Hoe hou ik mijn viool in topconditie? Tips voor onderhoud

Je houdt van viool spelen, je instrument is een dierbare vriend. Het spreekt voor zich dat je je geliefde instrument goed wilt verzorgen zodat het een lang leven beschoren is. Misschien is het een dure viool en heb je lang moeten sparen om ze aan te kopen. Misschien ook niet, maakt eigenlijk niets uit. Elke viool verdient een goed onderhoud. Als je slecht omgaat met je instrument gaat het ook minder mooi klinken. En dat wil geen enkele violist, toch? Als je je viool en je strijkstok echter goed verzorgt, blijven ze in topconditie!

• Algemene tips voor het onderhoud van je instrument
• Voorkom beschadigingen aan je viool
• Onderhoudstips voor je instrument
• Irriterende bijgeluidjes
• Besluit

Algemene tips voor het onderhoud van je instrument

De viool is een houten instrument en hout is onderhevig aan temperatuur en vochtigheid. Bovenop het hout is een laklaag aangebracht waardoor je viool mooi gaat glanzen. Uiteraard is het fijn als je instrument er mooi blijft uitzien en goed blijft klinken.
Hou daarom rekening met volgende tips:

• Was altijd je handen voor je gaat spelen.
• Leg je viool niet dichtbij de verwarming en leg ze in de winter niet in een onverwarmde kamer.
• Wikkel je viool in een zachte doek als extra bescherming in de vioolkoffer. Een zijden doek is ideaal omdat zijde zich aanpast aan de temperatuur: bij warm weer voelt zijde koel aan en bij koud weer net aangenaam warm. Ideaal dus voor je viool want die houdt niet van te warm of te koud.
• Laat je viool niet voor lange tijd in de auto liggen. Als ze bijvoorbeeld op de hoedenplank lange tijd in de zon ligt, komt de lijm los.
• Neem je viool zoveel mogelijk alleen vast bij de hals. Zo vermijd je om met je handen aan de lak te komen.

De strijkstok bestaat uit de stok, de haren, de slof en de punt. De stok is van hout gemaakt (of steeds vaker ook van carbon). De haren zijn paardenharen of ze zijn synthetisch. Het is belangrijk dat de strijkstok zijn flexibiliteit behoudt en dat de haren schoon blijven. Deze tips kunnen je helpen:

• Span de haren van de strijkstok nooit te strak op, dat is heel nadelig voor de stok. Een handig middeltje om te weten hoever je mag opspannen: in het midden van de boog moet de afstand tussen stok en haren ongeveer de dikte van je pink zijn.
• Ontspan de haren van de strijkstok altijd na het spelen.
• Raak de haren van de strijkstok niet aan met je vingers, de haren worden er vies van en ze gaan een slechte klank produceren.
• Vergeet niet je stok te harsen, zonder hars schuift de boog over de snaren zonder dat er klank uitkomt. Twee keer per week harsen is voldoende.

Voorkom beschadigingen aan je viool

Een viool is, zowel wat bouw als wat klank betreft, een prachtig instrument. Maar ze is heel fragiel en als je er niet zorgzaam mee omspringt zijn beschadigingen snel gebeurd. Hetzelfde geldt voor de strijkstok. Behandel beide dus met zorg en let hierop:

• Leg je instrument nooit op een stoel of op de sofa. Je wil toch echt niet dat er iemand op gaat zitten!
• Neem steeds de schoudersteun van je viool vooraleer je ze opbergt in de koffer. Zo niet drukt het kofferdeksel op de kam.
• Controleer altijd of je vioolkoffer veilig gesloten is vooraleer je hem optilt.
• Laat geen losse dingen in de vioolkoffer rondslingeren. Houd spulletjes zoals een sourdine, hars, potlood in het opbergvakje van de koffer.
• Vervang de rubbertjes van de schoudersteun als ze kapot zijn. Zonder de bescherming van de rubbertjes maakt de schoudersteun lelijke krassen op je instrument.
• Zorg dat je nergens tegenaan stoot met de punt van je stok, ook al is het heel lichtjes. Er kunnen hele kleine barstjes ontstaan en uiteindelijk kan de punt breken. De punt is namelijk het meest fragiele deel van de strijkstok.

Onderhoudstips voor je instrument

Om je viool en je strijkstok in goede conditie te houden kan je veel zelf doen. Het zijn kleine dingen die niet veel tijd vragen en die je jezelf eigen moet maken zodat het routine wordt.

