Beethoven, componist met een hemelse roeping

Ludwig van Beethoven was een authentieke en geniale componist. Hij betrad paden, die geen ander componist vóór hem ooit betreden had. Hij wist als geen ander de menselijke ziel zó in klanken om te zetten dat het je tot in het diepst van je binnenste raakt. Zij muziek leeft en klinkt voort tot in de eeuwigheid!

Geboorte

Beethoven werd geboren in 1770, in een tijd waarin drie componisten de boventoon voerden: Christoff Willibald von Gluck, Joseph Haydn en Wolfgang Amadeus Mozart. De tijd van de Barok, van Bach, Händel en tijdgenoten was reeds verleden tijd geworden en dit componisten-drietal was al een nieuwe weg ingeslagen: Gluck had diens grote opera-reform doorgevoerd, Haydn had de "symfonie" geschapen, en Mozart, de jongste van het drietal, kon natuurlijk voortbouwen op zijn oudere voorgangers c.q. collega´s, waarbij hij zijn uitgesproken talent niet onbetuigd liet. Ook profiteerde hij van een pas nieuw ingevoerd instrument, dat echter al een halve eeuw eerder uitgevonden was: de klarinet. Helaas stierf hij zeer jong, op 35-jarige leeftijd, in 1791, nog vóór de negentiende eeuw zich aankondigde. Beethoven was toen 21 jaar.

Jonge jaren

Ongeveer een jaar na de dood van Mozart verliet Beethoven voorgoed zijn geboortestad Bonn om de rest van zijn leven in Wenen te gaan wonen. Wenen was het centrum van het muzikale leven geworden, en Beethoven voelde dat hij daar moest zijn, wilde hij iets in zijn leven bereiken met zijn talent. Hij nam nog wat compositieles bij Haydn, de enige nog levende componist van het drietal, maar de twee konden niet zo goed met elkaar overweg en bovendien vond Beethoven dat hij niet zoveel vorderingen maakte. Hij nam daarom stiekem nog les bij een andere leraar, echter na een jaar was hij zo volleerd, dat hij voortaan op eigen benen kon staan en volkomen zelfstandig kon componeren.

In de eerste 20 officiële opus-nummers blijkt meteen al dat we hier te maken hebben met een componist van een ander kaliber: de muziek zit vol energie en het geluid is krachtiger. De piano speelt in deze eerste vroege werken een grote rol, en je ervaart de overweldigende kracht die eraan te pas komt, iets wat bij Haydn en Mozart ondenkbaar is (was). Het is dan ook niet verwonderlijk dat tijdens Beethoven´s leven de piano een snelle, progressieve ontwikkeling heeft doorgemaakt, omdat de muziek van Beethoven eenvoudigweg betere en krachtigere instrumenten vereiste.

Ook in de orkestrale muziek doet Beethoven veel stof opwaaien: de derde symfonie, bijgenaamd "Eroïca," is een baanbrekend werk: het werk duurt bijna een uur, dat was tot dan toe ongekend, en ook op andere terreinen (harmonisch en ritmisch en dynamisch) is dit een monument in de muziek-historie. We zij nu aanbeland in de 19e eeuw (1804).

Rijpheid

In het jaar 1809 overlijdt Joseph Haydn op 77-jarige leeftijd en is Beethoven de beroemdste en begaafdste levende componist in Wenen, maar ook ter wereld. Zijn inspiratie kent geen grenzen en hij componeert de mooist denkbare muziek: het vierde pianoconcert, het vioolconcert, het vijfde pianoconcert, vier symfonieën, waaronder de "Pastorale," waarin hij zijn liefde voor de natuur bezingt. En wie kent de "vijfde" niet, die de bijnaam "noodlotsymfonie" heeft gekregen, en waarin Beethoven het orkest uitbreidt met drie trombones, een contra-fagot en een piccolo-fluit. En dan de opera Fidelio, handelend over een heldhaftige vrouw die haar man, een politieke gevangene, koste wat kost wil bevrijden uit de gevangenis, die bestuurd wordt door een zeer wreed heerschap. Dit is de enige opera van Beethoven, maar hij is ongeëvenaard. Ook de toneelmuziek bij "Egmond," met name de ouverture is indrukwekkend vanwege de ongebruikelijke effecten.

Apotheose en sterven

De laatste 12 jaar van Beethoven´s leven worden gekenmerkt door enerzijds een succesvol en vruchtbaar bestaan als scheppend kunstenaar, doch anderzijds door een diep gevoel van eenzaamheid. Hieraan liggen twee oorzaken ten grondslag: Vanaf zijn 30e jaar kreeg de meester te maken met een toenemende doofheid, iets dat voor een musicus natuurlijk verschrikkelijk is. Omstreeks 1815 was Beethoven zo goed als doof, en kon hij zijn eigen werken nog slechts in gedachten horen. De doofheid maakte ook dat het communiceren met andere mensen problematisch werd. Eerst maakte hij gebruik van spreek-hoorns, doch later moest hij met zogenaamde "konversationshefte" duidelijk maken wat hij te zeggen had.

De andere oorzaak van zijn eenzaamheid was het feit dat hij geen vrouw had. Beethoven leefde nog in een tijd met grote standsverschillen, en hoewel hij zelf niet van adel was, werd hij steeds verliefd op adellijke vrouwen, zoals gravinnen en dochters van hertogen, aangezien hij zich ook vaak in deze kringen begaf. Maar verder dan een verliefdheid kwam het nooit, met als gevolg dat hij zich steeds meer terug ging trekken naarmate de jaren vorderden. Doch ondanks deze eenzaamheid en doofheid was hij in staat een groot aantal meesterwerken te componeren, die een onuitwisbare stempel hebben gedrukt op de gehele mensheid: voor piano 5 sonates, waaronder de beroemde "Hammerklavier"-sonate, een werk met een speelduur van ruim 47 minuten en een moeilijkheidsgraad die voor die tijd ongehoord was. Voor orkest twee gigantische mijlpalen: de 9e symfonie met een speelduur van 70 minuten, waarbij Beethoven in het laatste deel gebruik maakt van een koor en 4 solisten, die de "Ode an der freude" van Schiller ten gehore brengen. En de "Missa Solemnis," die Beethoven zelf beschouwde als zijn beste werk, en waaruit ook een diep geloof en een diepe devotie spreekt. Beethoven schreef boven dit werk:"Uit het hart, moge het tot de harten van de mensen spreken." Tot slot van zijn scheppingswerk schreef hij nog een stuk of 7 strijkkwartetten, die hun tijd ver vooruit waren (75-100 jaar), en die dus ook totaal niet begrepen werden door Beethoven´s tijdgenoten. En zo nam deze maestro afscheid van het leven hier op Aarde, en hij liet ons een kostbare schat na, waaruit wij hoop en kracht kunnen putten. Iedere keer als we Beethoven laten klinken door onze huiskamers, kunnen we dankbaar zijn en bij onszelf zeggen: "Dank, dank, Ludwig van Beethoven, voor zoveel schoonheid en liefde, die je ons gegeven hebt.