Herbie Hancock en zijn L.P. Headhunters

Er spelen alleen van oorsprong jazzmuzikanten op maar het album is een belangrijk icoon geworden in zowel de funk welke is ontstaan uit jazzmuziek. Eigenlijk zijn alle belangrijke muziekstromingen zoals blues en pop uit de jazzmuziek ontstaan. De blues heeft zich doorontwikkeld tot de Rythm en Blues waaruit de hardrock is voortgekomen. 15 Jaar na het ontstaan van de blues is jazz de grote impuls voor de nieuwe stroming funk geweest. Allerlei funky jazz bands ontstonden in begin jaren 70. De muzikanten die hierin speelden hadden zich daarvoor toegelegd op het spelen van pure jazzmuziek. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Achtergrond van de funk
• Herbie, misschien wel de beste toetsenist ooit
• Bezetting Headhunters
• De L.P. Headhunters uit 1973
• Chameleon
• Analoge synthesizer
• Chameleon en rockit
• Watermelon man
• Sly
• Vein Melter
• Synthesizers: digitaal versus analoog

Achtergrond van de funk

In het midden van de jaren 70 waren vele rockbands geïnspireerd door de funk als muziekstroming. De klassieke hardrock Deep Purple kende vanaf 1976 een hele funky periode. Funk is eigenlijk altijd een crossover geweest met andere muziek, of het nu disco, jazz of rock was. James Brown combineerde funk en soul. Sly and the Family Stone combineerde funk met rock. ´Pure´ funk in die zin bestaat niet. Herbie Hancock speelt een funk gecombineerd met jazz die eigenlijk de intellectuele variant van funkmuziek genoemd kan worden. Het is ingewikkelde funk voor muzikaal gevorderden en uit zich heel anders dan de platte en vulgaire funkversie van een James Brown.

Herbie, misschien wel de beste toetsenist ooit

Herbie Hancock is misschien wel de beste maar in ieder geval de meest gevarieerde toetsenist aller tijden. Hij begon in de jazzmuziek waar hij vooral samen met Miles Davis werkte. In de jaren 60 gold Hancock als een van de eerste pianisten die elektrische toetsenborden waardeerde. Het werd zijn specialiteit om het uiterste uit een instrument te halen. Met behulp van phaser, wahpedalen en distortion, effecten die eigenlijk voor gitaar bedoeld zijn, toverde hij totaal nieuwe klanklandschappen.

Bezetting Headhunters

De bezetting op de L.P. Head Hunters is als volgt:

• Herbie Hancock: Piano, Fender Rhodes, ARP odyssey synthesizer,
• Bennie Maupin: Soprano and tenor saxophones, Saxello, Basklarinet, Altfluit,
• Paul Jackson: Electricsche basgitaar, Marimbula (een soort duimpiano),
• Bill Summers: Conga, Shekere, Balafon, Agogo, Cabasa, Hindewho, Tamboerijn, Houten drum, Surdo, Gankogui, Bierfles,
• Harvey Mason: Yamaha drums.

De L.P. Headhunters uit 1973

Op de L.P.Headhunters van Herbie Hancock staan maar 4 nummers: Chameleon, Watermelon Man, Sly en Vein Melter. Menig jazzliefhebber is na het horen van dit album gestopt met het luisteren naar jazz om vervolgens totaal funkverslaafd te worden. Ook bluesliefhebbers hebben hun blauwe verleden achter zich gelaten om voortaan elke de blije funkytonen tot zich te nemen. Herbie Hancock heeft menig houten hark aan het bewegen gezet, aangezien het onmogelijk is stil te zitten bij zijn muziek.

Chameleon

Het meest bekende liedje van Herbie Hancock is Chameleon wat begint met een ultieme basslick; het is vele malen als sample gebruikt in housemuziek. Het liedje begint met een synthi basdeuntje met wah-pedaal waarna een drummer inzet die zo funky is dat menigeen gelijk dansbewegingen gaat maken zodra hij of zij het hoort. De tune is in 1973 gemaakt en heeft eigenlijk zowel de intrede van de funkmuziek als de disco op zijn geweten.

Analoge synthesizer

De Chameleonlick is door toetsenist Herbie Hancock zelf gespeeld op een analoge, duofonische synthesizer van het type ARP odyssey MK1 (model2800) in combinatie met een wah-pedaal. Herbie maakte kennis met het wah-pedaal door mee te spelen in de band van Miles Davis, ´s werelds beste trompetspeler ooit. Davis was absolute grondlegger van de psychedelische electrofunk-jazz in de jaren 70. Miles Davis stond vanaf de jaren 40 aan de basis van elke belangrijke muzikale muziekstroming in de jazz en Herbie Hancock was zijn vaste pianist. Davis speelde zelfs trompet met wahpedaal. Miles Davis was sterk onder de indruk van de destijds pas overleden (1970) Jimi Hendrix die ook met wahpedaal speelde.

