Muzieknotatie als een wereldwijde taal

Muzieknotatie is een systeem dat uitgaat van een aantal tekens waarmee klinkende muziek kan worden omgezet naar een soort taal. Onder taal dient dan het geheel van tekens te worden verstaan, waarmee een componist een door hem bedacht muziekstuk kan noteren, om het vanaf die notatie te laten spelen. Die notatie wordt ook wel bladmuziek genoemd. Muzieknotatie is wereldwijd overval hetzelfde in tegenstelling tot spreektaal en schrijftaal. Die gelijkheid is uiteraard een bijzonder fenomeen wat makkelijk is voor iedereen die een compositie wil uitvoeren vanaf de muzieknotatie omdat wereldwijd slechts één taal hoeft te worden aangeleerd.

Wereldwijde taal

Het bijzondere van muzieknotatie is dat de soort taal internationaal is. De huidige muzieknotatie wordt wereldwijd op een gelijke manier aangehouden met daarin als belangrijkste eigenschappen het vastleggen van de duur en de hoogte van de klanken en de manier van het ten gehore brengen van de klanken. Elke muzikant, waar ook ter wereld, kan dezelfde notatie gebruiken om de door de componist bedachte muziek te laten klinken.

Bladmuziek, partij en partituur

Spelers van een bepaald instrument vertolken de compositie dus vanaf bladmuziek. Als er sprake is van meerdere spelers heet de bladmuziek voor één speler een partij en de combinatie van al die partijen heet een partituur. Een partituur wordt door een dirigent gebruikt als totaaloverzicht van de notatie om van daaruit een orkest te leiden.

Basisteken, afleidingen en hoogteaanduiding

Het basisteken voor de muzieknotatie is een noot welk teken bestaat uit een soort ovaal bolletje met in de meeste gevallen een verticaal stokje aan de rechterkant van het ovaal. Die bolletjes krijgen een bepaalde plek op een systeem van vijf evenwijdige lijnen die samen een zogenaamde notenbalk vormen. De plek van die bolletjes geeft de klankhoogte van de bedoelde toon aan. Hoe hoger de plek hoe hoger de klank van de toon. De hoogte van de klank is tevens afhankelijk van een bepaalde sleutel die voor aan de notenbalk een plek krijgt.

Duur van de klank

De duur van de klank wordt aangegeven door de vorm van de noot die open of dicht kan zijn en meestal een notenstok heeft. Tevens is de duur van de klank afhankelijk van een of meer vlaggetjes aan de bovenkant van de notenstok. Als meer noten met een vlaggetje elkaar opvolgen wordt het vlaggetje vervangen door een zogenaamde waardestreep die de noten aan de bovenkant van de notenstokken aan elkaar verbindt.

Hele noot, halve noot, kwart noot enz.

De basis voor de lengte van de klank wordt aangegeven door een hele noot die bestaat uit een open bolletje en is het enige notenteken zonder stok is. Een halve noot krijgt aan het open bolletje een stok. Bij een kwart noot is het bolletje gesloten en heeft evenals bij de halve noot een stok. Een achtste noot heeft een dicht bolletje met bovenaan de stok een vlaggetje en een zestiende noot krijgt twee vlaggetjes enz. Maar die vlaggetjes worden dus, bij meerdere noten achter elkaar van dezelfde notenwaarde, vervangen door één, twee of meer waardestrepen. Achter al die notenvormen kan een punt worden geplaatst waardoor de waarde met de helft wordt verlengd.

Guide van Arezzo grondlegger muzieknotatie met notenbalk van vier lijnen

De Italiaanse monnik Guido van Arezzo, die leefde in de elfde eeuw, wordt als de grondlegger van de hedendaagse muzieknotatie beschouwd. Hij bedacht een notatie die bestond uit neumen en lijnen. Neumen waren vóór de tijd van Arezzo slechts tekens die zeer globaal het verloop van de melodie aangaven en waren bedoeld als geheugensteuntje bij het instuderen van Gregoriaanse gezangen. Guide van Arezzo ontwikkelde een systeem dat gebruik maakte van lijnen waardoor de juiste klankhoogte van de tonen werd aangegeven. Dit systeem werd uitgebreid tot vier lijnen en groeide later uit tot de huidige notenbalk van vijf lijnen. Bij sommige instrumenten eigenlijk tien lijnen. Bijvoorbeeld voor de notatie van pianomuziek waarbij twee balken worden gecombineerd, een voor de linkerhand en een voor de rechterhand.

Veel andere tekens en aanduidingen

Verder kent de muzieknotatie nog talrijke tekens en aanduidingen om onder meer de snelheid van de te spelen compositie aan te geven en de manier van uitvoeren, zoals hard en zacht en de sfeer van de compositie. In bepaalde muziekstijlen zijn tevens diverse theorieën met bijbehorende tekens ontstaan voor zogenaamde versieringen die bestonden uit omspelingen van bepaalde tonen. Ook al die tekens en aanduidingen horen tot de wereldwijd dezelfde muzieknotatie.