recensie

Is 2001: A Space Odyssey (Stanley Kubrick) een must-see?

In 1968 komt Stanley Kubrick met zijn meesterwerk 2001: A Space Odessey. Oscars en andere prijzen volgen al snel. Voor de critici is het direct duidelijk dat een klassieker is geboren, maar hoe staat het moderne publiek daar tegenover? De film is visueel aantrekkelijk en heeft goede muziek, maar het verhaal is moeilijk te volgen en gaat erg langzaam. Je kent de titel. Je kent de regisseur. Je weet dat het een klassieker is. Maar als je heel eerlijk bent, moet je toegeven dat je de film zelf nog nooit hebt gezien. Is het de moeite waard? Vaak zijn klassiekers oude films die voor een heel ander publiek zijn gemaakt. We zijn nu gewend aan onzichtbare special effects, snelle actie en vaak wisselende scenes. Dat het een goede film is, daar zijn de heren critici het wel over eens. Maar in hoeverre heeft de film de tijd doorstaan? In hoeverre is 2001: A Space Odyssey ook nog aantrekkelijk voor het moderne publiek?

2001: A Space Odyssey

• Verhaal
• Waarom is het een klassieker?
• Wat vindt het moderne publiek?
• Conclusie

Verhaal

Zonder het einde te willen verklappen, volgt hier een korte inleiding.

Het verhaal begint in de tijd dat mensen nog apen zijn en met elkaar vechten. Een groep apen komt een vreemd object tegen en ze durven het aan te raken. Daarna ziet een van hen in hoe hij botten als hamer kan gebruiken en de andere groep de koppen in kan slaan. Nadat een aap van de andere groep gedood is, switchen we naar de toekomst (2001 dus). Dokter Floyd is aan boord van een spacevliegtuig onderweg naar de maan. Er gebeuren daar rare dingen en iedereen is in quarantaine. Later is een andere ruimtemissie onderweg. De bemanning bestaat slechts uit twee leden, want drie andere liggen op ijs. Deze mannen worden geholpen door de sprekende computer HAL die alles aan boord regelt. Als HAL een fout voorspelt aan een onderdeel buiten, twijfelt niemand eraan dat dit ook echt zo is.

Waarom is het een klassieker?

Destijds was de film een groot succes, maar waarom?

• Een verhaal met opbouwende spanning.
• Mooi, mooi, mooi. De shots zijn bijna poetisch mooi.
• De klassieke muziekstukken lijken voor de film gemaakt.
• Het is een verhaal in de ruimte en dat was destijds heel interessant.
• Een positief en angstaanjagend toekomstbeeld in een.
• Geloofwaardige ruimteschepen.
• Opvallende special effects die de gewichtsloze omgeving weergeven.

Wat vindt het moderne publiek?

Ik ben geen filmcriticus met verstand van de techniek en acteerprestaties. Ik ben een persoon met een normale interesse in films. Dat de critici menen dat dit een geweldige film is, dat weten we wel. Hier volgen mijn gedachten:

Begin

De eerste vijf minuten gebeurt er niks, letterlijk… Bijna drie minuten zit je naar een zwart scherm te kijken met muziek op de achtergrond en dan komt de zon op achter de aarde: 2001 A Space Odessey.

The dawn of man

Landschappen, apen (of beter, mannen in apenpakken), andere beesten. Waar gaat dit toch heen? Bijna twintig minuten later heb je nog geen ruimteschip gezien en dat is uiterst vreemd voor een film met “space” in de naam.

2001

Als je dan eindelijk de eerste ruimteschepen ziet ronddraaien op die Schone Blaue Donau, denk je: nu gaat het beginnen. Maar alles gaat laaaaaaaaaangzaaaaaaaam. Het schip dat moet landen bij een andere doet daar wel twee minuten over. Elk shot wordt ook lang vastgehouden. Als moderne kijker denk je: ja, ik weet nou wel dat we daarheen gaan, schiet nou eens op!

Het valt wel op dat de ruimteschepen er ook voor het moderne oog nog geloofwaardig uitzien, geen zichtbare touwtjes of iets dergelijks. Alleen bij de maanlanding zijn er een paar shots waar het pijnlijk duidelijk is dat het allemaal natuurlijk hartstikke nep is.

In de schepen zie je een aantal typische toekomstvisies:

• Deuren glijden open na een druk op de knop
• Bizarre jaren ’70 designstoelen die niet comfortabel lijken te zitten
• Stemidentificate (ook beschikbaar in Dutch!)
• Vloeibaar of anderszins viesuitziend voedsel
• Een sprekende computer: HAL.
• De picturephone: ja, in 1968 was het natuurlijk ondenkbaar dat je elkaar zowel kon zien als horen, maar nu met internet en webcam weten we niet beter. En niet duur...

Toch zijn er ook wat opvallendere zaken:

• De mensen zijn extreem beleefd naar elkaar.
• De vijandigheid tussen de VS en Rusland is duidelijk nog niet helemaal over, maar men praat wel tegen elkaar.
• Door de gewichtsloze omgeving zijn niet alle ruimtes gelijk: wat het plafond is voor de ene, is de vloer voor de andere. Er zijn dus speciale plekken waar de mensen tegen de muur op kunnen lopen om zo van ruimte te wisselen.
• Drielettercodes flitsen op de schermen. Waarschijnlijk staan ze voor functies: nav voor navigation, com voor communication, hib voor hibernation?
• Weinig flatteuze ruimtepakken met een rits bij het kruis.

Jupitermissie (18 maanden later)

Met name de binnenkant van dit ruimteschip is ook nu nog indrukwekkend. Je ziet een van de bemanningsleden rondjes (of eigenlijk loopings) rennen en ruim veertig jaar na dato vraag je je nog steeds af hoe ze dat nou precies voor elkaar gekregen hebben. Vast iets met camerastanden en een beweegbare set, maar de details zijn een mysterie.

Het geheel heeft scherpe kleuren: veel wit en zwart met hier en daar wat rood, blauw, oranje en geel. Het langzame verloop draagt bij aan de spanningsopbouw. Je verwacht dat er nog iets speciaals moet gebeuren, maar je weet niet wanneer. Na de intermission (ca. anderhalf uur in de film) gaat het dan echt los. Er gebeuren vreemde dingen met HAL. Het einde is mij echter volkomen onduidelijk en te bizar.

In de hele film wordt weinig gesproken; het is vooral een visuele belevenis.

Conclusie