De Proms: een jaarlijks terugkerend zomers muziekfeest

De Proms is een twee maanden durend Brits zomerfestival dat hoofdzakelijk rond orchestrale klassieke muziek draait en zich vooral in de Royal Albert Hall afspeelt. Het festival wordt afgesloten met een avondconcert waarin het Britse nationalisme hoogtij viert.

De oorsprong van de naam

De naam Proms is de afkorting van ‘promenade concert’, een term die verwijst naar de vroegere gewoonte van mensen om tijdens een concert in de buurt van de concertzaal rond te wandelen. Vandaag de dag verwijst ‘promming’ naar de staanplaatsen in de concertzaal (de arena en de galerijen) waar de prijzen aanzienlijk lager liggen dan de gereserveerde zitplaatsen. Kaartjes voor één bepaald ‘promming’ concert kunnen slechts de dag zelf bekomen worden opdat een zo breed mogelijk publiek de mogelijkheid zou hebben om het concert bij te wonen. Met als gevolg dat er vaak meer dan 5000 mensen per dag urenlang in de rij staan om een ticket te bemachtigen.

Geschiedenis van het evenement

De Proms of BBC Proms of voluit The Henry Wood Promenade Concerts presented by the BBC vindt zijn oorsprong aan het einde van de negentiende eeuw. Het eerste concert vond plaats op 10 augustus 1895 in Queen’s Hall in Langham Place, een straat in Westminster in het centrum van Londen. Organisator was de impresario Robert Newman. Het was Newmans bedoeling het volk in contact te brengen met klassieke muziek via makkelijk in het oor liggende melodieën en het dan stilaan te leiden naar de wat moeilijkere stukken. Daarom verkocht hij de kaartjes aan een lage prijs en zorgde voor een ontspannen sfeer: het publiek mocht tijdens het concert behalve wandelen ook eten, drinken en roken.

Newman huurde de dirigent Henry Joseph Wood in voor zijn concerten en noemde ze de ‘Mister Robert Newman’s Promenade Concerts’. Speciaal voor deze concerten stelde hij het Queen’s Hall Orkest samen.

Na Newmans dood in 1927 nam Wood het roer over en breidde het repertoire uit naar componisten uit die periode zoals Debussy, Richard Strauss en Williams. Voor het orgel in de concertzaal werd een bronzen buste van Wood geplaatst, een traditie die vandaag de dag nog steeds standhoudt, net zoals de tekst die je op de tickets terugvindt: ‘BBC Music stelt de Henry Wood Promenade Concerts voor’.

In 1930 werd het BBC Symphony Orchestra gevormd en het werd meteen het belangrijkste orkest van de Proms. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Queen’s Hall volledig vernield door een bombardement en werd de concertreeks verplaatst naar de Royal Albert Hall. Wood overleed in 1944. Vanaf 1947 nam dirigent Malcolm Sargent het heft in handen tot midden van de jaren zestig.

Na de Tweede Wereldoorlog namen ook andere orkesten deel aan het evenement en vanaf de jaren vijftig stonden ook dirigenten uit andere landen op het podium. Bekende namen als Georg Solti en Carlo Maria Giulini bijvoorbeeld maakten hun opwachting. Het eerste buitenlandse orkest op het programma was het Symfonie Orkest van Radio Moskou in 1966. Sindsdien heeft bijna elk internationaal gerenommeerd orkest in Londen gespeeld. Met het optreden van de Soft Machine in 1970 vond een uitbreiding naar de moderne (pop)muziek plaats.

Intussen werden ook andere evenementen aan de Proms gekoppeld. Zo wordt er kamermuziek in Cadogan Hall gespeeld en worden middagconcerten georganiseerd. Er zijn speelse concerten voor kinderen en tal van randanimaties, discussieprogramma’s en documentaires op radio en televisie. Vele concerten worden via de Britse radio en televisie uitgezonden en worden voorafgegaan door een fragment uit de laatste beweging van Arthur Bliss zijn ‘Kleurensymfonie’.

Het programma

Elk jaar wordt een deel van het programma gewijd aan componisten die herdacht worden vanwege een verjaardag. In 2009 waren dat bijvoorbeeld Händel (250 jaar na zijn overlijden), Haydn (200 jaar na zijn overlijden), Mendelssohn (200ste verjaardag) en Purcell (350ste verjaardag) en in 2010 Mahler (150ste verjaardag), Schumann en Chopin (200ste verjaardag).

De laatste avond

Heel bijzonder is de laatste avond van de concertreeks. Dan worden er in het eerste deel populaire klassieke melodieën ten gehore gebracht. Het tweede deel is patriottisch getint met onder andere Edward Elgars ‘Pomp and Circumstance March No 1’ (Land of Hope and Glory), Thomas Arnes ‘Rule Britannia!’ en het Britse nationale volkslied. Traditioneel zingt het publiek dan Auld Lang Syne aan het slot van het concert niettegenstaande het niet op het officiële programma staat, een Schots gedicht en lied dat herinnert aan ‘de goede oude tijd’.

Voor dit concert kleden de mensen zich zo verscheiden mogelijk: van smokings en chique jurken tot patriottistische T-shirts. Velen voelen zich geroepen om hun verknochtheid aan het vaderland te etaleren door het wuiven met de Union Jack tijdens het ‘Rule Brittania’. Voor dit slotconcert beginnen mensen reeds de avond voordien in de rij te staan om een kaartje te bemachtigen. De avond wordt afgesloten met een speech van de dirigent die zijn dank uitspreekt aan de muzikanten, het publiek en de sponsors en soms ook inspeelt op de actualiteit of er een persoonlijke en vaak humoristische noot aan toevoegt.

Omdat de vraag voor het bijwonen van deze avond zo gigantisch is dat de Royal Albert Hall verschillende keren zou kunnen gevuld worden, besliste men in 1996 om met de Proms-parkconcerten van start te gaan. Later breidden die concerten zich uit naar andere steden zoals Glasgow, Manchester, Middlesbrough, Swansea. Elke locatie vult dit in met een eigen live concert vooraleer er wordt contact gemaakt met de Royal Albert Hall voor de traditionele finale. Deze avond wordt over de hele wereld live uitgezonden.

Gelijkaardige concerten in het buitenland

De Proms buiten Engeland met een mengeling van klassieke en popmuziek vinden de laatste jaren hoofdzakelijk plaats in Nederland, België, en Duitsland en zijn vaak helemaal uitverkocht.