recensie

Edgard Varèse, Arcana – Intégrales – Déserts

In dit artikel wordt de compact disc "Edgard Varèse, Arcana - Intégrales - Déserts" besproken. Het bevat een beknopte bespreking over Edgard Varèse, de inhoud van de compact disc en tot slot ook commentaar op de verschillende composities die de CD omvat. De composities van Varèse worden uitgevoerd door het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest onder leiding van Christopher Lyndon-Gee en soprane Maryse Castets. Het platenlabel waar de CD in is ondergebracht is Naxos.

Steekkaart

• Titel: Edgard Varèse, Arcana – Intégrales – Déserts
• Componist: Edgard Varèse
• Uitvoerders: Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest onder leiding van Christopher Lyndon-Gee en soprane Maryse Castets
• Producent: Beata Janowska
• Platenlabel: Naxos
• Speelduur: 70’46’’

Over Edgard Varèse

Edgard Varèse (1883-1965) was een Frans-Amerikaans componist die bekend is geworden omwille van zijn experimentele composities. Dit lijkt in tegenspraak te zijn met het relatieve kleine oeuvre dat hij heeft gemaakt, maar doordat zijn composities buitengewoon vooruitstrevend waren, betrad hij nieuwe paden. Hij deed dat op zo’n manier dat zijn werken elk als verschillende experimenten kunnen gelden. Deze “experimenten” zorgden voor veel bewondering en steun van musici, musicologen, maar ook een groter publiek van leken smaakte zijn composities.

De compact disc

Edgard Varèse, Arcana – Intégrales – Déserts bevat vijf composities voor orkest waarvan er één gebruik maakt van een solist, namelijk de sopraan Maryse Castets. De werken zijn opgenomen in the Grzegorz Fitelberg Concert Hall in Katowice van 25 tot en met 29 april 2000 en van 13 tot en met 14 mei 2000.

Tracklist

• 1 – Arcana (1925-27)
• 2-4 – Octandre (1923)
• 5-6 – Offrandes (for soprano and chamber orchestra) (1921)
• 7 – Intégrales
• 8-14 – Déserts (1950-54)

Arcana

Met een speelduur van achttien minute en zesendertig seconden is Arcana de tweede grootste compositie die in deze CD met orkestmuziek van Varèse is opgenomen. Het is een eendelig werk. Arcana betekent geheimen en deze sfeer van mysterie, spanning en nieuwsgierigheid weet Varèse zeer goed in de compositie te verwerken. Het is ook een stuk van contrasten waar vooral de blazers, zowel koperblazers als houtblazers; en een beetje slagwerk de plak zwaaien. Verschillende contrasterende deeltjes wisselen af, maar ondanks de soms felle tegengestelden vormen ze wel een eenheid met elkaar. Thematisch gezien onderscheiden de verschillende deeltjes zich van elkaar waardoor je elk “deeltje” als een nieuw geheim kunt beschouwen. Het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest onder leiding van Christopher Lyndon-Gee is erin geslaagd om een boeiende en zeer luisterrijke interpretatie van deze compositie van Varèse neer te zetten. Muzikaliteit is alom tegenwoordig, het is niet gewoon “de juiste noten spelen”, maar de dirigent probeert samen met het orkest de “geheimen” van Edgard Varèse met veel luister aan het publiek te vertellen.

Octandre

Octandre is met zijn zes minuten en zesenveertig seconden de kortste compositie van Varèse die te beluisteren is op deze compact disc. De compositie bestaat uit drie delen:

• Assez lent
• Très viv et nerveaux
• Grave

Ook hier zien we Varèses voorkeur voor blazers zeer goed terugkomen want het is een compositie voor zeven blazers en contrabas. Het is dus duidelijk dat de blazers een zeer fundamentele rol vervullen in deze compositie. Net zoals bij Arcana speelt Varèse ook hier met contrasterende deeltjes die met elkaar contrasteren en toch elk iets te vertellen hebben. In tegenstelling tot Arcana geeft Varèse sommige instrumenten zuiver solistische passages zonder begeleiding van andere instrumenten. Hierdoor schenkt hij de luisteraar de mogelijkheid om de “pure klank” van een instrument te beluisteren. Deze compositie wordt uitgevoerd door muzikanten uit het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest. Zij spelen deze compositie met eer en geweten en doen het absoluut geen onrecht aan. Een kleine, ietwat subjectieve opmerking langs mijn kant is dat ik de klak van de fluit niet aangenaam vond. Ja, de fluit heeft verschillende, relatief monotone passages en op zich voert de muzikant die zeer goed uit, maar de klank van de fluit zelf was voor mij net te scherp.

Offrandes for Soprano and Chamber Orchestra

In deze compositie van Varèse horen we soprano Maryse Castets aan het werk die met haar kippenvel doen krijgende stem het publiek weet te betoveren. Ze weet de hele sfeer die Offrandes van Varèse uitademt goed te vatten en over te brengen. De (wan)hoop, het lijden, pijn, verdriet worden allemaal goed door Castets vertolkt die op een kundige manier wordt begeleidt door het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest dat voor de gelegenheid wat kleiner is geworden om zo tot de kamerorkestbezetting te kunnen komen.
Offrandes bestaat uit twee delen:

• Chanson de Là-haut
• La Croix du Sud

Intégrales

Met Intégrales bevinden we ons in de helft van deze zeer mooie CD. Dit werk vol met dissonanties van betekenis waar opnieuw blazers en slagwerk de plak zwaaien komt zeer vervreemdend over en heeft een duidelijke wiskundige referentie: integralen.
Varèse gebruikt relatieve kleine motieven die regelmatig herhaald worden (soms met een lichte variatie of gespeeld door een ander instrument). Hierdoor ontstaat er een grote compositie waarmee Varèse de mogelijkheden van de blazers in het orkest op een zeer duidelijke manier illustreert. Deze uitvoering is kwalitatief minder goed dan de andere. De passie van de muzikanten is minder “voelbaar” dan in de voorgaande composities op de CD. Misschien is dit te wijten aan het experimentele karakter van de compositie.

Déserts

De laatste en langste compositie van Varèse die is opgenomen is Déserts. Het stuk probeert dus een woestijn voor te stellen. Naast een harmonisch orkest maakte Edgard Varèse ook gebruik van een geluidsband waardoor hij ook elektronische geluiden in de compositie kon verwerken. Ook deze compositie wordt op een zeer hoog niveau uitgevoerd door het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest onder leiding van Christopher Lyndon-Gee. Het vormt een ideale afsluiter van de CD en is ondanks het gebruik van de geluidsband minder “experimenteel” dan Intégrales. Hierdoor kan de ietwat minder geoefende luisteraar even op adem komen.

Conclusie

Edgard Varèse, Arcana – Intégrales – Déserts is een goede compilatie disc die voor de fan van 20e eeuwse muziek zeker niet mag ontbreken aan zijn discografie. Over het algemeen voert het Pools Nationaal Radio Symfonisch Orkest onder leiding van Christopher Lyndon-Gee de werken uit op een zeer hoog niveau, zowel technisch als muzikaal, uit waardoor de luisteraar veel plezier aan deze opname kan beleven. Ook is er voldoende afwisseling in karakters elke compositie is anders waardoor verveling al bijna per direct wordt uitgesloten.

Lees verder

• De serenade in de 20e eeuw
• Orkestratie en Klankkleur bij Claude Debussy