Zelfstandig bladmuziek instuderen met muzieknotatiesoftware

Je wilt een stuk bladmuziek zelfstandig instuderen. Zolang de muziek niet al te ingewikkeld is, kun je al goed en redelijk zuiver van blad spelen. Toch heb je tijdens het oefenen op je muziekinstrument graag wat muzikale begeleiding om zeker te weten dat je de juiste noten in het goede ritme speelt en dat je niet te hoog of te laag intoneert. Wanneer vormt een muzieknotatieprogramma een aantrekkelijke oplossing? Wat kun je ermee?

Wat is muzieknotatiesoftware?

Met behulp van een programma voor muzieknotatie kun je op je computer bladmuziek vervaardigen en afspelen.

Bij de meeste computers kun je de noten invoeren door ze stuk voor stuk met de muis of een toetsenbord in te voeren of ze op een aangesloten midi-keyboard te spelen. Verder kun je digitale bladmuziek (in de vorm notenschrift of tabulatuur) bijvoorbeeld genereren door het importeren van midi-bestanden of door het converteren van bijvoorbeeld een stuk abc-notatie (dit is een soort muzieksteno dat gebruik maakt van letters).

Welke muzieknotatieprogramma's zijn er?

Er is veel software voor muzieknotatie op de markt: van gratis of goedkoop (een paar tientjes) tot prijzig (honderden euro's). Al deze programma's maken het mogelijk om noten over te typen of te bewerken en af te spelen met de virtuele muziekinstrumenten van jouw keus.

Ook de gratis programma's kennen interessante mogelijkheden om zelf bladmuziek in te studeren. Van de open source freeware zijn de programma's MuseScore en MC Music Editor aan te bevelen. MuseScore is een veelzijdig programma. Van dit Engelstalige programma bestaat een Nederlandse versie.

Sommige professionele programma's hebben ook een 'light'-versie die gratis of zeer voordelig is. Vaak is er ook een 'educational'-versie tegen een voordelige prijs te koop.

Harmony Assistant is een voordelig en veelzijdig muzieknotatieprogramma. Het is relatief gemakkelijk in het gebruik.

Tot de wereldwijd bekende duurdere commerciële softwarepakketten behoren onder andere Finale (met o.a. Finale 2011 en een aantal lichtere versies als Finale Allegro, Finale PrintMusic! en Finale Songwriter. Het eenvoudige Finale NotePad is gratis). Ook programma's als Sibelius en Encore zijn over de hele wereld bekend. Daarnaast is er nog een reeks andere bekende programma's als Cappella, PriMus, Score Perfect Professional en Noteworthy Composer.

Meespelen met een programma voor muzieknotatie

Als je nog niet vlot van blad speelt, kun je ervoor kiezen om een muziekstuk met behulp van muzieknotatiesoftware in te studeren.

Als je geluk hebt, vind je het stuk als ergens op het internet midi-bestand. Je importeert dat bestand dan snel in je muzieknotatieprogramma en je past het dan verder aan je eigen wensen aan. Zo kun je bijvoorbeeld de toonsoort of de afspeelsnelheid veranderen of kiezen voor andere muziekinstrumenten dan die je op dat midi-bestand hoort klinken

Vind je geen midi-bestand, dan kun je de bladmuziek als het ware overtypen in je muzieknotatieprogramma met behulp van je muis of je toetsenbord. Je kunt de muziek ook bijvoorbeeld met een midi-keyboard invoeren. Er bestaan ook scanprogramma's voor bladmuziek, maar die staan qua prestaties nog in de kinderschoenen en vragen de nodige nabewerking.

Bij het invoeren van de bladmuziek kun je eventueel dynamische tekens aangeven. Dat zijn tekens die het volume aangeven zoals luid (f) of zacht (p), crescendo, decrescendo, enzovoorts. Ook kun je articulatietekens (zoals staccato of legato) invoeren. Bovendien kun je versieringstekens (voor- of naslagen, trillers, mordents, enzovoorts.) aangeven. Daarnaast kun je fraseringsbogen en overbindingsbogen aanbrengen. Er zijn nog veel meer mogelijkheden op dit gebied.