Stof en hars verwijderen

Stof je viool na het spelen af met een zachte, droge doek (bijvoorbeeld flanel). Gebruik nooit water, reinigingsmiddelen of alcohol. Deze producten kunnen de lak aantasten en het hout beschadigen. Ga met het doek over de hele viool: de snaren, de toets onder de snaren. het bovenblad, het onderblad, de randen, het gedeelte onder de toets en vergeet zeker het allerbelangrijkste niet: de plaats onder de snaren tussen de kam en de toets. Hier moet je alle hars verwijderen. Als je dat niet doet krijg je een harde, matte laag hars die de trillingen afremt. Ook de stok van de strijkstok maak je met het doek schoon na het spelen. Het afstoffen lijkt een hele klus als je het zo leest maar eigenlijk is het in een mum van tijd gebeurd.

Stand van de kam controleren

Controleer geregeld of de kam rechtop staat en of hij nog op de juiste plaats zit. De voetjes van de kam moeten op dezelfde lijn zitten als de inkepingen van de f-gaten. Door de spanning van de snaren kan de kam meer en meer naar voren gaan leunen. Een scheve kam geeft een slechte klank. Zet de snaren een toon lager, neem de kam vast met zoveel mogelijk vingers en duw hem zachtjes naar achteren. De kam moet niet helemaal loodrecht op het bovenblad staan maar mag ietsje naar achteren leunen.

Snaren vervangen

De snaren moeten regelmatig worden vervangen ook al lijken ze nog in orde te zijn. Oude, versleten snaren gaan vals klinken. Een amateurviolist vervangt de snaren best één keer per jaar. Let er wel op dat je niet alle snaren tegelijkertijd vervangt want dan zou de stapel binnenin kunnen omvallen.

Poetsmiddelen

Er bestaan speciale poetsmiddelen voor strijkinstrumenten. Ze zijn te verkrijgen bij de vioolbouwer en hij kan je tonen hoe je te werk moet gaan. Deze grote poetsbeurt mag maar af en toe gebeuren, maximaal 2 tot 3 keer per jaar.

De viool binnenin schoonmaken

Stof dat binnenin de viool zit kan je eruit krijgen door een paar rijstkorrels in de viool te strooien. Dan zachtjes heen en weer schudden, ondersteboven houden en de rijst eruit schudden. De rijstkorreltjes houden het stof vast en brengen het mee naar buiten.

Nazicht door de vioolbouwer

Eén keer per jaar of om de twee jaar laat je je viool nakijken door een ervaren vioolbouwer. Hij geeft het instrument een grondige schoonmaakbeurt, hij controleert of de stemssleutels moeten aangepast worden, of de positie van de kam en de stapel nog juist is, maakt eventueel de toets weer mooi egaal enz. Als de haren van de strijkstok versleten zijn zal hij de boog verharen. Uiteraard controleert hij de viool ook op barstjes, loszittende randen enz.

Irriterende bijgeluidjes

Soms wordt je vioolspel verstoord door vervelende bijgeluidjes en je weet niet waar die vandaan komen. Mogelijke oorzaken zijn:

• De fijnstemmers zijn te ver ingeschroefd en raken het bovenblad. Draai de fijnstemmer losser en stem de snaar met de stemsleutel. Fijnstemmers die het bovenblad raken geven niet enkel een bijgeluid, ze maken ook lelijke krassen.
• De schroefjes van de fijnstemmers staan los en rammelen mee.
• Het beschermhoesje dat rond de snaar zit (meestal alleen de E-snaar maar kleine viooltjes voor jonge kinderen hebben fijnstemmers op alle snaren), ligt niet meer op de kam maar zit los op het strijkgedeelte van de snaar.
• Een barst of losgekomen randen kunnen meetrillen. Dat kan de vioolbouwer herstellen.
• Knoopjes aan een hemd, halskettingen of oorringen raken het instrument tijdens het spelen.

Besluit

Je viool goed onderhouden kost je heus niet veel moeite en tijd. De dingen waarop je moet letten en die je zelf kan doen zijn heel eenvoudig en ze zijn snel gebeurd. Je eigen goede zorgen én een jaarlijkse of tweejaarlijkse checkup bij de vioolbouwer geven je viool een lang en gelukkig leven!