In oorlog en vreê

Na de beroemde Gouden Eeuw zakte de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden langzaam weg als wereldmacht. Na de Franse tijd werd het nieuwe Koninkrijk de Nederlanden gevormd, waarvan na een korte tijd België zich weer afscheidde. Met herinneringen aan de Gouden Eeuw hoopte men een nieuwe elan te creëren. Het lied ‘In oorlog en vreê’ is daar een voorbeeld van.

Gouden Eeuw

In de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog groeide de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uit tot een wereldmacht, met het hoogtepunt in de Gouden Eeuw. Nederlandse schepen bevoeren de wereldzeeën, Nederlandse handelaren domineerden. Dat bracht aan Holland en Zeeland, de gewesten waar de scheepvaart en handel het belangrijkste waren, grote welvaart.

In slaap…

Aan de periode van overmacht kwam helaas een einde. De achttiende eeuw was een eeuw van terugval. Andere landen namen de dominerende handelsposities over. De rol van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als wereldmacht werd steeds verder teruggedrongen en was uiteindelijk uitgespeeld. Met een gevoel van spijt en trots werd op de roemruchte jaren teruggekeken. Vooral met het creëren van het nieuwe koninkrijk der Nederlanden, na de Franse tijd, werd gepoogd met herinneringen aan de tijd dat Nederland een speler van wereldformaat was, het nationaal besef nieuwe kracht bij te zetten.

Liederen

De nieuwe tijd bracht nieuwe ideeën over de inrichting van het onderwijs. In de negentiende eeuw werd ook een nieuwe inhoud gegeven aan het muziekonderwijs. Daarbij was de behoefte aan goed liedmateriaal groot. Het was vanzelfsprekend dat het nieuw te creëren liedmateriaal zijn bijdrage leverde aan gewenste normen en waarden, maar ook aan het nationaal belang. Teksten handelden over de schoonheid van het land, over religieuze zaken en over de roemrijke geschiedenis van het Vaderland. Dat is bijvoorbeeld goed te zien aan het lied In oorlog en vreê, met een tekst van Jan Pieter Heije en muziek van Johannes Viotta, een duo dat in de eerste helft van de negentiende eeuw veel liedjes schreef, waarvan een aantal ook nu nog gebruikt wordt.

Tekst 'Oorlog en vree'

Hieronder zie je de tekst van In oorlog en vreê uitgeschreven. De afbeelding bij de tekst laat het notenschrift zien, genomen uit de 1925-uitgave van de in die tijd zeer populaire liedbundel Kun je nog zingen, zing dan mee.

In oorlog en vreê
Van mannen in Oorlog, van mannen in Vreê
Oud-Holland, daar mocht je van spreken;
En riep je te land, of riep je ter zee,
Zo bleven niet in gebreke
Ze bleven niet in gebreke!
Dezelfde hand greep fiks genoeg
Het zwaard, den roerstok en den ploeg
Tot heil van ’t lieve Vaderland, van ’t lieve Vaderland
Tot heil van ’t lieve Vaderland, van ’t lieve Vaderland!

Wat suf je, jong Nederland! Wat sluimer je dan?
Geloof me, ’t is zonde, ’t is schande;
Net of je geen tien nu tellen meer kan
Te water en ook te lande
Te water en ook te lande
Kom sla uw hand en fiks genoeg
Om zwaard, den roerstok en om ploeg
Tot heil van ’t lieve Vaderland, van ’t lieve Vaderland
Tot heil van ’t lieve Vaderland, van ’t lieve Vaderland!