I Am Greta: documentaire over klimaatactivist Greta Thunberg

In 2018 stond een serieus meisje, Greta Thunberg, voor het parlement van Zweden. Ze protesteerde en vroeg meer aandacht voor het klimaatprobleem. Ze sloeg school af en toe over voor een protest en werd al snel bekend als de klimaatspijbelaar. De documentairefilm I Am Greta volgt haar tussen 2018 en 2020, de tijd waarin ze haar anonimiteit verloor en een bekendheid werd. Dit tegen haar wil in, ze wil zelf als persoonlijkheid juist helemaal niet centraal staan. De documentaire laat ook onderwerpen zoals autisme, bekendheid en critici voorbij komen.

Praktische informatie documentaire I Am Greta

• Titel: I Am Greta
• Regisseur: Nathan Grossman
• Speelduur: 102 minuten
• Land van herkomst: Zweden
• Premiere: oktober 2020
• Genre: documentaire
• Kijkwijzer: alle leeftijden

Wie is Greta Thunberg?

Greta Thunberg is een jongedame uit Zweden, geboren in 2003. Toen ze acht jaar was raakte ze geobsedeerd door de klimaatcrisis. Ze kreeg een eetstoornis en raakte in een depressie. Vervolgens kreeg ze het aspergersyndroom als diagnose. Uiteindelijk hervond ze haar levenslust toen haar gezin klimaatneutraal ging leven. In 2018 nam ze als 15-jarige in haar eentje plaats tegenover het parlementsgebouw in Zweden. Ze vroeg aandacht voor het klimaatprobleem, hierover zouden de verkiezingen moeten gaan. Elke vrijdag hield ze een schoolstaking met een zelfgemaakt protestbord. Haar boodschap was duidelijk: wereldleiders moeten meer doen voor het klimaat. Steeds meer Zweedse kinderen volgen haar voorbeeld en al snel krijgt ze ook internationaal navolging. Van onbekend, spijbelend meisje verandert ze in een wereldwijde beroemdheid. Echter is ze niet echt blij met deze status. Er moet aandacht komen voor het klimaatprobleem, niet voor Greta als persoonlijkheid.

Regisseur Nathan Grossman

Nathan Grossman is een Zweedse documentairemaker. Een kennis wees hem in 2018 op een 15-jarige scholier, een ernstig meisje met vlechten, dat in haar eentje fanatiek stond te protesteren bij het parlement. Het was toevallig bij Nathan om de hoek en hij ging een kijkje nemen. Als documentairemaker filmt hij van alles en soms leidt dat ergens toe. Hij vond Greta direct interessant. Ze was direct, welbespraakt en erg slim. Echt een karakter. Nathan dacht erover om een serie te maken over kinderactivisme, maar werd al vlug door het nieuws ingehaald. Dat Greta in 2018 viraal ging en snel erg bekend werd, had Nathan niet zien aankomen. Hij besloot zich niet op het onderwerp kinderactivisme in het algemeen te gaan richten, maar op één kinderactivist: Greta.

Verhaallijn documentaire I Am Greta

In de documentaire I Am Greta wordt Greta Thunberg gevolgd vanaf 2018 tot 2020, de periode waarin ze verandert van eenzame klimaatstaker tot wereldwijde bekendheid die spreekt op internationale klimaatcongressen. Er is niet alleen aandacht voor het klimaat, we leren Greta ook als persoon kennen. Hoe ze over dingen denkt, waar ze mee worstelt en hoe ze omgaat met haar autisme. Ook haar vader komt in beeld, we zijn getuige van de onderonsjes waarbij Greta af en toe wordt afgeremd door haar vader. Zo geeft hij als advies dat het woord massa-extinctie wellicht wat heftig is voor een persbericht.

De kijker is in deze film getuige van haar saga, steeds meer jongeren sluiten zich aan bij het klimaatprotest en de media zit er bovenop. Het eindigt met een lange, koude zeiltocht over de Atlantische Oceaan naar New York, nadat Greta en haar ouders besluiten niet meer te vliegen. In New York, ruim een jaar na haar eerste staking, spreekt ze tijdens een VN-klimaattop wereldleiders toe in een emotioneel betoog en legt hen het vuur aan de schenen. Dit bleek een kantelpunt en na haar strenge, duidelijke speech volgde wereldwijd een golf aan schoolstakingen op vrijdag.

Greta merkt tot haar spijt dat mensen geïnteresseerd raken in haar als persoonlijkheid. Men wil graag selfies met haar maken en ze krijgt bijna een celebrity status. Echter is dit absoluut niet haar bedoeling, mensen moeten wakker worden geschud over het klimaatprobleem. Het is de bedoeling om mensen hiervan bewust te maken en hen aan te zetten tot actie. Ook deze frustratie wordt besproken in de documentaire.

Thema's documentaire

De film I Am Greta toont diverse onderwerpen. Uiteraard komt het klimaat aan bod, maar ook voor het aspergersyndroom en het probleem rondom bekendheid is voldoende aandacht. Tot slot komen zowel fans als critici voorbij.

Klimaatprobleem

Als er één ding centraal zou moeten staan in een film over Greta Thunberg, dan zou dat toch het klimaat moeten zijn. Aandacht voor het klimaatprobleem is immers waarvoor ze strijdt. Dit onderwerp komt aan bod in de documentaire, echter krijgt het niet zoveel aandacht als verwacht.

Aspergersyndroom, een vorm van autisme

Greta heeft het aspergersyndroom, een vorm van autisme. Dit maakt haar leven als activist soms lastiger. Als autist is ze gehecht aan routine en details, en heeft een hekel aan small talk. Deze dingen maken het als bekendheid niet altijd makkelijk. Bepaalde ondernemingen, en opofferingen, zoals haar zeilbootavontuur worden hierdoor wellicht des te meer bewonderingswaardig.