Bij het afspelen houdt het programma met al deze tekens rekening. Je hoort de muziek dus luid klinken waar deze luid bedoeld is en zacht waar deze zacht bedoeld is. En je hoort ook de versieringen die passen bij de gebruikte versieringstekens.

Al deze bovengenoemde voordrachtstekens maken dat de digitale muziek zo 'echt' en levendig mogelijk klinkt. Hoe natuurgetrouw deze muziek klinkt, hangt vooral af van de kwaliteit van de samples van de digitale instrumenten. Sommige muzieknotatiepakketten bevatten geavanceerd gesamplede klanken van muziekinstrumenten. Vaak heb je voor een bepaald instrument dan bovendien de keus uit verschillende samples (bijvoorbeeld voor een populair instrument als de piano). Tot slot bepalen ook de speakers van je computer bepalen een deel de kwaliteit van het geluid van je digitale muziek.

Als je het stuk bladmuziek voor je op het scherm hebt en je hebt de afspeelsnelheid ingesteld, druk je op de play-toets. Nu hoor je hoe het stuk klinkt en tegelijkertijd zie je op het scherm op de notenbalk een markering van de noten die je op dat moment hoort. Meespelen met de muziek is nu een (bijna) een fluitje van een cent.

Duetten met jezelf spelen

Een muzieknotatieprogramma stelt je in staat om duetten met jezelf te spelen. Je voert van een stuk de beide stempartijen in. Afwisselend zet je het geluid van een van de partijen uit en speel je met de andere partij mee.

Dit is een handige manier om het samenspelen 'droog' te oefenen. Je krijgt daardoor een idee van de manier waarop het stuk klinkt als je de kans hebt om dit stuk in het echt met een andere instrumentalist samen te spelen.

Automatische akkoordbegeleiding

Vaak bieden muzieknotatieprogramma's de mogelijkheid om aan de hand van een melodie met een enkele druk op de knop automatisch akkoorden te genereren. Je kunt dan eenvoudigweg een ritme selecteren of invoeren en een begeleidingsinstrument of groep begeleidingsinstrumenten kiezen. En klaar is kees. Als je meer variatie wilt, kun je die variaties aanbrengen en opslaan.

Vervolgens druk je op de play-toets. Het programma begint de akkoordbegeleiding te spelen en jijzelf neemt de melodiestem op je muziekinstrument voor je rekening.

De optie van automatische akkoordbegeleiding kan interessant zijn als je graag een begeleiding bij jouw melodiestem hoort. Bovendien heb je dan wat extra houvast om in de maat te blijven spelen of precies de goede toonhoogte te treffen.

Als je zelf de akkoordbegeleiding wilt spelen, bijvoorbeeld op je gitaar kun je ervoor kiezen om automatische vingerzettingen en greeptabellen te genereren.

Wat biedt een muzieknotatieprogramma nog meer?

Met een muzieknotatiepakket kun je handig muziek transponeren, bijvoorbeeld als de oorspronkelijke toonsoort niet handig is voor je muziekinstrument of je zangstem. Verder kun je ermee arrangeren of zelfs componeren. Zo kun je een complete partituur invoeren en daar automatisch losse partijen uit genereren. Ook kun je je eigen tekst aan de melodie toevoegen. Daarnaast is het mogelijk je eigen vingerzettingen toe te voegen. En uiteraard kun je alles de lay-out geven die je wenst en vervolgens het stuk of de stukken printen. Je kunt ook de bladmuziek als midi- of mp3-bestand opslaan. Vaak is ook import uit of export naar veel andere muzieknotatieprogramma's mogelijk.

Kortom, een muzieknotatieprogramma biedt veel mogelijkheden als je zelfstandig muziek wilt instuderen.

Lees verder

• Zelfstandig bladmuziek instuderen met BestPractice
• Zelf muziek leren maken als volwassene