Als een liedje in je hoofd blijft zitten: de oorwurm

Niets is zo irritant als een liedje dat zich eindeloos blijft afspelen in je hoofd: de meeste mensen hebben daar wel eens last van. Vooral als het een liedje is waar je helemaal niet van houdt. Dit verschijnsel wordt een muzikale oorwurm genoemd, en er is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Waarom blijven die ongewenste melodieën in je hoofd zitten? Wat kun je doen om er vanaf te komen en die oorwurm het zwijgen op te leggen?

Repeatstand

Iedereen kent het verschijnsel: je hoort een liedje op radio of tv en blijft er vervolgens urenlang (of langer) tegen wil en dank mee in je hoofd zitten. Eindeloos wordt de melodie tot vervelens toe in je hoofd afgespeeld, alsof die op de repeatstand staat. Zo'n liedje dat daarmee een irritant verschijnsel is geworden wordt een brain itch of muzikale oorwurm (afgeleid van het Duitse Ohrwurm) genoemd. Hoe ontstaat dit verschijnsel, wat is er verder over bekend en wat kun je doen om er vanaf te komen?

Hoe ontstaat een muzikale oorwurm?

Hoewel er wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar het verschijnsel muzikale oorwurm is er vooralsnog geen eenduidige verklaring voor. Het verschijnsel komt voor bij 95 % van de mensen. Het komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen, en muzikanten hebben er vaker last van. Soms is het al voldoende om de titel van een liedje te horen (of lezen) om een oorwurm te krijgen en er uren last van te hebben. Het gaat vaak om liedjes die vaak te horen en daardoor goed bekend zijn, zoals nummers uit de hitlijsten. Het kan gaan om een liedje dat je leuk vindt, of juist niet. Meestal is het vooral het refrein van een liedje dat je het beste kent en dat zich daardoor het beste vastzet in je hoofd. Als de complete tekst van het liedje je niet helemaal bekend is vergroot dit de kans dat het betreffende liedje een oorwurm voor je wordt. Het liedje wordt niet afgemaakt in je hoofd, waardoor het steeds terugkomt; de hersenen willen het als het ware invullen en afmaken.

Heb Je Even Voor Mij

Door NOS op 3 werd anderhalf jaar geleden aan luisteraars gevraagd wat hun meest irritante oorwurmen waren. Er kwamen heel wat titels binnen van liedjes die dan wel niet in hetzelfde genre thuishoren, maar die zich kennelijk makkelijk in het hoofd van luisteraars vastzetten om daar voorlopig niet meer uit te verdwijnen. Een greep uit de inzendingen: (met het risico dat de lezer een oorwurm oploopt) : Call Me Maybe (Carly Rae Jepsen ), Toveren (Herman van Veen) en Heb Je Even Voor Mij (Frans Bauer).

Waarom worden sommige liedjes vaker een oorwurm?

Iedereen heeft zo zijn eigen liedjes die blijven hangen, maar er is wel een overeenkomst te vinden tussen al die oorwurmen. Vaak gaat het om liedjes met een eenvoudige structuur: een pakkende melodie die makkelijk mee te zingen is, met daarin een onverwacht kenmerk dat blijft hangen: de zogenaamde 'haak'. Dat kan een extra beat zijn of een ongebruikelijk ritme tussendoor. Overigens kan het naast liedjes ook gaan om een herkenningstune of jingle uit een reclame. Degenen die deze melodieën voor de reclame-industrie componeren zijn natuurlijk blij met het verschijnsel muzikale oorwurm, zij maken er juist gebruik van. De bedoeling is immers dat de luisteraar de melodie aan het te verkopen product of dienst koppelt.

Wat kun je doen tegen een oorwurm?

Er is helaas niet één beproefde methode om van een oorwurm af te komen. De aanwezigheid van een muzikale oorwurm kan variëren van een paar minuten tot dagenlang. Wat kun je doen om ervan af te komen? Een aantal tips:

• Maak je er niet druk om, meestal verdwijnt een oorwurm vanzelf weer
• 'Omarm' de oorwurm: zing het liedje helemaal uit (zorg dat je de hele tekst kent) zodat het afgemaakt wordt in je hoofd
• Zoek een ander liedje of nieuwe melodie om te zingen of neuriën, zet een CD op (risico: een nieuwe oorwurm)
• Ga een activiteit doen waarbij je je aandacht nodig hebt, zoals het oplossen van een puzzel, zoals anagrammen of sudoku's

Een puzzel oplossen als remedie: hoe werkt dat in de hersenen?

Wanneer iemand een liedje in zijn hoofd heeft is dat te zien op een hersenscan. Dezelfde gebieden blijken te worden geactiveerd als wanneer in werkelijkheid naar muziek wordt geluisterd. Het gaat hierbij om de auditieve cortex, dit is het hersengebied waar geluid wordt verwerkt.

Werkgeheugen

Wanneer een liedje zich in je hoofd blijft afspelen wordt er gebruikt gemaakt van het zogenaamde werkgeheugen. De truc van het laten verdwijnen van een irritante melodie zit hem in het bezig houden van het werkgeheugen met iets anders, zodat er geen ruimte meer overblijft voor de oorwurm. Het oplossen van anagrammen of een sudoku is hiervoor een goede oplossing; dit is ontdekt door Amerikaanse wetenschappers.

Het is hierbij wel van belang dat de puzzel niet te makkelijk, of juist te moeilijk is voor degene die hem maakt. Dat is dus per persoon anders. In het eerste geval blijft er toch nog ruimte in het werkgeheugen over voor het ongewenste liedje. Is de puzzel te moeilijk dan werkt het ook niet voldoende. Het beste is om met een cognitieve vaardigheid de hersenen bezig te houden, met daarbij juist voldoende uitdaging zodat er geen ruimte meer over blijft voor de oorwurm.