Aan de andere kant maakt haar autisme het activisme op deze manier juist ook mogelijk. Zoals ze zelf aangeeft zijn autisten de enigen die de statistieken kunnen begrijpen. Tevens maakt het aspergesyndroom het eenvoudig om door alle onzin en ruis van politici heen te prikken. Ze leerde om haar zwakte om te zetten in een kracht.

Bekendheid

De internationale pers kreeg al snel interesse in Greta en zette haar weg als een held die vereerd moet worden. Zelf ziet ze dit als het falen van de media. Blijkbaar kan de media niet aantonen waar het werkelijk om draait, het klimaatprobleem. Ze bekritiseert deze tendens dan ook elke keer in haar speeches. Wanneer een journalist aangeeft dat er zoveel mensen voor haar zijn gekomen, corrigeert ze dit door aan te geven dat deze mensen niet voor haar zijn gekomen, maar voor zichzelf.

Greta vindt haar status als bekendheid maar niks. Ze voelt zich niet op haar gemak in kastelen en paleizen. Wanneer ze beseft dat men in Brussel alleen met haar op de foto wil om de indruk te wekken dat ze iets doen (in plaats van daadwerkelijk actie te ondernemen) groeit haar ongeduld. Na de barre zeiltocht lijkt alles haar te veel te worden en barst ze in tranen uit. Bij de VN gromt ze dingen als “Schaam u!” en “Hoe durft u!?”.

Fans en critici

Greta gaat viraal en vergaart enthousiastelingen. Zo meldt Arnold Schwarzenegger zich als fan, nodigt de Franse president Macron haar uit op het Élysée en vraagt zelfs de Paus om een ontmoeting.

Maar er zijn niet alleen fans, ook critici laten van zich horen. Zo heten rechtse leiders als Trump, Poetin en Bolsonaro haar geen warm welkom. Ze wordt een kind dat onzin uitkraamt genoemd. Greta lijkt de kritiek goed van zich af te kunnen laten glijden. Ze werd een mormel (pirralha) genoemd, wat ze vervolgens als geuzennaam gaat gebruiken. Ook kwetsende opmerkingen over haar autisme of uiterlijk raken haar niet, ze leest lachend haatmail voor. Ze lacht zelfs nog wanneer haar vader haar leert om bloedingen te stelpen en hoe ze zich moet beschermen. Dit omdat ze met o.a. stoeptegels en kogels bedreigd wordt.

Poetin lijkt echter wel een gevoelige snaar te raken wanneer hij Greta oprecht, idealistisch, maar misleidend noemt. Een klimaatneutrale levensstijl zou in bijvoorbeeld Afrika niet kunnen, het is een luxe die men zich daar niet kan veroorloven. En dat lijkt een goed tegenargument te zijn.

Recensies film I Am Greta

Trouw noemt I Am Greta een inspirerende, intieme documentaire met gevoelige inkijkjes in haar privéleven. De film toont niet alleen bewonderaars, ook critici zoals Poetin en Trump komen aan bod. Wat deze documentaire bijzonder maakt is dat regisseur Grossman er vanaf het begin bij was, het betreft geen portret achteraf.

NRC geeft aan dat de klimaatactivist in I Am Greta wordt getoond als een nerdy Pippi Langkous, een koppig meisje. Ze is emotioneel, een beetje kinderlijk en soms wat hulpeloos. Haar brein is echter scherp en haar focus laser-achtig. Ze is klein, ernstig en scherp, klimaatontkenners lijken geen grip op haar te krijgen. De documentaire is een intieme film over de grootste kwestie van onze tijd, maar lijkt niet kritisch. Regisseur Grossman is een activistisch documentairemaker. Hij lijkt soms vooral critici van repliek te dienen.

Het Parool noemt I Am Greta pijnlijk ironisch. Greta vindt dat het niet om haar als persoon moet draaien, maar om het klimaatprobleem. Echter is de klimaatcrisis slechts een decor in deze documentaire, het draait vooral om Greta en het gevaar van de beroemdheidscultuur. De film toont haar als een eenzame, briljante geest. Dit gepijnigd genie moet de mensheid verlossen. Echter doet de documentaire hier precies dat wat Greta zo verhekeld. Het gaat opnieuw over haar als persoon en niet over het klimaat. Ondanks de positieve toon is I Am Greta een deprimerende film. Het lijkt alsof de documentaire iets donkers heeft vastgelegd en hiermee de bedoeling van de film (een inkijk in een persoon achter een beweging) voorbijgaat.

De Volkskrant geeft aan dat de documentaire een zorgvuldig en intiem, maar zeker niet volledig, portret betreft van iemand die liever niet geportretteerd wordt. Volgens Greta staat haar boodschap centraal en niet zijzelf als persoon. Toch komt haar aspergersyndroom uitgebreid aan bod en is ze zich hier opmerkelijk bewust van. De film toont zo'n typisch verhaal waarin een anoniem muurbloempje uitgroeit tot held, dankzij talent, geluk, doorzettingsvermogen en privilege. Het idee dat Greta door een hogere hand wordt aangestuurd wordt in deze documentaire ontmanteld. De film werkt enthousiasmerend en is effectief als verlengstuk van de klimaatprotesten die Greta in gang zette. Eenvoudige vragen over financiering of familie worden niet beantwoord, alsof de makers nadat Greta steeds bekender werd in een kramp schoten. Elke uiting van kritiek door bekende politici zoals Trump of Poetin kunnen immers worden uitvergroot of uit zijn verband worden getrokken.