Schuld en boete in ‘De vliegeraar’

Romans kunnen soms een onuitwisbare indruk op je maken. Romans die een verhaal vertellen waarin iedereen zich met de personages kan vereenzelvigen, waarin iedereen een stuk van zichzelf herkent en de grote thema’s van het menselijk bestaan in worden weergegeven getuigen van wereldliteratuur. Zo’n boek is ‘De vliegeraar’ van Khaled Hosseini.

Emoties

Zelden ben ik zo ontroerd geweest tijdens het lezen van een roman als bij het verhaal van twee Afghaanse jongens van verschillende etnische afkomst met toch een bijzondere band in ‘De vliegeraar’ van Khaled Hosseini. Als je door je emoties wordt meegesleept bij het lezen van een boek weet je dat de schrijver in zijn opzet is geslaagd: hij heeft je geraakt, tot inleving gebracht en je aan het denken gezet en dat zijn de kenmerken van grote literatuur.

Een verhaal van vriendschap

De basis van een boeiend verhaal is van in den beginne in ‘De vliegeraar’ aanwezig: in de intense vriendschap tussen twee jongens in het pre-Taliban Afghanistan heerst een zekere spanning omdat de ene, Amir, tot de Pashtun-gemeenschap behoort, tot de ‘echte’ Afghanen en de andere, Hassan, zoon van een Hazara, tot een gediscrimineerde minderheidsgroep. Hassans vriendschap voor Amir is gul en onvoorwaardelijk terwijl deze van Amir eerder gereserveerd is omdat ze ingaat tegen de geplogenheden in Afghanistan en als onkies wordt beschouwd. Symbool van de vriendschap is het samen ‘vliegeren’, het winnen van een wedstrijd voor ‘vliegers’, het hoogste goed voor een Afghaanse jongen, waarbij de ene vlieger de andere neerhaalt met de glasdraad waaraan ze opgelaten worden tot er na een hele dag strijd nog slecht één overblijft. Door een ingrijpende gebeurtenis de avond dat Amid de wedstrijd heeft gewonnen ontstaat er een verkoeling in de vriendschap en ontwikkelt zich een schuldgevoel bij de jonge Pashtun.

Vanuit Amerika, naar waar Amid en zijn familie zijn verhuisd na de overname van de macht door een communistisch regime, kijkt Amid met weemoed terug op die afgelopen vriendschap, maar met de dood van zijn vader, met wie hij nooit echt een innige vader-zoon band heeft kunnen opbouwen, biedt zich onverwacht een gelegenheid aan om de schuld tegenover zijn jeugdvriend af te lossen. Daarvoor zal hij echter door de hel moeten gaan.

Thema

Dostojevski’s ‘Misdaad en straf’ is het verhaal van een misdadiger die na verloop van tijd wroeging krijgt vanwege de moorden die hij gepleegd heeft en ervan overtuigd geraakt dat hij zal moeten boete doen. Het is het referentieboek voor het ‘schuld en boete’-thema dat in zovele romans is terug te vinden.

Schuld en boete is het overheersende thema in Hosseini’s beklijvende roman die je beduusd en verweesd achterlaat, maar toch een glimp van hoop biedt. ‘De vliegeraar’ is een van die romans die je doet reflecteren over de fouten die je in je leven maakt, die je blijven achtervolgen en je leven bepalen en die soms o zo moeilijk te herstellen zijn. ‘De vliegeraar’ is een van die romans die je helemaal ondersteboven haalt, je tot in de diepste vezels van jezelf raakt en je doet beseffen dat één verkeerde beslissing invloed heeft op het verdere verloop van je leven. ‘De vliegeraar’ is een van die romans die het wezen van ons bestaan onder woorden brengt en miljoenen mensen heeft beroerd (wereldwijd negen miljoen verkochte exemplaren).

Khaled Hossseini

Hosseini is een Amerikaanse schrijver en arts van Afghaanse origine. Als zoon van een diplomaat verwerkt hij zijn eigen ervaringen in ballingschap in zijn romans. De etnische spanningen tussen de Afghaanse bevolkingsgroepen vormen een belangrijk onderdeel in zijn verhalen. Naast ‘De vliegeraar’ (2005) vind je ook autobiografische elementen terug in zijn tweede roman, ‘Duizend schitterende zonnen’ (2007).