Vrouwelijke componiste en pianiste: Clara Schumann-Wieck

Of er vrouwelijke componisten zijn? Natuurlijk zijn er componisten van het vrouwelijke geslacht! Maar waarom kunnen de meesten van ons wel een aantal mannelijke componisten van klassieke muziek noemen, maar geen vrouwelijke? Test u uzelf maar eens: moeiteloos noemt u Bach, Brahms, Beethoven, Mozart en wellicht ook Schumann. Noemt u nu eens een aantal vroegere componisten van klassieke muziek die vrouw waren. Valt u dan ook stil? Clara Wieck? Nooit van gehoord? Nota bene de echtgenote van Robert Schumann! Maar waarom kennen we haar niet? Was de muziek die zij componeerde niet mooi? Of is zij onbekend gebleven omdat de emancipatie van vrouwen nog niet ver genoeg gevorderd was? Lees over haar want onbekend maakt al snel onbemind!

De tiende van Tijl

In de serie 'De tiende van Tijl', komen dit seizoen acht vrouwelijke componisten aan bod. 'De tiende van Tijl' is een programma dat is uitgezonden door de AVRO op Nederland 3, op de woensdagavond van 21.10 tot 21.55 uur. De eerste uitzending was op 12 december 2012.

Dit muziekprogramma wordt gepresenteerd door Tijl van Beckand. Hij omschrijft zijn programma zelf als een ‘feestelijke cursus’ in klassieke muziek. In 45 minuten komen acht onderwerpen kort aan bod. Waaronder dit seizoen acht korte portretten van vrouwelijke componisten.

Waarom portretten van vrouwelijke componisten van klassieke muziek?

Zoals verteld in de inleiding van dit artikel zijn veel vrouwelijke componisten (zo niet alle) lang onbekend gebleven en dus ook onbemind. Het is dus niet zo dat vrouwen geen muziek componeerden. Het was ook niet zo dat hun muziek standaard niet goed was en daarom niet beroemd is geworden. Dat deze vrouwen niet bekend zijn geworden was vooral omdat of hun vader of hun partner erop tegen waren dat zij zich verder ontwikkelden tot bekende musici!

De componiste Clara Josephine Schumann-Wieck

Een van deze vrouwen die het niet verder mochten schoppen in haar muzikale carrière dan haar man, was Clara Wieck. Op haar 21ste trouwde zij met de wel beroemd geworden componist Robert Schumann. En van toen af aan stond zij, ten onrechte volgens Tijl van Beckand, in zijn schaduw.

Het leven van de muzikale Clara Wieck

De jeugd van Clara

Clara Wieck leefde in de negentiende eeuw, van 1819 tot 1896. Haar beide (!) ouders waren musici. Op haar vijfde scheidden haar ouders en Clara groeide verder op bij haar vader. Zij kreeg les in muziektheorie van haar vader en leerde piano spelen. Alop haar veertiende schreef zij haar eerste compositie.

Het werk en de optredens van Clara Wieck tot haar huwelijk

Zij concerteerde als pianiste in veel landen, waaronder in Nederland, in Den Haag om precies te zijn. In haar tijd (tot haar huwelijk...) was zij razend populair. Er bestonden zelfs koekjes met haar portret erop. Mensen stonden met brandende fakkels langs de straten als zij onderweg was naar het hotel waar zij verbleef. Zij was dus een echte ster! Geen popster, maar wel en ster in de wereld van de klassieke muziek.

Het huwelijk van componiste en muzikante Wieck

Haar leven veranderde drastisch toen zijn op haar 21ste met Robert Schumann trouwde. Schumann was, net als zijzelf, een leerling van haar vader die een groot muziekpedagoog was. Haar vader was eerst erg op Clara’s huwelijk met Schumann tegen, omdat hij geen muzikale toekomst voor Schumann zag weggelegd! Op een heel droevige manier kreeg hij daar uiteindelijk gelijk in.

Clara Wieck en Robert Schumann kregen zeven (of volgens andere bronnen acht) kinderen. Tijdens haar huwelijk verdween Clara helemaal naar de achtergrond. Zij was getrouwd en moeder, dus ja… Alle openbare aandacht ging uit naar Robert Schumann. Maar Schumann kreeg een zware depressie, werd opgenomen, deed een poging tot zelfdoding en stierf twee jaar later.

Clara Wiecks latere leven als weduwe van Schumann

Na de dood van Schumann, pakte Clara de muziek weer op en trad zij weer op als pianiste. Maar aan componeren is zij niet meer toegekomen. Misschien wel omdat zij teveel had meegemaakt of omdat de combinatie van pianist zijn en moeder zijn zo veeleisend was. Zij stierf in 1896 en werd bij haar man, bij Schumann, begraven op de Alte Friedhoff in Bonn.

Als u ooit in de gelegenheid bent om die begraafplaats te bezoeken, dan wordt heel duidelijk hoe de mensen zich haar en Schumann wilde herinneren. Robert Schumann wordt heel groot afgebeeld, met naast hem, klein, deze in potentie grote componiste van klassieke muziek Clara Wieck, die bewonderend naar hem opkijkt!

De muziek van Clara Schumann-Wieck

Gelukkig zijn haar composities voor piano en de liederen die zij componeerde, bewaard gebleven. Nu kunt u alsnog van haar werk genieten, want een aantal van haar composities zijn op CD opgenomen en nog te bestellen.

Ik geef u een link, via welke u een CD met de muziek van Clara Schumann kunt bestellen:
Haar complete pianowerken, uitgevoerd door Jozef de Beenhouwer, is te bestellen via Amazon.com.
En dan kunt u zelf beoordelen of de vrouwelijke componist Clara Schumann-Wieck ten onrecht in de vergetelheid dreigde te geraken. Maar misschien is zij nu wel voor goed van de vergetelheid gered door dit tv-programma van Van Beckand.

Lees verder

• Nu nog cd's van componiste Elizabeth Jacquet uit de 17e eeuw
• Hildegard van Bingen, vrouw én componist, visionair, heilige