd, kan er statische elektriciteit opgewekt worden door wrijving tussen de naald van de platenspeler en de groef van de grammofoonplaat. Stofdeeltjes verzamelen zich daardoor op de plaat en haken zich vervolgens vast aan de naald van de speler. Als de naald te stoffig wordt kan deze de groefbeweging niet goed meer volgen en treedt er vervorming op tijdens het luisteren. Dit probleem is vaak simpel op te lossen door de opgehoopte stof weg te blazen van zowel de naald als de plaat.

Het probleem wordt echter lastig wanneer vettige platen stofdeeltjes opvangen. Bovenop de aantrekkingskracht van de statische elektriciteit blijft de opgehoopte stof ook kleven aan de vettigheid van de plaat. Wegblazen heeft dan weinig tot geen nut. Vettigheid aan platen kan worden voorkomen door een plaat tijdens het verplaatsen met twee handen boven en onder aan de labelzijden vast te pakken. Hoewel vettigheid voorkomen kan worden, is het onvermijdelijk dat platen op een gegeven moment stoffig worden. Wanneer stofdeeltjes in de groeven van een platen terecht komen is dat hoorbaar als geruis en geknetter tijdens het afspelen. Sommige mensen vinden dat irritant, terwijl anderen er bij zweren dat het de charme van een grammofoonplaat is.

Stof zo veel mogelijk tegengaan

Zorg ervoor dat de draaitafel van de speler schoon en stofvrij is voordat er een plaat op gelegd wordt. Na gebruik eventueel stofdeeltjes van de plaat wegblazen en gelijk terug stoppen in de hoes. Als de speler een (plastic) afdekkap heeft hoort deze na gebruik dicht te zijn om te voorkomen dat de draaitafel stoffig en/of smerig wordt.

Statische elektriciteit minimaliseren

Het is ook onvermijdelijk dat statische elektriciteit wordt opgewekt tijdens het afspelen van platen. Er bestaan verschillende hulpmiddelen om dit fenomeen te minimaliseren, maar er bestaat geen permanente oplossing om platen voor eeuwig antistatisch te maken. Het bekendste hulpmiddel is een antistatische vloeistof waarmee platen ingespoten kunnen worden. Wanneer een plaat behandeld is met de vloeistof, is deze voor een lange periode antistatisch. Tijdens het afspelen kan er dan geen stof worden aangetrokken door statische elektriciteit.

Wanneer wel en wanneer niet de antistatische vloeistof toepassen
Het is aan te raden de vloeistof alleen te gebruiken wanneer platen daadwerkelijk statisch geladen zijn, overmatig gebruik moet vermeden worden. Ook de druk die de naald op de groef uitoefent speelt een belangrijke rol bij het gebruik van de antistatische vloeistof. Wanneer de naald met een drukkracht van 4 P in de groef drukt, dan kan de vloeistof gerust worden toegepast. Als de naald een drukkracht van ongeveer 1½ á 2 P uitoefent dan wordt het afgeraden de vloeistof te gebruiken. Spelers met die drukkrachten spelen platen zeer licht af, waardoor elk spettertje of oneffenheid hoorbaar is als geruis. P staat voor het Engelse woord pressure of het Franse woord pression, beide woorden kunnen naar het Nederlands woord druk vertaald worden.

De Dustbug een handig hulpmiddel

Een handig hulpmiddel is de zogenaamde Dustbug. Het hulpmiddel bestaat uit een plastic arm met aan het uiteinde een nylon borsteltje en een pluche borsteltje. De arm van de Dustbug kan met behulp van een zuignap vastgezet worden aan de speler. Tijdens het afspelen verzameld het nylon borsteltje stof dat op de plaat terechtkomt. Op het pluche borsteltje kan eventueel een antistatische vloeistof worden aangebracht waardoor de plaat simultaan antistatisch gemaakt wordt.

Vettigheid en vuil voorkomen met de Disc Preener

Een Disc Preener is een hulpmiddel dat alleen geschikt is om te voorkomen dat platen vettig en vuil worden. De Disc Preener ziet eruit als een kokerachtig borsteltje. De binnenkant van het kokertje dient bevochtigd te worden met water waardoor chemicaliën in het borsteltje een reactie aangaan. Het borsteltje kan daarna gebruikt worden om de groeven van platen te behandelen.

Verwaarloosde platen schoonmaken

Met zowel de Manual Parastat als de Hi-Fi Parastat kunnen verwaarloosde platen gereinigd worden. Beide hulpmiddelen zien eruit als brede borstels waarvan de haren middelmatig stug zijn. Platen moeten met handwarm water waarin een klein beetje afwasmiddel is opgelost grondig gereinigd worden wanneer ze te vuil en te vettig zijn om af te spelen. Vervolgens dienen de platen in de lengterichting van de groef met een schoon fijn borsteltje geboend te worden.

Lees verder

• De werking en het inschakelen van een platenspeler