Chameleon en rockit

Headhunters is een klassiek jazzy funkalbum waar een van de meeste gesamplede licks ter wereld op staat: de synthesizer bas intro van Chameleon. Een lick van Herbie Hancock die nog meer gesampled is, komt van het nummer Rockit, een old school hip-hop scratch-hit uit 1983. Herbie Hancock heeft met deze hip-hop hit het gepresteerd om een tijdloos nummer van hoog niveau uit te brengen wat het niveau van tijdelijk bekende hip-hopartiesten ver overstijgt. Dit hip-hopliedje is een van de weinige nummers dat door voor- en tegenstanders van hip-hopmuziek wordt gewaardeerd. Wat Chameleon was voor de funk, was Rockit voor de hip-hop.

Watermelon man

Watermelon Man is een oude, akoestische hit van Herbie Hancock uit 1962. Het is logisch dat wanneer er nieuwe elektronische instrumenten ontstaan je eerst totaal anders klinkende nieuwe versies van oude nummers gaat maken. Deze versie begint als een orkest van oermensen die door in flesjes te blazen en stemsgewijs geluiden te maken het nummer inluiden. Langzaam worden de blaas- en stemgeluiden opgevangen door een uiterst koele bas die gevolgd wordt door een strakke funkdrum welke met bijna te trage maat en toch met virtuoos snelle invulling een funky ritmegitaar met wahpedaal omlijst waarna het oerorkest wegsterft en er een symfonische trompetlick voor in de plaats komt. Later wordt de trompet door een klarinet ingehaald om bij de volgende break door de Fender Rhodes van meestertoetsenist Herbie zelf te worden overtroffen. Aan het eind komen de flesmatige oergeluiden weer luchtig de overhand opeisen.

Sly

Sly is een ode aan Sly and the Family Stone, de funkrockband die wereldberoemd is door hun legendarische optreden op Woodstock. Sly begint als een relaxed lounchy funknummer, voor zover funk rustig kan zijn. Daarna wordt het een klein beetje wilder tot de volgende break waarna de totale waterval aan funkgeluiden losbarst. Hier speelt Herbie op een Fender Rhodes met wah-pedaal, wat een uniek opzwepend hakkerig geluid geeft. De trompet klinkt vrij klassiek maar de combinatie met de hectische drums, het bijkans gekmakende geluid van de opjagende, licht overstuurde toetsenbordritmiek en de bas die lange en korte tonen speels afwisselt, drijven luisteraars tot ultieme blijheid waarin men zich genoodzaakt voelt tot het creatief uiten in plotseling ingegeven ritmische lichaamsbewegingen. De drums gaan totaal los en het lijkt alsof iedereen voor zichzelf soleert totdat men als een mirakel weer op precies hetzelfde moment de basistune inzet, even twee seconden stilhoudt, om vervolgens vrolijk verder te frieken op easy listening funky tonen. Sly eindigt zoals het is begonnen, met een break van twee seconden waaruit blijkt dat alles vooropgezette chaos was. Spacy relaxfunk van één maat herstelt de orde.

Vein Melter

Vein Melter is een rustig nummer met vele psychedelische geluiden, een hypnotiserende drum met een roffel-figuur, en een eeuwig weglopende en op uitgekiende momenten slappende bas. Deze dienen als basis voor doordringende orkestrale synthgeluiden vergezeld van een cool Fender Rhodes-sound wat door vrijwel het gehele nummer soleert zoals een beekje kabbelt, soms geëfectueerd door een echobak.

Synthesizers: digitaal versus analoog

Herbie Hancock maakt op deze L.P. gebruik van diverse nieuwe muziekinstrumenten. Begin jaren 70 van de 20e eeuw begonnen de eerste analoge synthesizers te ontstaan. Dat waren synthesizers met oscillators en transistors. In 1980 kwamen de eerste digitale synthesizers op de markt welke goed beschouwd de muzikale creativiteit volledig de kop in hebben gedrukt aangezien elke ongeschoolde rijke jongeling voortaan een professioneel geluid kon voortbrengen zonder zich te bezondigen aan vingervlugheid, muzikaal inzicht of harmonieleer. Via effecten op de digitale synthesizer heb je aan het drukken op een paar knoppen genoeg hebt om iets te produceren wat sterk lijkt op een liedje. De analoge synthesizers hadden geen geheugen en geen effecten, alleen zaagtand, vierkant en pulse- geluidsgolfgenerators met een synchronische oscillators en een ringmodulator. De pulsfrequentie werd handmatig bediend. ARP en Moog waren de bekendste merken analoge synthesizers. Op latere L.P.´s stapte Herbie over van de ARP naar de Moog synthesizer.