Billy Joel: Piano Man

‘Piano Man’ wordt beschouwd als Billy Joel’s zogeheten ‘signature song’, oftewel het nummer waarmee hij het meest wordt geassocieerd en tevens een beschrijving van hem als artiest aangeeft. Het nummer van het gelijknamige album wordt in 1973 uitgebracht maar is in Nederland nooit officieel een hit geweest. Het lied, dat min of meer noodgedwongen is ontstaan, moet blijkbaar nog rijpen want pas de laatste jaren wint het bij ons aan populariteit. In 2018 en 2019 staat het lied zelfs op nummer 3 in de Radio 2 Top 2000.

Billy Joel's Piano Man

Piano Man van Billy Joel is hét voorbeeld van een nummer waar een willekeurige entertainer achter een piano in een bar niet onderuit kan; een verplicht nummer waar telkens naar wordt gevraagd om te zingen.

Voorgeschiedenis

Joel komt op het idee voor het nummer als hij gedurende een half jaar piano speelt en zingt in een inmiddels niet meer bestaande bar in Los Angeles. De personen die in het nummer voorkomen zijn echte mensen die hij ’s avonds in de bar ziet komen en gaan. Onder de mensen die hij daar ziet en waarover hij zingt bevindt zich ook zijn latere (eerste) vrouw. Joel moet noodgedwongen optreden in de bar nadat zijn eerste album in 1971 is geflopt en hij grote moeite moet doen om van het contract bij Family Records af te komen, de uitgever waarbij dat eerste album is uitgebracht. Door een foutje tijdens het opnameproces klinkt zijn stem in alle nummers op dat album onnatuurlijk hoog. Terwijl de advocaten van zijn nieuwe uitgever, Columbia Records, Billy Joel in 1973 van dat oude contract proberen af te helpen treedt hij in de bar op onder de naam Bill Martin (zijn echte naam is William Martin Joel).

Opbouw: wals met harmonica

Piano Man is een walsachtig nummer, in de jaren zeventig vrij ongebruikelijk in de popmuziek. Na een korte pianosolo als intro gaat het nummer over in het herkenbare harmonicagedeelte dat is geïnspireerd op Bob Dylan. In het nummer komen vervolgens ook een accordeon en mandoline voorbij. Tekstueel is het nummer met een lengte van vijfenhalve minuut afwisselend, maar instrumentaal keren telkens dezelfde thema’s terug.

Joel heeft in interviews verklaard dat hij geen idee heeft waarom het nummer zo populair is geworden. Hij vindt de melodie met zijn vele repeterende onderdelen niet uitzonderlijk terwijl de tekst door het gebruik van allerlei namen en regels op rijm meer op een limerick lijkt. Bijna alle mensen die in het lied bezongen worden hebben in hun levens te maken met teleurstellingen, relationele problemen of dromen die niet zijn uitgekomen. Het is de taak van de pianist/zanger om die mensen voor een avondje hun dagelijkse beslommeringen te doen vergeten (‘Well, we're all in the mood for a melody and you've got us feelin' alright’). In de tekstregel ‘Bill, I believe this is killing me’ vertelt Joel over een gast die hem (Bill, de pianist) aanspreekt of als uitlaatklep gebruikt.

The entertainer

Op Joel’s volgende album, Streetlife serenade, staat een nummer dat wat titel en inhoud betreft aansluit op Piano Man, namelijk The entertainer. In dit nummer kijkt Joel terug op de dagen waarop zijn Piano Man regelmatig op de radio was te horen. Voor de Amerikaanse radio werd het nummer ingekort tot drie minuten, een standaardlengte voor veel zenders waarbij voldoende ruimte overbleef voor reclames (‘If you're gonna have a hit you gotta make it fit, so they cut it down to 3:05’).

Piano Man is het titelnummer van het album uit 1973 waarmee Billy Joel redelijk succesvol is. Maar de echte doorbraak moet dan nog komen. Naast het genoemde nummer is ook New York state of mind, Say goodbye to Hollywood en James midden jaren zeventig in verschillende landen succesvol. De definitieve doorbraak, zowel commercieel als artistiek, komt in 1977 als hij zijn vijfde album The stranger uitbrengt. Dit album wordt beschouwd als zijn belangrijkste werk, zijn magnum opus, terwijl ook alle volgende albums, tot zijn laatste in 1993, zeer succesvol zijn.

Tweede kans

In 1985 komt van Billy Joel het nummer You’re only human (second wind) uit. Het lied gaat over depressies en zelfmoorden onder tieners. In de bijbehorende muziekclip is Joel te zien die met succes een jongen weet over te halen niet van een hoge brug te springen door hem uit te leggen wat hij allemaal zal missen in zijn verdere leven als hij besluit wel te springen. Vroeg of laat krijgt iedereen een tweede kans, zo heeft Joel zelf met Piano Man ook ervaren. In zowel het begin als aan het eind van de bij You’re only human behorende video is Joel te zien die op een mondharmonica een paar akkoorden van Piano Man speelt.

Parodie

Weird Al Yankovic staat bekend om zijn parodieën op bekende nummers. Ook Piano Man is niet aan zijn creativiteit ontsnapt. Voor zijn versie uit 2003 had hij toestemming nodig van Joel nadat deze na een eerdere parodie van Yankovic op een ander nummer not that amused was. Yankovic’s versie heeft als titel Ode to a superhero en verwijst naar de Spider-Man films getuige de aanpassing van de oorspronkelijke zin ‘Sing us a song, you’re the piano man’ in ‘Sling us a web, you’re the Spider-Man’.

Nederlandse waardering en gebruik in commercial

Nummer 3 in de Top 2000

Sinds de invoering van de Radio 2 Top 2000 komt Piano Man (behalve in het eerste jaar) voor bij de honderd populairste liedjes. Vanaf 2012 is sprake van een opvallende stijging via de nummers 36, 18, 7, 6 en tweemaal 4 naar nummer 3 in de edities van zowel 2018 als 2019. Hiermee heeft dit meer dan veertig jaar oude lied in deze lijst inmiddels een hogere positie bereikt dan Goodnight Saigon.

Reclame NS

In 2014 wordt het nummer gebruikt in een commercial van de NS. In de reclamespot reist een jongen met de trein van Haarlem naar Rotterdam. Eenmaal in Rotterdam aangekomen neemt hij in een impuls de trein naar Londen waar hij later een taxi neemt naar Rick’s Pianobar. In die bar speelt een pianist het nummer Piano Man dat al vanaf het begin van de meer dan een minuut durende commercial is te horen.

Lees verder

• Billy Joel: ‘Leningrad’ en de Koude Oorlog
• Goodnight Saigon: Billy Joel beschrijft de Vietnamoorlog