Harmoniseren: toonladders omzetten in liedjes

Toonladders vormen de basis van onze hedendaagse muziek. De noten die ze bevatten, worden gebruikt om akkoorden mee te maken en melodie/zanglijnen te creëeren. Maar hoe gaat dat nu precies in zijn werk? Stel: je hebt een nieuwe toonladder geleerd op gitaar, piano, ukelele of neusfluit (nou ja...). Je vindt het karakter mooi, leert hem uit je hoofd en... Tja, en dan? Je kunt er nog geen liedje mee maken, want je weet niet welke akkoorden hier bijhoren.

De truc

Hier is echter een redelijk eenvoudige methode voor. De meest gebruikte is het stapelen van tertsen. De terts is de derde noot van de ladder. Als we de tertsen in de toonladder achter elkaar zetten (wat simpelweg inhoudt dat je steeds één noot overslaat), krijgen we vanzelf de tonen van het akkoord.

Een voorbeeld: de standaard toonladder van c majeur (C Ionisch). Deze bevat de noten: C D E F G A B

En nu gaan we tertsen stapelen. We beginnen met c, dan krijgen we een e (want de d, de secunde, slaan we over), dan een g (de f sla je weer over, want vanuit de e gerekend is de g de terts, of derde noot) en dan een b. De c is de basnoot, de e de grote terts, de g de kwint en de b het septiem. Samen maken zij een Cmaj7. Het eerste akkoord dat uit de toonladder van c majeur voortkomt, is dus de Cmaj7. Je kunt uiteraar ook gewoon een c spelen, zolang het maar een c majeur is.

De c majeurtoonladder in akkoorden ziet er zo uit:

• c, e, g, b = Cmaj7
• d, f, a, c = Dm7
• e, g, b, d = Em7
• f, a, c, e = Fmaj7
• g, b, d, f = G7
• a, c, e, g = Am7
• b, d, f, a = Bm7b5

Je weet nu welke akkoorden je kunt gebruiken om een liedje te maken. Dit is echter geen wet, maar een handleiding. Er is niemand die jou zegt dat je geen d majeur akkoord kunt gebruiken na een c akkoord. Dit is simpelweg de meestgebruikte en meest veilige methode. Je speelt namelijk altijd akkoorden die uitsluitend noten van de toonladder bevatten.

Meer voorbeelden

Om aan te tonen dat deze ‘truc’ met iedere denkbare toonladder werkt, volgen hier enkele willekeurige (en soms wat meer ingewikkelde) toonladders, omgezet in akkoorden.

F Lydisch: F G A B C D E

• f, a, c, e = Fmaj7
• g, b, d, f = G7
• a, c, e, g = Am7
• b, d, f, a = Bm7b5
• c, e, g, b = Cmaj7
• d, f, a, c = Dm7
• e, g, b, d = Em7

D melodisch mineur: D E F G A B C#

• d f a c# = Dm#7 (d mineur met een verhoogd septiem, de c#)
• e g b d = Em7
• f a c# e = Fmaj7#5 (f majeur 7 met een overmatige kwint, c#)
• g b d f = G7
• a c# e g = A7
• b d f a = Bm7b5
• c# e g b = C#m7b5

E dorisch: E F# G A B C# D

• e g b d = Em7
• f# a c# e = F#m7
• g b d f# = Gmaj7
• a c# e g = A7
• b d f# a = Bm7
• c# e g b = C#m7b5
• d f# a c# = Dmaj7

B mixolydisch: B C# D# E F# G# A

• b d# f# a = B7
• c# e g# b = C#m7
• d# f# a c# = D#m7b5
• e g# b d# = Emaj7
• f# a c# e = F#m7
• g# b d# f# = G#m7
• a c# e g# = Amaj7

Nu heb je voldoende kennis om zelf toonladders te harmoniseren. Ga aan de slag met akkoordenschema's en schrijf een hit!