Spirituals: symboliek en geheime boodschappen

De eerste spirituals ontstonden bijna twee eeuwen geleden onder de zwarte slaven van Noord-Amerika. Deze bijzondere gospel liederen worden ook tegenwoordig nog graag gezongen. Niet alleen in de Verenigde Staten, maar bijvoorbeeld ook in Europa en zowel door zwarte als blanke christenen en ook door buitenkerkelijken. Welke symboliek schuilt er achter deze spirituals? En hoe zit het met de geheime boodschappen in deze liederen?

Symboliek van de spirituals

Aan de ene kant verhalen de spirituals van christelijke idealen. Aan de andere kant staat het zware leven van de zwarte slaven in Amerika centraal. Het zijn de liederen van de onderdrukte mens die zijn hoop vestigt op verlossing door zijn God.

Vooral de beelden van het Oude Testament vonden een plaats in de spirituals. De slaven konden zich identificeren met het ‘uitverkoren volk van Israël' dat door Mozes uit zijn ballingschap in Egypte werd bevrijd en dit hielp hen hopen dat zijzelf uit de slavernij werden bevrijd. Denk aan het lied Go Down Moses, waarvan de eerste regel luidt: When Israel was in Egypt's land, Let my people go.

Ook konden ze zich goed inleven in de lijdensgeschiedenis van Jezus, maar dan werd de nadruk niet gelegd op het lijden, maar op het doorstaan ervan, bijvoorbeeld in de song And He Never Said a Mumblin' Word (ook bekend onder de titel: They Hung Him on a Cross. Terwijl er relatief weinig belangstelling was voor het arme en hulpeloze kindje Jezus, gingen de harten van de zwarten uit naar de triomf van Koning Jezus: Ride on King Jesus! No man can hinder him.

Het verdriet dat uit een aantal spirituals spreekt, heeft niet alleen te maken met de harde leefomstandigheden van de slaven, maar ook met het rouwen van de nabestaanden van de vele mensen die omkwamen tijdens de barre overtocht van de slaven uit Afrika naar Amerika. Duizenden mensen lieten tijdens het gedwongen transport naar de Verenigde Staten het leven. Vandaar de vele liederen over moederloze kinderen en verweesde ouders. Bijvoorbeeld: Sometimes I feel like a motherless child.

Verborgen boodschappen in de spirituals

De deskundigen op dit terrein zijn het er nog altijd niet over eens of de spirituals nu wel of geen verborgen boodschappen bevatten. Een aantal van hen denkt dat het om legendes of andere folklore gaat.

Neem nu bijvoorbeeld: The Gospel Train is Coming. De veronderstelling van sommigen was dat de regel Now the Gospel train's at hand, be in time, be in time in wezen een verkapte boodschap was om andere slaven erop te attenderen dat er een groep bezig was om een vlucht met de Underground Railroad naar het noorden voor te bereiden (waar de slavernij reeds was afgeschaft).

De Underground Railroad was een netwerk van geheime routes en safe houses (een soort onderduikadressen) die door de zwarte slaven in Amerika werden gebruikt om te vluchten naar andere Amerikaanse staten waar de slavernij al was afgeschaft of naar Canada.

Gezien de verwijzingen naar de Bijbel zou de slavenhouder bij het horen van de spiritual waarschijnlijk geen onraad ruiken, maar denken dat de slaven gewoon om religieuze redenen aan het zingen waren.

Deze spiritual zou dan een van de zogenaamde 'signal songs' zijn. In 'signal songs' werd aangegeven dat er een bepaalde gebeurtenis op handen was. In dit geval dus een aangekondigde vlucht.

Een ander soort spiritual met een verborgen boodschap zou een ‘map song' zijn. Map songs waren liederen met bedekte aanwijzingen om de juiste vluchtroute te vinden. Een van die songs heeft als titel Follow the Drinkin’ Gourd. De ‘drinking gourd’ is een populaire benaming voor het sterrenbeeld Grote Beer. Volgens de legende konden de slaven de route naar het vrije noorden vinden door het sterrenbeeld de Grote Beer te zoeken en die te volgen in de richting van de Poolster.

Overigens waren er ook wel liederen van deze slaven waarin de draak werd gestoken met de leefwereld van de slaven en de slavenhouders of die in bedekte bewoordingen pleitten voor de afschaffing van de slavernij.

Hoe het ook zij, spirituals zijn ongeacht hun vroegere betekenissen niet meer weg te denken in de liederen die nog altijd graag door mensen van verschillende afkomst en overtuiging worden gezongen.

Lees verder

• Spirituals: Afrikaanse invloeden in Amerikaanse gospel songs
• Spirituals: zingen om te overleven