De trombone: een mooi en uniek koperen blaasinstrument!

De trombone met zijn grote schuif is een herkenbaar instrument. In veel opzichten is een trombone een uitgerekte trompet. Door de tweemaal zo lange buis, klinkt de trombone een octaaf lager dan zijn kleine broertje. Toch zijn er wel wat meer verschillen dan alleen de toonhoogte. Wat maakt deze toeter uniek tussen de andere koperblazers? De trombone is naast de trompet waarschijnlijk het bekendste koperen blaasinstrument. Dit komt onder andere doordat de trombone, net als de trompet, regelmatig gebruikt wordt in popmuziek en bij optredens. Een kleine blazerssectie is dan een mooie tijdelijke toevoeging tijdens ene live optreden. Maar een andere reden dat de trombone nog redelijk bekend is, is de herkenbare vorm. Een lange, gebogen buis, die een stuk naar voren uitsteekt. En daarbij wordt die buis ook nog heen en weer geschoven. We noemen dit deel daarom ook wel de schuif.

En daarin verschilt de trombone van de andere instrumenten in dezelfde familie, zoals de bugel, trompet, tuba en hoorn. Al deze instrumenten hebben drie ventielen, waarmee de juiste tonen gespeeld kunnen worden. Op de trombone vind je die niet. Daar heb je alleen een lange buis die je uit moet schuiven, om zo de juiste hoogte te kunnen spelen. Het instrument ziet er wel heel anders uit, maar toch is het verschil eigenlijk niet zo groot met bijvoorbeeld een trompet. Vandaar dat in het verleden ook wel de naam schuiftrompet werd gebruikt. Toch heeft de trombone wel een aantal unieke eigenschappen, die je terug ziet komen bij het muziek maken.

Een speciaal effect!

Met de trombone kun je iets, dat met geen ander koperen blaasinstrument mogelijk is. Namelijk van de ene toon naar de andere toon glijden. Zonder onderbreking. De muziekterm daarvoor is glissando. Met een trombone kun je dat erg goed doen. Door het schuiven kun je naadloos van toon naar toon over gaan. Ook op viool en sommige gitaar is dit mogelijk. Op de meeste andere instrumenten kan dit echter niet zonder dat je daarbij duidelijk de overgangen van toon naar toon hoort.

Op de trombone kun je dankzij het schuiven iedere tussenliggende toon spelen. Beperking daarbij is wel dat de twee tonen niet te ver uit elkaar mogen liggen. Anders is je schuif namelijk niet lang genoeg. Soms staat er in een muziekstuk toch een glissando die een groter bereik beslaat dan eigenlijk mogelijk is. Dat effect kan je dan alsnog bereiken door het glissando met meerdere trombones te spelen. Je moet dan natuurlijk wel voldoende op elkaar ingespeeld zijn, om het als een enkel glissando te laten klinken.

Alle tonen kunnen gespeeld worden

Zoals je bij het glissando gezien hebt, kun je met het schuiven van een trombone dus veel meer tonen spelen dan de noten die we daadwerkelijk in de normale westerse muziek gebruiken. In principe is elke tussenliggende klank ook mogelijk. Op zichzelf lijkt niet direct een voordeel. Je hebt die vreemde klanken immers nooit nodig. Bovendien maakt dat het spelen op een trombone lastiger dan op een instrument met ventielen.

Bij een trompet moet je namelijk een aantal verschillende grepen onthouden. Dat wil zeggen welke ventielen je bij welke noten in moet drukken. Op een trombone moet je de schuif op de juiste positie zetten. Maar anders dan op een gitaar, heb je geen manier om zeker te weten welke positie dat precies is. Je moet je dat domweg aanleren, door veel te spelen en tijdens het spelen te corrigeren. Door het vele herhalen zal je na verloop van tijd automatisch de juiste posities weten. Daardoor zal je in het begin vaak niet helemaal goed zitten, waardoor de klank niet helemaal zuiver is. Ditzelfde zie je ook bij viool spelen. Daar heb je namelijk geen frets die je vertellen waar je je vinger moet zetten, zoals op een gitaar.

Wat is het voordeel?

