Akkoorden: de verschillende soorten

Uiteraard is het niet alleen mogelijk om losse noten achter elkaar te spelen: dit kan natuurlijk ook tegelijkertijd. Binnen de muziek is de samenhang van deze noten een erg belangrijk gegeven, omdat dit veel invloed heeft op de klank en sfeer van een muziekstuk. In dit artikel lees je alles over de basis van harmonieleer: het akkoord.

Wat is een akkoord?

Een akkoord is simpelweg de benaming voor drie of meerdere tonen die tegelijkertijd gespeeld worden en dus één geheel vormen.

Verschillende drieklanken

De meest basale vorm van een akkoord is de drieklank: dit is, zoals de naam al aangeeft, een samenspel van drie tonen tegelijkertijd. Drieklanken zijn opgebouwd uit een grondtoon, een terts en een kwint.

Net zoals een majeurtoonladder een grondtoon, een grote terts en een reine kwint in zich heeft, wordt ook het majeurakkoord opgebouwd uit deze drie intervallen. Een mineurakkoord bestaat logischerwijze dan ook uit een grondtoon, een kleine terts en een grote kwint.

Ook kunnen akkoorden –net zoals intervallen- overmatig of verminderd zijn. Wanneer een akkoord bestaat uit een grondtoon met daarbovenop een kleine terts en een verminderde kwint, is er sprake van een verminderde drieklank; wanneer er sprake is van een grondtoon, een grote terts en een overmatige kwint, spreekt men van een overmatige drieklank.

Hiernaast zijn uiteraard nog talloze variaties mogelijk. Zo is het natuurlijk ook mogelijk om een akkoord te vormen uit een grondtoon, een grote terts, maar een verminderde kwint. Hierbij is er sprake van een hard verminderd akkoord. Als we de terts in dit akkoord ook nog verkleinen, ontstaat er een dubbel verminderd akkoord . Daarnaast bestaat er ook het sus-akkoord: hierbij wordt de terts in een majeur drieklank vervangen door een grote secunde of een reine kwart.

Vierklanken

Ook akkoorden opgebouwd uit meer dan drie tonen, komen voor. Vierklanken worden bijvoorbeeld veelvuldig gebruikt binnen de muziek. De meest gebruikte vierklanken zijn de zogenaamde septiemakkoorden: dit akkoord is niet alleen opgebouwd uit een grondtoon, een terts en een kwint, maar wordt er ook een septiem toegevoegd.

Ook hier zijn er natuurlijk vele variaties mogelijk. Hieronder een overzicht van de belangrijkste en meest voorkomende septiemakkoorden:

• Majeur-septiem: grondtoon, grote terts, grote kwint, groot septiem
• Dominant-septiem: grondtoon, grote terts, grote kwint, klein septiem
• Mineur-septiem : grondtoon, kleine terts, grote kwint, klein septiem
• Half verminderd: grondtoon, kleine terts, verminderde kwint, klein septiem
• Verminderd of Dim: grondtoon, kleine terts, verminderde kwint, verminderd septiem

Omkeringen

Hoewel een akkoord bestaat uit een grondtoon, een terts en een kwint (en eventueel een septiem), betekent dat niet direct dat alle noten ook in die volgorde gespeeld moeten worden. Wanneer dit wel gebeurt, spreekt men van de grondligging van het akkoord. Het is echter ook mogelijk om een akkoord op te bouwen vanuit de terts: de volgorde wordt dan terts – kwint – grondtoon. Dit wordt de tweede omkering, oftewel sextakkoord genoemd, omdat de ruimte tussen de noten in deze ligging een sext beslaat.
Ook kan men op de kwint beginnen: deze derde omkering wordt kwartsext genoemd.

Het toepassen van omkeringen is handig als je meerdere akkoorden achter elkaar speelt: wanneer je omkeringen zoekt waarbij de noten van de verschillende akkoorden dicht bij elkaar liggen, klinkt en speelt het geheel soepel door. Ook de klank van het akkoord kan invloed hebben op het toepassen van omkeringen: hoewel alle omkeringen dezelfde noten bevatten, klinkt een akkoord met een grondtoon in de bas net anders dan een akkoord met een terts of kwint in de bas.

Verdere toevoegingen en variaties

Natuurlijk hoeven niet alle akkoorden uit deze drie of vier intervallen te bestaan: er zijn talloze variaties op deze basis mogelijk. In principe kan men ieder interval toevoegen om het akkoord te kleuren. Veelgebruikt zijn de bijvoorbeeld sext en de none (een stapeling van septiem en secunde).

Hoewel het theoretisch gezien geen akkoord meer is, gebruikt men ook vaak de stapeling van alleen de grondtoon en de kwint: zo’n akkoord wordt powerchord genoemd. Vooral binnen de rock en de metal worden powerchords vaak toegepast.

Notatie

Binnen de klassieke muziek, en bij notatie op de notenbalk, worden de noten van akkoorden over het algemeen voluit opgeschreven. Binnen de popmuziek en de jazz, maakt men echter bijna altijd gebruik van zogenaamde akkoordsymbolen. Hieronder vind je een overzicht van de akkoordsymbolen van de akkoorden die in dit artikel genoemd zijn. De symbolen gaan uit van het C-akkoord.

• Majeur drieklank: C
• Mineur drieklank : Cm of C-
• Verminderde drieklank: Cdim
• Overmatige drieklank : C+ of C+5
• Sus-akkoord met grote secunde: Csus2
• Sus-akkoord met reine kwart en reine kwint : Csus4
• Majeur-septiem : Cmaj7
• Dominant-septiem: C7
• Mineur-septiem : Cm7
• Halfverminderd septiem : CØ of Cm7-5
• Verminderd septiem : C° of Cdim7
• Powerchord: C5