recensie

Ramses: musical blikt terug op veelbewogen leven

Rauw en brutaal, indringend en emotioneel beladen dat is de musical over de legendarische levenskunstenaar zanger en acteur Ramses Shaffy. De show beroert en ontroert. Op 1december 2011 beleefde de musical in de Koninklijke Schouwburg te Den Haag zijn première. Zichtbaar geraakt noemde Liesbeth List de voorstelling ‘één op één met het leven van Shaffy en dat is prachtig en emotioneel.’ Ook producer Albert Verlinde was emotioneel geraakt. Niet alleen in zijn spelen lijkt hoofdrolspeler Hans Hoed enorm op Shaffy, maar de gelijkenis met Ramses is soms gewoon eng. Prachtig!’

Gouden kalf

De musical Ramses is losjes gebaseerd op de met een Gouden Kalf bekroonde documentaire Ramses van Pieter Fleury en gesprekken met Ramses’ naasten: Liesbeth List, Joop Admiraal en Edith. Meesterlijk vertolkt door Hans Hoes kijkt de oude Ramses terug op zijn enerverende en turbulente leven. In een interne strijd gepaard gaande met grof geweld en homoliefde botst de oude Rames met zijn jongere ik (William Spaaij).

Hans Hoes

Gezeten op een stoel ziet Ramses (Hans Hoes) zichzelf terug en moet lijdzaam toezien hoe zijn leven opnieuw beleeft met al zijn hoogte – maar zeker ook met alle rauwe dieptepunten. De soberheid van het toneel, slechts enkele stoelen en een tafel, onderstreept nog eens extra de treurigheid van zijn bestaan. Tegen de achtergrond van het decor verschijnen de woorden van het lied ‘Het is stil in Amsterdam’. Ze wijzen op de meedogenloze eenzaamheid wanneer Ramses nachts alleen door de stad zwierf met ‘auto’s en fietsen als levenloze dingen.’

Met alle geweld wilde de oude Ramses de jongere behoeden voor een aantal keuzes die hij in het leven gemaakt heeft. Hij worstelde met het feit homo te zijn. Had graag anders gewild, maar miste de kracht daarvoor. Zoals hij in de musical zegt: ‘Elke keer als ik het geluk in mijn hand had, dan kneep ik hem samen om het te vermorzelen.’

Cindy Bell

De jonge Ramses slaat de waarschuwingen van de in zijn ogen ‘seniele oude geilaard’ in de wind. Hij vaart zijn eigen koers. Vaak ten koste van de vriendschap met Liesbeth List. Sprankelend, ondeugend en speelt Cindy Bell de rol van List. Ze is als een moeder die zich barmhartig bekommert over haar losgeslagen ‘zoon’. Steeds weer beledigt en kwetst Ramses haar, maar steeds weer komt ze terug. Drank maakt meer kapot dan je lief is, maar zij blijft. De oude Shaffy herbeleeft de onvoorwaardelijke, maar onbeantwoorde, liefde van Liesbeth. Zij zoenen elkaar, maar hij voelt niets. Hij worstelt met de diepgewortelde relatie met Joop Admiraal. Hij trapt tegen de dingen aan, ja ook tegen zijn eigen destructieve met zijn dood eindigende levenswijze. Regisseur Peter de Baan en scriptschrijver Dick van den Heuvel laten Ramses vooral zien als een charismatisch mens die door zijn drankmisbruik degene die hem lief waren kwetste.

Wollen draadjes

Veel minder aan bod komt zijn fijngevoeligheid, zoals die naar voren komt in zijn levensliederen. Shaffy was niet alleen botterik, maar ook en vooral een gevoelsmens. Hij was vooral treurig in zichzelf, omdat hij niet kon omgaan met zichzelf. Hij zong over wollen draadjes waarvan hij een nieuw popje breide. Daarmee kon hij wel omgaan. Hij moest zich vrij voelen van binnen. Dat kon hij alleen als hij alcohol dronk. Al deze aspecten komen in de musical niet of nauwelijks voor het voetlicht.

Nachtmerrie

Ramses is geen chronologische voorstelling. Het heeft de vorm van een vermeende prachtige droom die ontaardt in een nachtmerrie. En nog mooier of erger: met uitschieters naar een delirium. De rode draad in het stuk is Ramses verzorgster Edith. Als overkoepelende personage houdt zij de lijn van het verhaal vast. Zij ziet alleen maar die oude man in zijn laatste nacht.
‘Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder.’’Laat me’. ‘We zullen doorgaan’. ‘Sammy’. Deze recht uit zijn hart gegrepen liederen omlijsten de musical Ramses. Ze staan symbool voor zijn enorme talent om met weinig woorden veel te zeggen.

William Spaaij

Liesbeth List, jarenlang Ramses’beste vriendin en muzikale partner was als adviseuse bij de productie betrokken. Tegenover zijn rauwe, krachtige stem klonk haar stem teder, ja bijna breekbaar, maar beide waren doordrongen van het leven. Dat horen we ook terug in de stemmen van Cindy Bell en William Spaaij. De vriendschap tussen Ramses en Liesbeth vormt een belangrijk deel van de voorstelling. Of het moeilijk is om deze vriendschap geloofwaardig neer te zetten? ‘Nee’, zegt Cindy. ‘Ook tussen mij en William bestaat een innige vriendschap. We hoeven daarom niet ver te graven om die vriendschap geloofwaardig neer te zetten. We hebben die onderlinge chemie al van nature.’ Tijdens de repetitie voelde Cindy zich meer verwant met Liesbeth List, dan dat ze verwachtte. ‘We hebben dezelfde dromen en idealen. Ze wilde als jong meisje het toneel op. Dat wil ik ook. Ze was in het begin een heel timide meisje en werd later zelfverzekerder. Dat soort dingen herken ik wil. In principe ben ik net zo.’

Ramses neemt het publiek mee naar grote hoogten en diepe dalen. Naar triomfen en teleurstellingen, naar licht en donker. Ramses had maling aan wat anderen van hem vonden. Hij zag niet op tegen de dood. ‘De dood is niets om bang voor te zijn. Het is gewoon een reis, een avontuur. Laten we reizen.’

Ramses is tot en met 1 april 2012 te zien in verschillende theaters in Nederland.