recensie

Filmrecensie "Publieke Werken"

In december 2015 wordt de Nederlandse film "Publieke Werken" voor het eerst aan het bioscooppubliek vertoond. Het is de verfilming van de bestseller van Thomas Roosenboom uit 1999. Het boek, waarvan werd gezegd dat het niet te verfilmen was, is bekroond met de Libris Literatuurprijs en er zijn maar liefst 450.000 exemplaren van verkocht. De reacties op de film zijn nogal wisselend. Zowel de normale bezoekers als de professionele filmcritici zijn verschillend enthousiast over de film die met een budget van bijna 6 miljoen euro een voor Nederlandse begrippen behoorlijk grote productie kan worden genoemd.

Algemene informatie

• Titel: Publieke werken
• Genre: Historisch drama
• Releasedatum: december 2015
• Speelduur: 115 minuten
• Script: Frank Ketelaars, naar een boek van Thomas Rosenboom
• Regisseur: Joram Lürsen
• Hoofdrolspelers: Gijs Scholten van Aschat, Jacob Derwig, Rifka Lodeizen

Het verhaal

De film vertelt twee verhalen die zich aan het einde van de negentiende eeuw afspelen en nauw met elkaar verbonden blijken. Het ene verhaal speelt zich af op het Drentse platteland. Een apotheker in Hoogeveen, Anijs genaamd, zonder geldige papieren of kwalificaties bekommert zich om de arme plattelandsbevolking met Joodse achtergrond. Deze zogenoemde veldelingen moeten in de veengebieden als turfstekers zien rond te komen en hebben een karig bestaan. Door zijn inzet met ogenschijnlijk bedenkelijke motieven werkt deze apotheker zich, ondanks waarschuwingen en protesten van zijn statusbewuste vrouw, steeds verder in de nesten. Zeker als door enkele gebeurtenissen de lokale autoriteiten lucht krijgen van zijn praktijken waarbij hij zich voordoet als arts. De problemen lijken zich alleen nog maar verder op te stapelen als hij samen met zijn neef uit Amsterdam, na een bezoek van een gezamenlijk neef uit Amerika, een plan bedenkt om de arme plattelandsbevolking te helpen en hier zelf een slaatje uit slaan.

Het andere verhaal speelt zich af in Amsterdam waar de neef van de apotheker, een weduwnaar met zijn zoon, als zelfbenoemd vioolbouwer de kost verdient. De vioolbouwer, Vedder genaamd, is gevestigd in een rij oude woningen tegenover het in aanbouw zijnde centraal station dat zijn voltooiing nadert. Projectontwikkelaars willen van het moment gebruikmaken om in het florerende Amsterdam een majestueus hotel te bouwen dat door de aanwezigheid van het nieuwe station veel internationale gasten van allure moet aantrekken. Hiervoor dienen nog wel even de eigenaren van de woningen te worden uitgekocht.

De vioolbouwer probeert de overige eigenaren te overreden het onderste uit de kan te halen bij de projectontwikkelaars maar weet zich alleen gesteund door zijn buurman die zich druk maakt om zijn zieke vrouw. Hij weigert ieder bod van de projectontwikkelaar in de overtuiging een verdubbeling van het eerste bod uit de onderhandelingen te kunnen slepen. Terwijl de sloop van de omliggende panden al is begonnen en zijn zieke buurvrouw op sterven ligt, blijft hij de projectontwikkelaars uitdagen. Hiermee onderschat hij de halsstarrige houding van de architect die liever een afbreuk aan de verfraaiing van de gevel van het hotel op de koop toeneemt dan te zwichten voor de chantage van de vioolbouwer. Uiteindelijk loopt de vioolbouwer alles mis en glijdt steeds verder af wat een rampzalige uitwerking lijkt te hebben op zijn omgeving en de plannen die hij met zijn neef uit Hoogeveen heeft gesmeed.

De cast

De film is geregisseerd door Joram Lürsen (bekend van Alles is Liefde). De producent is Frans van Gestel en het scenario voor de film is geschreven door Frank Ketelaar. De hoofdrollen worden vertolkt door Gijs Scholten van Aschat (bekend van diverse Nederlandse films en theaterproducties) die de vioolbouwer Vedder speelt. Jacob Derwig (bekend uit Penoza en diverse Nederlandse films) speelt apotheker Anijs. Zijn vrouw Martha wordt gespeeld door Rifka Lodeizen (bekend van de serie Overspel). Veldeling Bennemin wordt gespeeld door Juda Goslinga. Verder zijn er nog rollen voor Tobias Kersloot die de zoon van vioolbouwer Vedder speelt, Leon Voorberg als Architect Henkenhaf, John Leddy (nog bekend van de tv-serie “zeg ‘ns Aaa”) speelt de buurman van vioolbouwer Vedder, Thomas Cammaert speelt onderhandelaar Ebert en Walter Bart speelt de rol van de Amerikaanse neef Al.

Het decor

Om het Amsterdam van de negentiende eeuw te laten herleven is het hedendaagse Amsterdam vanwege de drukte nauwelijks nog geschikt. Het grootste deel van het budget is echter wel opgegaan aan het decor dat, vanwege de lage (loon)kosten, voor een groot deel in Hongarije is gebouwd. Hier is dan ook het grootste deel van de film opgenomen. Het andere deel is wel in Amsterdam opgenomen en met digitale bewerkingen aangepast. Dat de film grotendeels niet in Amsterdam is opgenomen en deels uit de computer komt is echter nauwelijks te merken. Het nabootsen van het Amsterdamse straatbeeld in de negentiende eeuw is opvallend goed gelukt. Ook de gedragen kostuums zijn prachtig en de antieke rijtuigen zijn schitterend. Dit alles levert een indrukwekkend decor voor de film waarin men zich daadwerkelijk in de negentiende eeuw waant.

Beoordeling van de schrijver

Ondanks het schitterende decor, vermaarde acteurs en het mooie verhaal komt de film niet echt binnen. Je wordt niet geraakt door het verhaal en je gelooft het ook niet echt. Dit komt met name door de dialogen in de film die vrij feitelijk en emotieloos zijn waardoor ze het niveau van een soap nauwelijks lijken te ontstijgen. Er wordt daarbij een vlak en accentloos Nederlands gesproken, zowel in de scenes in Amsterdam als in Hoogeveen wordt hetzelfde Nederlands gesproken, wat de geloofwaardigheid ook niet ten goede komt. Een goede dramaturg was geen overbodige luxe geweest.

Daarnaast komen er in de film twee aanstootgevende scènes voor die bij menig bezoeker veel negatieve reacties uitlokken. Er zijn meerdere meldingen dat bij de openingsscène, die uitvoerig een brute verkrachting in beeld brengt, enkele bioscoopbezoekers het al voor gezien hielden en de zaal verlieten. Ook een scène verderop in de film, waar een poging tot besnijdenis plaatsvindt, doet menig bioscoopbezoeker wegdraaien van het filmdoek en maakt de film ook niet echt beter. Zowel het feit dat de vioolbouwer weduwnaar is als de slechte relatie tussen vader en zoon worden marginaal belicht en voegen op de wijze niet veel toe aan het verhaal. Desalniettemin resulteert alles uiteindelijk in een boeiende en spannende film die geen moment verveelt en alleen al vanwege het decor een bezoek waard is. Al blijft de indruk achter dat er meer uitgehaald had kunnen worden.