Toch zit er een belangrijk voordeel aan het moeten positioneren van de schuif. De exacte details zijn ingewikkeld en is een onderwerp op zich. Het komt erop neer dat bij de meeste instrumenten een compromis wordt gesloten bij het spelen van bepaalde noten. Zo klinkt bij een gitaar of piano een Bis (B#) exact hetzelfde als C. Toch is dit eigenlijk niet correct. En dat verschil is merkbaar. Vooral bij bepaalde akkoorden.
Op een trombone en een viool, kan de muzikant dat eenvoudig compenseren. Daarmee kun je altijd precies de juiste toon spelen, waardoor de muziek meer zuiver gespeeld wordt. De meeste mensen zullen deze verschillen niet zo snel opmerken. Dat komt doordat we al gewend zijn aan het compromis bij andere instrumenten en ook omdat componisten hier ook omheen werken bij het schrijven van muziek. En daarnaast hangt het natuurlijk ook af van hoe goed iemands gehoor is.

Toch een ventiel?

De schuif is het grootste verschil tussen een trombone en de andere instrumenten in dezelfde familie van koper blaasinstrumenten. Toch vind je op een trombone vaak nog wel een ventiel. Dit heet een zogenaamd kwartventiel. Op zulke trombones zit niet alleen een extra ventiel, maar ook wat extra buislengte. Door het kwartventiel te gebruiken, verlaag je de toon in één keer met een kwart. Dus een C wordt een G. Daardoor kun je dus lager spelen dan normaal gesproken mogelijk is.

Maar een ander voordeel is dat je dit ventiel als hulpmiddel kunt gebruiken. Je kunt het kwartventiel bij bepaalde noten gebruiken, zodat je niet zoveel hoeft te schuiven. Dat is vooral handig bij snelle passages, waarbij je geen opvolgende noten hoeft te spelen. Door slim gebruik te maken van het kwartventiel, kun je dat soort stukken gemakkelijker spelen.

Stemming en namen van noten

De gebruikelijke trombone is net als de doorsnee trompet een Bes instrument. Dit heeft te maken met natuurtonen. Een natuurtoon is die toon die gespeeld wordt zonder ventielen te gebruiken. En bij een trombone zonder de schuif uit te trekken. Een trompettist noemt dat een C. Maar omdat het een Bes instrument is, klinkt er eigenlijk een Bes. Een piano zal dus een Bes moeten spelen, om hetzelfde te spelen als die C op een trompet. Dit fenomeen komt bij veel instrumenten voor. Het maakt in de praktijk niet zoveel uit. De muziek die een trompettist speelt is daarop afgestemd. Er staat een C, de trompettist speelt een C, maar er klinkt een Bes.

Hierin verschillende de meeste trombonisten. Een trombone is net als een trompet, bugel, tuba en cornet een Bes instrument. Bij trombone is het echter gebruikelijk om de natuurtoon geen C maar Bes te noemen. De trombonisten hanteren dus een andere naamgeving. Ze noemen de noten zoals ze echt klinken op een piano of gitaar. Doordat de andere koperblazers dat niet doen, levert dat weleens de nodige spraakverwarring op. Met name wanneer een trombonist en een ander soort blazer praten over welke noten ze nu eigenlijk moeten spelen.

Conclusie

De trombone is een volwaardig lig van de familie van koper blaasinstrumenten. Ook al zijn er een aantal grote verschillen. Trombone is door het schuiven en het leren van de juiste posities wat lastiger dan de andere instrumenten. Toch is trombone spelen zeer de moeite waard. Het is een veelzijdig instrument met een mooi geluid. Je kunt er heel zacht en lieflijk op spelen. Maar ook hard en rauw is mogelijk. Het glissando-effect en het perfect zuiver kunnen spelen, komen daar nog eens bovenop!

Lees verder

• Hoe maken trompet en andere koperblaasinstrumenten geluid?
• Trompet spelen moeilijk? Wat is er lastig aan?
• Trompet of trombone spelen: een prachtige hobby!
• Hoe trompet leren spelen aanpakken: wat komt er bij kijken?
• De geschiedenis van de trompet